5 Kresowy Batalion Saperów (5 bsap) był pododdziałem saperów w Polskich Siłach Zbrojnych. Batalion brał udział w kampanii włoskiej w latach 1944-1945, walcząc m.in. w bitwie o Monte Cassino, Ankonę i Bolonię. W 1946 roku jednostka została przetransportowana do Wielkiej Brytanii, gdzie w kolejnym roku została rozformowana.
1 września 1994 roku, stacjonujący w garnizonie Krosno Odrzańskie 5 Batalion Saperów, przyjął dziedzictwo tradycji 5 Kresowego Batalionu Saperów oraz otrzymał nazwę wyróżniającą „Kresowy”.
== Formowanie i zmiany organizacyjne ==
W okresie września i października 1941 roku, w ZSRR, w ramach 5 Wileńskiej Dywizji Piechoty, sformowano 5 Batalion Saperów. Zgodnie z wytycznymi dowódcy Armii Polskiej w ZSRR z 6 września 1941 roku, batalion był organizowany na podstawie sowieckiego etatu batalionu saperów dywizji strzelców, który przewidywał 23 oficerów i 388 szeregowców w składzie dowództwa batalionu oraz trzech kompanii saperów.
1 stycznia 1942 roku batalion przeszedł reorganizację, w wyniku której pozostały dwie kompanie: 1 – por. A. Kłeczyński, 2 – por. S. Sowiński. Powstała również kompania saperów kolejowych, dowodzona przez por. W. Kulikowskiego, z plutonami pod dowództwem: ppor. M. Król, ppor. J. Chyczewski, ppor. K. Downarowicz, ppor. M. Rutkowski.
Kompanię Parkową objął por. Placyd Chomicki, a oficerowie ppor. L. Hołyński i sierż. J. Szugiel dołączyli do niej, podczas gdy por. K. Podoliński został kwatermistrzem batalionu.
W czasie II ewakuacji, od 7 do 13 sierpnia 1942 roku, batalion, wraz z innymi oddziałami 5 DP, ewakuowano do bazy w Krasnowodzku, skąd 12 i 13 sierpnia drogą morską dotarł do Pahlevi w Iranie. Po przybyciu żołnierze przeszli kwarantannę na plażach, a chorzy zostali oddzieleni. W okresie 16–24 sierpnia batalion został transportem kołowym przewieziony do obozu 5 Wileńskiej Dywizji Piechoty w Khanaqin. Do połowy września żołnierze organizowali oboz, budując różne obiekty, w tym szpitale, kuchnie i sanitariaty. Wiele osób chorowało, zapełniając szpitale, a pozostali, mimo trudnych warunków klimatycznych, w lepszych warunkach bytowych odzyskiwali siły.
14 października do batalionu dołączyli instruktorzy oraz grupa oficerów z jednostek 1 Korpusu Polskiego z Wielkiej Brytanii. 19 października saperzy otrzymali pierwsze pojazdy, sprzęt saperski oraz buldożery. W tym czasie niektórzy żołnierze zgłosili się do służby w jednostkach lotniczych PSP w Wielkiej Brytanii. Od listopada 1942 roku 5 batalion działał w składzie trzech kompanii saperów oraz kompanii parkowej. Od 1 listopada 1942 roku do 15 marca 1943 roku 3 kompania saperów, wraz z wydzielonymi jednostkami roboczymi, budowała Polski Szpital Wojenny nr 2. Po zakończeniu prac, 3 kompania została rozwiązana, a jej dowódcy przeniesieni do innych jednostek, natomiast pozostali oficerowie i saperzy zasili etaty pozostałych kompanii 5 batalionu saperów.
