5 Kresowy Pułk Artylerii Przeciwlotniczej Lekkiej (5 paplot) to jednostka artylerii przeciwlotniczej w składzie Polskich Sił Zbrojnych.
Historia, formowanie i zmiany organizacyjne
13 września 1941 roku major Zygmunt IV Dobrowolski, na podstawie ustnego rozkazu dowódcy 5 Dywizji Piechoty Polskich Sił Zbrojnych na terenie ZSRR, rozpoczął organizację 5 Dywizjonu Artylerii Przeciwlotniczej według sowieckich norm.
24 października 1942 roku major Antoni Ropelewski otrzymał polecenie od dowódcy dywizji dotyczące przekształcenia 5 Dywizjonu Artylerii Przeciwlotniczej w 5 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej. Na podstawie dotychczasowego składu osobowego dywizjonu zorganizowano władze pułku, trzy dywizjony, z których każdy składał się z trzech baterii, oraz czołówkę warsztatową. Tego samego dnia major Ropelewski, pełniąc obowiązki dowódcy, podpisał pierwszy rozkaz dzienny pułku.
Pułk stanowił organiczną jednostkę artylerii 5 Kresowej Dywizji Piechoty, a jego dowódcą został major Alfons Fengler. Wiosną 1943 roku do pułku dołączono 6 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej z rozformowanej 6 Dywizji Strzelców. Struktura pułku obejmowała: dowództwo z drużyną dowodzenia, trzy dywizjony artylerii przeciwlotniczej, z których każdy posiadał trzy baterie, a w każdej z nich znajdowało się po 6 armat przeciwlotniczych kal. 40 mm Bofors. Miejscem formowania pułku wyznaczono obszar na północ od jeziora Habbanija. Po ukończeniu szkolenia, w lutym 1944 roku, pułk wyruszył z konwojem morskim na front włoski w składzie 2 Korpusu Polskiego.
Działania bojowe
Największe wyzwanie pułk stawiał, podobnie jak cały 2 Korpus Polski, podczas bitwy o Monte Cassino. 12 maja w rejonie stanowisk ogniowych 5 paplot pojawiły się samoloty wroga, które jednak znajdowały się poza zasięgiem skutecznego ognia dział. Następnego dnia 4. i 5. bateria pułku ostrzelały samoloty FW 190. W nocy od 14 do 19 maja samoloty nieprzyjaciela zrzucały jedynie bomby oświetlające. 17 maja, na rozkaz dowódcy dywizji, 6 daplot oraz jeden pluton 5 daplot zostały szybko zmobilizowane. Z tych jednostek oraz innych oddziałów dywizji utworzono zbiorczy batalion liczący około 700 żołnierzy jako odwód dywizji, pod dowództwem pułkownika dyplomowanego Klemensa Rudnickiego. Batalion nie wziął udziału w walkach, a jedynie pełnił funkcję transportową, przenosząc amunicję dla walczącej piechoty na wzgórzu. Dowódcą batalionu był major Stanisław Małecki. 21 czerwca batalion został rozwiązany. Pułk również wysłał ludzi i sprzęt do Lekkiej Kompanii Transportowej oraz do Batalionu Komandosów w celu ewakuacji rannych. Po bitwie pułk pozostał na swoich pozycjach. Aby uzupełnić straty bojowe w jednostkach 2 Korpusu, w każdym dywizjonie rozformowano trzecie baterie.
Pułk kontynuował swój szlak bojowy, biorąc udział w walkach 2 Korpusu, zapewniając osłonę wojskom w trakcie walk nad Adriatykiem o Ankonę, na Linii Gotów oraz w bitwie o Bolonię.
