5 Oddział Ochrony Pogranicza

5 Oddział Ochrony Pogranicza to jeden z oddziałów w ramach struktury Wojsk Ochrony Pogranicza.

Jednostka ta została utworzona w grudniu 1945 roku z żołnierzy 1, 15 i 18 Dywizji Piechoty Warszawskiego Okręgu Wojskowego, na podstawie rozkazu NDWP nr 0245/org. z 13 września 1945. W jej skład wchodziły cztery komendantury odcinków oraz 16 strażnic, liczące łącznie 1856 wojskowych i 23 kontraktowych. Sztab oddziału miał swoją siedzibę w Węgrzewie oraz Olsztynie.

Na podstawie rozkazu Nr 0153/Org. Naczelnego Dowódcy WP z 21 września 1946 roku, jednostka przeszła reorganizację. W wyniku tego przekształcenia powstał 5 Mazurski Oddział Wojsk Ochrony Pogranicza.

Struktura organizacyjna

W 1945 roku w skład oddziału wchodziły:

dowództwo, sztab i pododdziały przysztabowe
grupa manewrowa
22 komenda odcinka – Braniewo
23 komenda odcinka – Bartoszyce
24 komenda odcinka – Węgorzewo
25 komenda odcinka – Filipów, następnie Kowale Oleckie
trzy przejściowe punkty kontrolne (Braniewo, Bartoszyce, Korsze)

Dowództwo oddziału

W skład dowództwa oddziału wchodzili:

dowódca oddziału: ppłk Stanisław Wyderka – do marca 1947
szef sztabu:
mjr Jerzy Korczuk
mjr Michalak – od sierpnia 1946
zastępca do spraw polityczno-wychowawczych:
mjr Mieczysław Harley

Ochrona granicy

Działalność 5 Oddziału Ochrony Pogranicza charakteryzowała się surowym egzekwowaniem przepisów w strefie nadgranicznej, co stwarzało trudności zarówno dla osób przekraczających granicę, jak i dla miejscowej ludności. W tamtym okresie panowały tendencje do maksymalnego ograniczenia ruchu granicznego, w tym również paszportowego.

W 1946 roku zatrzymano około 245 osób, a ujawniony przemyt miał wartość około 87 380 złotych. W strefie nadgranicznej zatrzymano również około 100 osób za szabrownictwo, rabunek oraz nielegalne posiadanie broni. Z ZSRR przemycano odzież wojskową, wyroby ze złota oraz pieniądze, natomiast do ZSRR trafiały aparaty fotograficzne, białe płótno, obrusy, koce, spirytus i żywność.

21 stycznia 1946 roku w Jakunowie, akcja WOP doprowadziła do ujęcia pięciu członków bandy rabunkowej. W lutym żołnierze oddziału zajmowali się „oczyszczaniem strefy i pasa granicznego z elementu bandyckiego, aby umożliwić osiedlenie się repatriantów zza Buga”. Transporty repatriantów były kierowane przez Przejściowy Punkt Kontrolny w Korsze.

W lutym 1946 roku we wschodniej części obszaru odpowiedzialności 5 OOP pojawił się uzbrojony oddział liczący 300 osób, którego celem miało być sparaliżowanie osadnictwa w powiatach Giżyckim i Węgorzewskim. Pododdziały WOP, współdziałając z MO i UB, podjęły akcję przeciwko temu oddziałowi. We wrześniu odnotowano szereg dalszych sukcesów w ochronie granicy państwowej, a łącznie zatrzymano 62 przestępców granicznych.

Przekształcenia

5 Oddział Ochrony Pogranicza → 5 Mazurski Oddział WOP → 7 Brygada Ochrony Pogranicza → 19 Brygada WOP → Grupa Manewrowa WOP Kętrzyn oraz Samodzielny Oddział Zwiadowczy WOP Kętrzyn → 19 Oddział WOP → 19 Kętrzyński Oddział WOP

Przypisy

Bibliografia

Henryk Dominiczak: Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1845-1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.

Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.

Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945-1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.

Jan Ławski: Ochrona granic Polski Ludowej 1945-1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowe, 1974.

Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945-1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.

Bogdan Rabij: V Mazurski Oddział WOP i jego osiągnięcia w zakresie zwalczania przestępczości granicznej. „Problemy ochrony granic”. 14/2000, 2000. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.

Archiwum Straży Granicznej, sygn. 217/143 k.7-8. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946.

Archiwum Straży Granicznej, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1842/9, Historia Kętrzyńskiego Oddziału Wojsk Ochrony Pogranicza. Kętrzyn 1961.