W związku z reorganizacją dywizji oraz utworzeniem nowego 5 Kresowego Batalionu Saperów, z dniem 11 marca 1943 roku jednostka weszła w skład 5 Kresowej Dywizji Piechoty. Kompanie 1 i 2 saperów zostały przemianowane na 4 i 5 kompanie saperów, a do batalionu włączono 6 kompanię saperów z rozwiązanej 6 Lwowskiej Dywizji Piechoty. Kompania parkowa pozostała w dotychczasowym składzie. W trakcie pobytu w Iraku, oficerowie i podoficerowie batalionu uczestniczyli w kursach i szkoleniach w brytyjskich ośrodkach wyszkolenia saperów w Ismailla w Egipcie oraz kursach maskowania w Egipcie i Palestynie. W polskim Centrum Wyszkolenia Saperów w Quizil Ribat i Habbaniya, całe kompanie odbywały kursy, a także uczestniczyły w kursach szturmowych w Centrum Wyszkolenia Piechoty. W maju i czerwcu 1943 roku batalion otrzymał niemal pełne wyposażenie oraz odpowiednie uzbrojenie, prowadząc jednocześnie ochronę oraz zabezpieczenie saperskie dróg, rafinerii oraz rurociągów. W ramach ćwiczeń rozpoznawano rzeki i przełęcze pod kątem inżynieryjnym na wypadek działań bojowych, a także szkolono się w budowie mostów i przepraw. Dodatkowo w batalionie szkolono plutony pionierów; 4 kompania – 5 Wileńskiej Brygady Piechoty, 6 kompania – 6 Lwowskiej Brygady Piechoty, a 5 kompania prowadziła szkolenie plutonów szturmowych 15 Pułku Ułanów Poznańskich. W sierpniu 1943 roku w Mosulu nad rzeką Little-Zab, saperzy z 5 KDP oraz 3 Dywizji Strzelców Karpackich zostali zgrupowani, uczestnicząc w kilku dniach ćwiczeń i zawodów w zakresie rozbrajania pól minowych oraz budowy mostów.
W sierpniu 5 Kresowy Batalion Saperów został przeniesiony do Palestyny w okolicach Gazy. 5 kompania saperów, wraz z 5 WBP, w listopadzie udała się do Libanu, w okolice miejscowości Tripoli, w celu odbycia ćwiczeń wysokogórskich. W tym samym czasie 6 kompania doskonaliła ćwiczenia w budowie przepraw na rzece Eufrat w Habbaniya, gdzie podczas ćwiczeń doszło do utonięcia jednego z saperów. 26 grudnia 1943 roku 4 i 6 kompanie saperów, wraz z 6 Lwowską Brygadą Piechoty, przybyły do Libanu na szkolenie wysokogórskie, podczas którego jeden z saperów zginął, a kilku zostało rannych. 5 kompania saperów została natomiast przetransportowana z Libanu do brytyjskiego Centrum Wyszkolenia Saperów w Ismaili w Egipcie na dalsze szkolenie. Na koniec stycznia 1944 roku saperzy kresowi zostali skierowani do obozu tranzytowego w Quassasin w Egipcie, gdzie uzupełniono broń, sprzęt oraz pojazdy do pełnego etatu, a także dokonano ostatnich przesunięć ludzi do poszczególnych pododdziałów. 18 lutego 1944 roku 5 Kresowy Batalion Saperów dyslokowano do obozu tranzytowego Amiriya pod Aleksandrią. Pomiędzy 13 a 25 lutego saperzy zostali załadowani na statki, wraz z innymi oddziałami 5 KDP, i przewiezieni do Taranto we Włoszech. Ostatnie grupy batalionu dotarły do Włoch 5 marca 1944 roku.
