5 (Liwieńska) Dywizja (ros. 5-я (Ливенская) дивизия) to związek taktyczny Białych, który miał swoje działania w trakcie wojny domowej w Rosji.
Na podstawie Lipawskiego Ochotniczego Oddziału Strzeleckiego, 6 czerwca 1919 roku, został utworzony przez grafa płk. Anatolija P. Lievena Rosyjski Korpus Ochotniczy Najświatlejszego Księcia Lievena (znany jako Korpus Liwieński), liczący około 3,5 – 4 tys. żołnierzy. W jego skład wchodziły: 1 Lipawski Pułk, 2 Ryski Pułk oraz 3 Liwieński Pułk, a także dywizjon strzelecki dowodzony przez ppłk. Kazakowa, oddział artylerii pod dowództwem kpt. F. N. Andersona, 2 samochody pancerne oraz kilka samolotów. 5 lipca płk A. P. Lieven otrzymał od admirała Aleksandra W. Kołczaka informację o mianowaniu go na stanowisko głównodowodzącego siłami rosyjskimi w Kurlandii, podlegającym gen. lejt. Nikołajowi N. Judeniczowi. Korpus miał działać w dół rzeki Dźwiny, zajmując prawą flankę Armii Północno-Zachodniej. Jednakże 18 lipca gen. N. N. Judenicz nakazał Korpusowi przenieść się z Lipawy do rejonu Narwy w Estonii. Tam Korpus stał się częścią Armii Północno-Zachodniej i został przekształcony w 5 (Liwieńską) Dywizję. W połowie lipca pułki dywizji zostały przemianowane na 17 Lipawski, 18 Ryski oraz 19 Połtawski (pod koniec sierpnia utworzono także 20 Czudski Pułk). Dowództwo nad dywizją, która była pod dowództwem kpt. K. I. Dydorowa (płk A. P. Lieven był ranny), zostało przekazane I Korpusowi Strzeleckiemu gen. mjr. Aleksieja P. Pahlena. Po przybyciu na front, dywizja natychmiast zaangażowała się w walkę, biorąc udział w kontrnatarciu grupy wojsk płk. K. A. von Weissa w dniach 18-22 lipca, co doprowadziło do zdobycia Jamburga. W sierpniu i wrześniu dywizja zajmowała pozycje obronne wzdłuż rzeki Ługi, prowadząc aktywne działania. W październiku uczestniczyła w drugiej ofensywie na Piotrogród, nacierając na lewej flance Armii. Mimo forsownego marszu zdołała dotrzeć do pozycji przed Piotrogrodem, jednak zetknęła się z silnym oporem ze strony bolszewickiej 7 Armii i została wstrzymana. W wyniku porażki wojsk białych, które musiały się wycofać, dywizja przeszła nad rzekę Pliussę, gdzie do końca listopada prowadziła ciężkie walki w obronie przed kontrofensywą bolszewików. W połowie grudnia resztki dywizji, włączone do 2 Brygady 3 Dywizji Strzeleckiej gen. mjr. M. W. Jarosławcewa, walczyły w rejonie Piuchtickiego Monasteru Zaśnięcia Matki Bożej (rejon Kuremäe). Następnie „liwieńcy” przeszli z pozostałymi oddziałami Armii na terytorium Estonii, gdzie zostali rozbrojeni i internowani. Część z nich udała się do Polski, wstępując do formowanej 3 Armii Rosyjskiej. Inni wyjechali na Ukrainę, przyłączając się do wojsk petlurowskich. Natomiast ci, którzy urodzili się na Łotwie, wstąpili do jej sił zbrojnych. Reszta pozostała w Estonii, angażując się w życie rosyjskich środowisk emigracyjnych w okresie międzywojennym. Większość z nich została aresztowana przez NKWD po zajęciu Łotwy przez Armię Czerwoną w połowie 1940 roku.
Żołnierze 5 (Liwieńskiej) Dywizji nosili niemieckie mundury z rosyjskimi pagonami oraz rosyjskie furażerki z rosyjskimi kokardami. Jesienią 1919 roku zostali przemundurowani w brytyjskie uniformy.
Obecnie w Sankt Petersburgu i Moskwie funkcjonuje Stowarzyszenie Najświatlejszego Księcia A. P. Lievena.
Linki zewnętrzne:
Historia 5 (Liwieńskiej) Dywizji (jęz. rosyjski)
Bibliografia:
Siergiej W. Wołkow, Белое движение. Энциклопедия гражданской войны, 2003