Mazurski Oddział WOP nr 5 – jednostka w strukturze Wojsk Ochrony Pogranicza.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Oddział został utworzony w 1946 roku na podstawie 5 Oddziału Ochrony Pogranicza, na mocy rozkazu NDWP nr 0153/org. z dnia 21 września 1946. W jego skład wchodziły cztery komendy oraz 16 strażnic, a liczba etatowych żołnierzy wynosiła 1409, do czego dochodziło 14 pracowników cywilnych.
Sztab oddziału początkowo stacjonował w Olsztynie, a później przeniesiono go do Kętrzyna, na ulicę Sikorskiego 78. W 1947 roku zlikwidowano grupę manewrową oddziału, a w jej miejsce powołano szkołę podoficerską, która zatrudniała 34 oficerów i podoficerów oraz 140 elewów.
W 1948 roku oddział został rozwiązany, a na jego bazie powstała 7 Brygada Ochrony Pogranicza.
Struktura organizacyjna
W 1946 roku struktura oddziału obejmowała:
- dowództwo, sztab oraz pododdziały dowodzenia
- grupę manewrową, a od 1947 roku szkołę podoficerską
- 22 komendę odcinka – Braniewo
- 23 komendę odcinka – Bartoszyce
- 24 komendę odcinka – Węgorzewo
- 25 komendę odcinka – Kowale Oleckie
We wrześniu 1946 roku liczba etatowych żołnierzy wynosiła: 4 komendy, 16 strażnic, 1409 wojskowych oraz 14 pracowników cywilnych. Po reorganizacji w 1947 roku liczby te zmieniły się na: 4 komendy odcinków, 16 strażnic, 849 wojskowych i 9 pracowników cywilnych.
Sztandar oddziału
Sztandar został ufundowany przez mieszkańców ziemi warmińsko-mazurskiej.
Na lewej stronie płatu sztandaru umieszczono herby miast: Olsztyna, Bartoszyc, Kętrzyna oraz Olecka. Na drzewcu sztandaru znajduje się 47 gwoździ pamiątkowych, w tym gwoździe od powiatów granicznych z napisami: „Powiat Braniewski”, „Powiat Kętrzyński”, „Powiat Bartoszycki”, „Powiat Landsberg” oraz „Powiat Węgorzewski”.
W kolejnych latach zmieniała się numeracja oraz nazwa 7 Brygady Ochrony Pogranicza, jednak sztandar nie przeszedł żadnych modyfikacji.
Sztandar był dwukrotnie przekazywany do Muzeum Wojska Polskiego. Pierwszy raz miało to miejsce 20 maja 1956 roku, ale już 19 grudnia 1957 roku powrócił do Kętrzyna, aby po raz drugi trafić do Muzeum WP 28 lipca 1964 roku.
Dowództwo oddziału
- dowódca oddziału: ppłk Stanisław Wyderka – do marca 1947
- mjr Władysław Kłonica
- szef sztabu:
- mjr Michalak – do marca 1947
- mjr Piotrowski
- zastępca do spraw polityczno-wychowawczych:
- mjr Mieczysław Harley – do marca 1947
- kpt. Przestaszewski
Przekształcenia
5 Oddział Ochrony Pogranicza → 5 Mazurski Oddział WOP → 7 Brygada Ochrony Pogranicza → 19 Brygada WOP → Grupa Manewrowa WOP Kętrzyn oraz Samodzielny Oddział Zwiadowczy WOP Kętrzyn → 19 Oddział WOP → 19 Kętrzyński Oddział WOP
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Henryk Dominiczak: Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1845-1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945-1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
Jan Ławski: Ochrona granic Polski Ludowej 1945-1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974.
Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945-1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
Tadeusz Niedziela [red.]: Wojska Ochrony Pogranicza w pięćdziesiątą rocznicę objęcia służby w ochronie granicy Polski 1945-1995. Jednodniówka Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych Środowiska WOP. Czerwiec 1995. Brak numerów stron w książce.
Bogdan Rabij: V Mazurski Oddział WOP i jego osiągnięcia w zakresie zwalczania przestępczości granicznej. „Problemy ochrony granic”. 14/2000, 2000. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
Archiwum Straży Granicznej, DWOP sygn. 2825/1. Rejestr główny jednostek WOP.
Archiwum Straży Granicznej, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1842/9, Historia Kętrzyńskiego Oddziału Wojsk Ochrony Pogranicza. Kętrzyn 1961.