== Działania bojowe ==
=== Obrona nad rzeką Sangro ===
5 Kresowy Batalion Saperów został zgrupowany w rejonie miejscowości Santa Teresa, około 12 km od portu wyładunku. Oczekiwał na sprzęt ciężki i przechodził aklimatyzację. Od 20 marca batalion rozpoczął współpracę z jednostkami 5 KDP, które przejmowały odcinek frontu nad rzeką Sangro. 4 kompania działała na rzecz 13 Wileńskiego Batalionu Strzelców, zakładając obronne pola minowe, pułapki na przedpolu obrony oraz budując schrony dla ckm i artylerii, a także punkt medyczny. 5 kompania, częścią swoich sił, prowadziła podobne działania oraz uczestniczyła w patrolach na korzyść 15 Wileńskiego Batalionu Strzelców. Pozostała część kompanii dozorowała i naprawiała drogę Manilla-Ceresuella, która była pod ostrzałem wrogiej artylerii. 6 kompania wykonywała podobne działania na rzecz 6 LBP. Działania frontowe kresowych saperów trwały do 14 kwietnia 1944 roku. Po zluzowaniu przez jednostki kanadyjskie, batalion przeszedł w rejon Aquafondata.
=== Bitwa o Monte Cassino ===
Od 9 kwietnia 1944 roku 3 pluton 4 kompanii utrzymywał drogi zaopatrzenia w rejonie Aquafondata, Viticuso, Inferno Trak, Portello i Michele Rd. 2 pluton 4 kompanii przejął te same działania na odcinku Portello – Michele Rd. w okresie od 18 kwietnia do 10 maja. Patrole saperskie kompanii oczyszczały dolinę rzeki Rapido z min. Patrole 4 kompanii dostarczały zaopatrzenie i amunicję walczącym pododdziałom piechoty. 1 pluton oczyszczał rejon obrony 14 Wileńskiego Batalionu Strzelców „Żbików”, pomagając w budowie stanowisk broni maszynowej i schronów oraz zakładając obronne pola minowe. 5 kompania dwoma plutonami utrzymywała drogi zaopatrzenia w rejonie rzeki Rapido oraz dwa mosty na tej rzece, organizując dowóz wody i utrzymując trzy punkty pozyskiwania wody. Wyznaczone patrole z kompanii wytyczały i oznaczały taśmami ścieżki do marszu na stanowiska wyjściowe batalionów piechoty z 5 WBP i 6 LBP. Z 6 kompanii pod koniec marca przygotowano teren na oboz jeniecki w miejscowości Chiaro, a następnie częścią sił przygotowano miejsca na składy zaopatrzenia I linii. Od 20 kwietnia kompania, wzmocniona pierwszymi plutonami 4 i 5 kompanii, budowała ścieżkę dla mułów, a następnie ją rozbudowywała, budując mijanki, schrony amunicyjne, obserwacyjne, opatrunkowe oraz łączności. Droga ta została nazwana „Drogą Polskich Saperów”. 6 kompania również częścią sił budowała schrony dla dowódcy natarcia 5 WBP oraz dowódcy Artylerii Dywizyjnej, a także pomagała w budowie działobitni oraz schronów amunicyjnych dla moździerzy i pułków artylerii. Każda kompania saperów wyznaczyła i przeszkoliła dla I rzutu batalionów piechoty plutony saperów ścieżkowo-szturmowych oraz sapersko-pionierskich: 4 kompania – plutony w sile 4 podoficerów, 24 saperów i 24 pionierów z 13 wbs „Rysie” pod dowództwem ppor. A. Rymaszewskiego; 5 kompania – plutony w sile 4 podoficerów, 24 saperów i 24 pionierów z 15 wbs „Wilki” pod dowództwem ppor. J. Gradosielskiego; 6 kompania – 8 saperów i 12 pionierów z 18 Lwowskiego Batalionu Strzelców pod dowództwem por. E. Gzula z 18 lbs. Każdy pluton był wyposażony w miotacze ognia, rury Bengalore, ładunki tyczkowe, ładunki skupione, lont