Pułk w okresie pokoju
Od 10 maja 1945 roku pułk stacjonował w rejonie San Benedetto. W czerwcu przeprowadził ćwiczenia na poligonie w Santa Severa. Po zakończeniu szkolenia jednostka osiedliła się w okolicy Rocca delle Caminate. Dowództwo pułku oraz 4 dywizjon ulokowano w zamku Mussoliniego, natomiast 5 dywizjon znajdował się pod Meldolą, a 6 dywizjon oraz pluton warsztatowy w Predappio Nuova. Na początku lipca pułk przeniósł się do Colli del Tronto, a 17 października 1945 roku do Porto Corsini pod Rawenną. W drugiej połowie listopada 1945 roku dowództwo pułku zostało przeniesione do Rawenny, gdzie pułk pozostał do końca swojego pobytu we Włoszech.
We wrześniu 1946 roku pułk, podobnie jak 2 Korpus Polski, został przeniesiony do Wielkiej Brytanii, gdzie w 1947 roku nastąpiła demobilizacja.
15 września 1993 roku tradycje 5 Kresowego Pułku Artylerii Przeciwlotniczej przyjął 5 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej stacjonujący w garnizonie Gubin. Po rozformowaniu gubińskiego pułku, na przełomie 2001 i 2002 roku jeden z jego dywizjonów, wyposażony w zestaw rakietowy „Osa”, został włączony w struktury 69 pułku przeciwlotniczego w Lesznie. Dywizjon ten przejął tradycje swoich poprzedników oraz nazwę 5 Kresowy Dywizjon Przeciwlotniczy.
Dowódcy
mjr art. Zygmunt IV Dobrowolski (13 IX 1941 – 27 IV 1942)
mjr art. Antoni Zygmunt Ropelewski (27 IV – 24 X 1942)
ppłk art. Alfons Fengler (1942 – 1946)
mjr dypl. art. Antoni Mordasewicz (1946 – 1947)
mjr art. Antoni Zygmunt Ropelewski (1947)
Struktura organizacyjna i obsada personalna w 1944
dowództwo
dowódca – ppłk Alfons Fengler
zastępca dowódcy – mjr Aleksander Maniszewski
drużyna dowodzenia
4 Kresowy dywizjon artylerii przeciwlotniczej – kpt. Stanisław Paszkiewicz
5 Wileński dywizjon artylerii przeciwlotniczej – kpt. Franciszek Łabiak (od 3 maja 1944 – kpt. Władysław Szpiganowicz)
6 Lwowski dywizjon artylerii przeciwlotniczej
dowódca – kpt. Stanisław Małecki
dowódca – kpt. art. Jan Raniewicz vel Szram (29 VI 1945 – 7 I 1947)
Każdy dywizjon dysponował trzema bateriami po sześć armat przeciwlotniczych 40 mm Boforsa (w sumie 54 armaty) – po bitwie o Monte Cassino dywizjony były dwubateryjne (łącznie 36 armat).
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Kronika 5 Dywizjonu Artylerii Przeciwlotniczej 5 DP 1941-1942.
Zbigniew Osiecki: 5 Kresowy Pułk Artylerii Przeciwlotniczej. Zarys historii. Londyn: 1991. Brak numerów stron w książce
Marian Kopczewski: Obrona Przeciwlotnicza Wojska Polskiego w latach 1919-1994. Koszalin: Wydawnictwo naukowe WSOWOPlot, 1994. ISBN 83-901489-0-0. Brak numerów stron w książce
Maciej Szczurowski: Artyleria Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w II wojnie światowej. Piotrków Trybunalski: WSP ; Warszawa : AON, 2000. ISBN 83-87050-91-1. Brak numerów stron w książce
Dembinok J., Szczech B., Urbański A. Oznaki i odznaki PSZ na Zachodzie, KAW Katowice 1984
Jan Partyka, Odznaki i oznaki PSZ na Zachodzie 1939-1946. Wojska Lądowe. Rzeszów 1997
Tadeusz Mirowski, Tradycje bojowe jednostek przeciwlotniczych, „Przegląd Wojsk Lądowych” 2001, nr 8, s. 86-93.
Jakub Żak: Nie walczyli dla siebie. Powojenna odyseja 2 Korpusu Polskiego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2014. ISBN 978-83-7399-621-2.