wybuchowy, taśmy, kotwiczki, szpilki itp. Poszczególne plutony, podzielone na patrole, prowadziły natarcie na czele batalionów, mając za zadanie: rozminowywać, wytyczać, oznaczać ścieżki, wysadzać przeszkody, grupy min i zasieki z drutu kolczastego oraz likwidować schrony i stanowiska broni maszynowej. W dniu 11 maja o godzinie 23 plutony szturmowe ścieżkowo-saperskie zajęły stanowiska wyjściowe do natarcia w pobliżu pozycji obronnych 14 wbs „Żbików”. Po północy 12 maja, po zajęciu podstaw wyjściowych, znalazły się pod silnym ostrzałem artylerii niemieckiej. Obydwa plutony przemieszczały się na czele 13 i 15 batalionów, dotarły w walce do wzgórza „Widmo”, gdzie dalsze natarcie czołowych batalionów zostało zatrzymane w wyniku silnej obrony wroga oraz ostrzału artyleryjskiego i kontrataków niemieckich. Straty poniesione przez plutony szturmowe z 4 i 5 kompanii saperów wyniosły 9 poległych i 30 rannych. 13 maja 1944 roku, po niepowodzeniu I natarcia, w batalionie saperów kresowych rozpoczęto przygotowania do II natarcia. Sformowano ponownie dwa plutony szturmowe saperów-ścieżkowych, dla 16 Lwowskiego Batalionu Strzelców pod dowództwem ppor. A. Rymaszewskiego oraz dla 17 Lwowskiego Batalionu Strzelców pod dowództwem por. E. Gzula. Wyposażono je podobnie jak plutony z pierwszego natarcia oraz podzielono na patrole. 17 i 18 maja podczas II natarcia plutony szturmowe przydzielono do nacierających kompanii obu batalionów i uczestniczyły w oczyszczaniu wzgórza „Widmo”, a także w walkach na stokach wzgórza San Angelo oraz wzgórza 575. W trakcie tych walk poniosły straty w postaci 2 poległych i 18 rannych. Równocześnie, 17 maja, decyzją dowództwa 5 KDP z 4 i 6 kompanii utworzono półbatalion saperów, gotowy do działania jako piechota. Półbatalion stanowił odwód dowódcy natarcia. Wieczorem, w związku z ogólną sytuacją, saperzy powrócili do swoich wcześniejszych zadań. 18 maja, na drogach dojazdowych, z wyjątkiem „Drogi Polskich Saperów”, kompanie 4 i 6 zostały zluzowane przez 301 etapową kompanię saperów korpusu. 19 maja 4 kompania wystawiła patrole ścieżkowo-szturmowe do dyspozycji pułków ułanów, podporządkowanych dowództwu 6 LBP. 6 kompania rozminowywała i wytyczała ścieżki do S. Lucia i Corno. Pozostali saperzy z 4 i 6 kompanii rozminowywali i naprawiali „Drogę Polskich Saperów”, gdzie w wyniku niemieckiego ostrzału artyleryjskiego została trafiona nisza ze zgromadzoną amunicją moździerzową, co spowodowało jej eksplozję. W wyniku tego zdarzenia zginęło 18 żołnierzy. Odpowiedzialność za drogi z dniem 22 maja przejęła grupa brytyjskich saperów. 4 kompania saperów współdziałała w rozminowaniu, wytyczaniu ścieżek oraz torowaniu drogi 15 Pułkowi Ułanów Poznańskich i Pułkowi Ułanów Karpackich na wzgórze Passo Corno oraz rozminowała stanowiska moździerzy na wzgórzu „Widmo”. Do 30 maja poszczególne kompanie rozminowywały pola minowe oraz pułapki minowe w Piedimonte, Cassino i Vuticusco. Dodatkowo do zgromadzenia materiałów, transportu i budowy pomnika-krzyża 5 Kresowej Dywizji Piechoty na wzgórzu 575 wyznaczono grupę saperów z 4, 5 i kompanii parkowej. Pomiędzy 30 maja a 2 czerwca batalion zgrupował się w miejscowości Ricce na wypoczynku.
Po zakończeniu bitwy o Monte Cassino w 1944 roku, 5 batalion saperów przestał istnieć jako samodzielny pododdział, a jego kompanie zaczęły działać samodzielnie. Informacja o rozwiązaniu 5 batalionu saperów w czerwcu 1944 roku jest błędna, ponieważ zgodnie z Rozkazem Dowódcy 2 KP l.dz.3334/204/AG z dnia 1 grudnia 1944 roku przemianowanie dowództwa batalionu na dowództwo saperów dywizji miało miejsce po tej dacie (Rozkaz ten został przytoczony w pracy M. Młotka „Trzecia Dywizja Strzelców Karpackich 1942-1947” tom 1 str. 664, wyd. Londyn 1978).
=== Bitwa o Ankonę ===
20 czerwca 1944 roku 5 kompania saperów, współdziałając z 6 LBP, zbudowała przeprawę przez bród na rzece Vomano. 22 i 23 czerwca 2 i 3 plutony 5 kompanii rozminowały, wykonały dojazdy i oznaczyły dwa brody w okolicach miejscowości Pinetto. W trakcie tych prac, na skutek nieostrożności, zdetonowano dwie miny przeciwpiechotne, w wyniku czego zginęło 2 saperów, a 9 zostało rannych, w tym obaj dowódcy plutonów. Następnego dnia w wypadku komunikacyjnym zginął 1 saper. 6 kompania saperów, od 22 czerwca, współdziałała z 15 PUPozn., pozorując natarcie na swoim odcinku. Od 1 lipca 1944 roku 4 kompania współdziałała z 5 WBP, a tego dnia, rozbrajając pola minowe w Monte Fano i Bagio, 3 saperów odniosło rany. 6 lipca, podczas przygotowania brodu na rzece Potenza, jeden saper został ranny od ognia moździerzy. 9 lipca saperzy 3 plutonu 4 kompanii udzielali pomocy w ewakuacji rannych z 15 wbs, w trakcie czego jeden saper został ranny od ognia artylerii wroga. Na odcinku obrony tego batalionu, nocą z 8 na 9 lipca, założono obronne pole minowe, które zatrzymało natarcie wroga. 9/10 lipca patrole 4 kompanii rozbudowały pole minowe przed pozycjami 14 wbs, w trakcie tego do ostrzału moździerzy zginął 1 saper, a 1 został ranny. 11 lipca 5 kompania, w trakcie rozbrajania pól minowych i niewybuchów na brodach rzek Potenza i Musone, została ostrzelana przez niemiecką artylerię ciężką, w wyniku czego ranny został 1 saper. 17 lipca 1944 roku 4 kompania uczestniczyła w natarciu dywizji kresowej w kierunku Osimo, współdziałając z 3 plutonem szwadronów 4 Pułku Pancernego. W wyniku walk jeden żołnierz poległ w Patermanio, a czołowa drużyna saperów wzięła do niewoli część plutonu wroga i zdobyła gotowy do wysadzenia most.
5 kompania torowała drogę natarcia 2 Brygady Pancernej, rozminowując brody i wykonując dojazdy oraz objazdy. 18 lipca, w Agugliano, dowódca 2 plutonu wjechał na minę ppanc Carrierem, co spowodowało, że zśród pracujących saperów poległ 1, a 4 zostało rannych, w tym jeden zmarł w szpitalu. Następnego dnia ten sam pluton, pod innym dowództwem, pracując na brodzie przez rzekę Esimo, został ostrzelany ogniem ckm, w wyniku czego 2 saperów poległo, a kilku kolejnych odniosło rany.
=== Walki od Musone do Metauro ===
4 kompania wspierała nacierające 5 WBP oraz 12 Pułk Ułanów Podolskich, rozbrajając brody Musone, Cesano i Metauro. 4 sierpnia 1944 roku, w miejscowości Ostra-Vetera na rzece Misa, podczas prac na brodzie, dwaj żołnierze, w tym dowódca 3 plutonu, zostali ciężko ranni na minie ppanc. 5 sierpnia, na polu minowym w Mazolani, poległ 1 saper, a dwaj inni zostali rannymi. W miejscowości Casette, dwaj następni saperzy zostali ranni na minach. Natomiast od 7 do 9 sierpnia, podczas walk w rejonie Casa Ornadi, rannych zostało 3 saperów. Z 4 kompanii, na polu minowym za miejscowością Ostra, zginął 1 saper, a 1 został ranny. W nocy z 9 na 10 sierpnia 3 pluton 4 kompanii współpracował z 15 wbs, prowadzącym natarcie w kierunku Monterado, oraz brytyjskim pancernym 7 Pułkiem Huzarów. Nieprzyjaciel tworzył zaminowane barykady z pułapkami, znajdujące się pod ogniem broni maszynowej, moździerzy i snajperów. W trakcie torowania drogi nacierającym jednostkom, jeden saper odniósł ciężkie rany. Zaminowane drogi, mosty w tym rejonie oraz podejścia do brodu na rzece Cesano wymagały wsparcia przez 1 pluton saperów 4 kompanii. Po dojściu do rzeki Cesano, do I rzutu weszła 5 kompania. Prowadzący rozpoznanie przepraw na Cesano, 3 pluton, stracił 4 rannych saperów oraz transporter Half Truck. 17 sierpnia, podczas przygotowania budowy mostu i dojazdów do niego, w wyniku ostrzału artylerii wroga, ranny został 1 saper, a 1 poległ. Od 18 sierpnia, do I rzutu ponownie powróciła 4 kompania, zamiast 5. Po zdobyciu przez 15 wbs Castelrechio, podczas rozminowania drogi, od strzału snajpera zginął 1 saper. Od 21 sierpnia, po zdobyciu silnie bronionego San Giorgio di Pesaro, saperzy 4 kompanii oraz buldożery z kompanii parkowej usunęli gruzy i miny z ulic oraz zasypali leje, udrażniając komunikację. Od 24 sierpnia, ponownie do I rzutu wprowadzona została 5 kompania, współdziałając z 2 BPanc. 25 sierpnia 3 pluton rozminował i oznaczył bród na rzece Cesano, a buldożery kompanii parkowej zniwelowały wały przeciwpowodziowe. W wyniku nawały artyleryjskiej poległ 1 saper, kilku zostało rannych, a buldożer został zniszczony. 5 Kresowy Batalion Saperów działał na dwóch osiach: 4 kompania współdziałała z 5 WBP, a 5 kompania z 2 BPanc. 3 pluton 4 kompanii rozminował bród na rzece Metauro, umożliwiając przekroczenie przeszkody wodnej przez atakujące oddziały 5 brygady 15 PUPozn. Podobnie 3 pluton 5 kompanii rozminował bród na rzece Metauro, oznakował go i wyłożył ciężką siatką stalową, co umożliwiło czołowym oddziałom 2 BPanc przeprawę.
=== Linia Gotów ===
5 września 1944 roku, kompanie czołowe 5 batalionu saperów dotarły w rejon rzeki Arzilla. Z uwagi na zniszczenie mostów oraz widoczność z zajętych przez dywizję kresową pozycji nieprzyjaciela, konieczne było rozminowanie oraz wyznaczenie przejść do forsowania rzeki. Saperzy, ze względu na nieprzyjacielski ostrzał artylerii, wykonywali czynności pojedynczo, w maskujących płaszczach. Rozminowali wąski pas terenu, oznaczając go taśmami, oraz przygotowali brody do przeprawy lekkich pojazdów pancernych typu Carriers oraz piechoty. 9 września 5 KDP została zluzowana przez 3 DSK. 5 Kresowy Batalion Saperów odszedł na wypoczynek oraz uzupełnienie strat osobowych i sprzętowych do miejscowości Porto San Elpidio.
=== Walki w Apeninach Emiliańskich ===
Ze względu na trudne warunki topograficzne oraz klimatyczne, saperzy 5 batalionu musieli działać w wyjątkowo niesprzyjających do prowadzenia działań zaczepnych warunkach. Ruch do frontu oraz odwrotnie całej walczącej 5 KDP ze środkami wzmocnienia, tj. czołgami i artylerią, odbywał się praktycznie po jednej drodze górskiej, która była często wysadzana i zaminowana. W rejonie drogi znajdowały się wąwozy o stromych zboczach sięgających 50 metrów głębokości, a tam, gdzie występowały szersze odcinki, często panowały zupełne bezdroża, błoto i śnieg. Już 17 października niemiecki patrol motocyklowy ostrzelał pracujących saperów przy budowie mostu, wysadzając istniejący most 500 metrów przed ich pozycjami, co spowodowało rany u 3 saperów. Tego samego dnia 3 pluton 5 kompanii, maszerując w pojazdach pancernych, opanował część miejscowości Santa Sofia, aż po rzekę Ridente. Następnego dnia oficer rozpoznania 5 kompanii oraz jeden z podchorążych, rozpoznając bród na rzece, dostali się do niewoli. Tego dnia 4 kompania, budując ciężki most Bayle’a w Santa Sofia, została ostrzelana przez ciężką artylerię wroga, co zakończyło się śmiercią dowódcy 4 kompanii oraz ranami kilku saperów. 22 października saperzy 5 kompanii, pracując na brodzie w miejscowości Galeata na rzece Ridente, zostali ostrzelani przez artylerię nieprzyjaciela, w wyniku czego ranny został 1 saper. 23 października patrol saperów z 5 kompanii wspierał 13 wbs w zdobyciu Monte Grosso, po czym współdziałał z 16 lbs w zdobyciu przyczółka na rzece Rabbi. Tego dnia ciężko ranny został dowódca 3 plutonu 6 kompanii, który współdziałał z 15 PUPozn., podróżując w pojeździe z poległym dowódcą ułanów. 29 października 5 kompania, pracując na rzece Ridente w miejscowości San Sawino, podczas przygotowania przyczółka do budowy ciężkiego mostu Bayle’a, uzyskała od ludności informację, że w miejscu budowy założona jest bomba 250 kg z pułapką naciskowo-zrywową. Wezwano 10 pluton rozbrajania bomb korpusu, który usunął zapalniki oraz pułapkę. Bomba pozostała na miejscu. Po wybudowaniu most został ostrzelany przez artylerię wroga, co spowodowało śmierć 6 saperów oraz rany wielu z obsługi 3 plutonu. 4 kompania pracowała na rzecz 5 WBP, po zdobyciu Predapio Nuovo, 17 listopada saperzy rozminowywali objazd drogi do Faenzy, w wyniku ostrzału moździerzy niemieckich poległ jeden saper. W tym czasie 4 kompania zbudowała dwa mosty Bayle’a na rzece Rio oraz ciężki most na drodze Predapio-Fumana. 11 listopada 5 kompania postawiła most w miejscowości Testa, a 13 listopada most pontonowy na rzece Montone w miejscowości Pieve Salutare. 16 listopada 6 kompania rozbrajała pola minowe, ponosząc straty w postaci 1 ciężko rannego oraz kilku lżej rannych. 21 listopada linię frontu przejęła 3 DSK, a 5 batalion saperów został zakwaterowany w Predapio-Premilcuore. Z uwagi na straty wśród ludności cywilnej od licznych min, saperzy prowadzą prace przy rozbrajaniu pól minowych oraz pułapek minowych, a także pracowali przy naprawie dróg oraz dozorowali przy wybudowanych mostach na zapleczu frontu.
=== Bitwa o Faenzę ===
Po zejściu 5 Kresowego Batalionu Saperów z linii frontu, oprócz opisanych zadań inżynieryjno-saperskich, prowadzono szkolenie uzupełnień oraz szkolenie w nowo formowanych jednostkach. Podczas przygotowania eksponatów do szkolenia, 23 listopada zginął oficer 5 kompanii saperów. 4 grudnia 1944 roku, podczas rozbrajania pola minowego poległ 1 saper, a 2 zostało rannych. W pierwszej połowie grudnia nastąpiły zmiany kadrowe związane z odejściem kilku żołnierzy batalionu, a także reorganizacja saperów dywizji. Rozkazem Dowódcy 2 KP l.dz.3334/204/AG z dnia 1 grudnia 1944 roku, rozwiązano dowództwo 5 Kresowego Batalionu Saperów, a w jego miejsce powstało Dowództwo Oddziałów Saperów 5 KDP. W ślad za macierzystą dywizją, saperzy zostali dyslokowani na bezpośrednie zaplecze frontu do miejscowości Brisighella. Kompanie 4 i 5, ze względu na widoczność terenu nieprzyjaciela z dominujących wzgórz na północy, nocą naprawiały jedyną drogę do linii frontu. Droga ta była nieprzejezdna i pod ciągłym ostrzałem, a naprawy prowadzono tylko nocą, zachowując ciszę i nie używając świateł. Obie kompanie eksploatowały dwa kamieniołomy, w których pracowały obsługi maszyn z kompanii parkowej (obsługi młotów pneumatycznych, kompresorów, koparek) oraz brytyjskie samochody wywrotki. Na drogę, oprócz uzupełnianego tłuczenia, częściowo w workach, rozłożono stalową siatkę Sommerfielda. Podczas tych prac poległo dwóch saperów od ostrzału artylerii. Z uwagi na warunki klimatyczne, tj. mrozy lub odwilże, budowa i remont drogi wymagały większego lub mniejszego nakładu pracy. Saperzy odpowiadali także za ewakuację ugrzęźniętych i uszkodzonych pojazdów na drodze. 6 kompania saperów w tym czasie pomagała w budowie i maskowaniu stanowisk dla artylerii dywizyjnej oraz piechoty, a także budowała i maskowała miejsca na składy zaopatrzenia. Na sąsiednim odcinku jednostek włoskich miało miejsce natarcie niemieckie, które odrzuciło oddziały włoskie z wcześniej zdobytego terenu. 5 Dywizja Kresowa została oskrzydlona, co spowodowało, że pojedyncze plutony z 4, 5 i 6 kompanii wykorzystano do postawienia obronnych pól minowych przed frontem własnej piechoty, a następnie, w charakterze jednostek piechoty, wykorzystano je jako odwody. W okresie 24–26 grudnia 1944 roku, w związku z zniszczeniem przez artylerię nieprzyjaciela mostu kamiennego, 5 kompania rozpoczęła budowę mostu Bayle’a. 4 kompania powróciła do dalszej naprawy drogi do frontu. 30 grudnia 1944 roku, zadania kresowych saperów przejął 10 batalion saperów korpusu.
=== Obrona nad rzeką Senio ===
6 kompania saperów, od 27 grudnia 1944 roku, rozpoznawała rzekę Senio, wytyczając miejsca ewentualnej budowy przepraw mostowych oraz zbudowała punkt obserwacyjny dla dowódcy dywizji. 4 kompania rozpoznawała drogi dojazdowe do rzeki Senio, a od 2 stycznia 1945 roku rozminowała stanowiska zajmowane przez czołgi i artylerię samobieżną oraz niwelowała teren buldożerem. W pobliżu rzeki przegrupowano pluton mostowy z mostem pływającym, a kompania parkowa dowiozła 1200 min oraz podjęła szkolenie obsług miotaczy ognia dla 6 LBP. 16 stycznia 4 i 5 kompanie, wydzielonymi plutonami, naprawiały dwa wcześniej zbudowane mosty, które zostały uszkodzone przez ostrzał artylerii lub przez panującą powódź. 6 kompania naprawiała i budowała drogę na wzgórzu Rinaldo, gdzie budowano punkt obserwacyjny dla dowódcy dywizji. 23 stycznia, podczas prac na drodze, pracujący saperzy zostali ostrzelani przez moździerze, w efekcie 1 saper zginął, a 3 zostało rannych. 29 stycznia, podczas ostrzału wrogiej artylerii, poległ jeden saper. 10 lutego 5 KDP została zluzowana wraz z saperami dywizji, którzy zostali dyslokowani do rejonu Galeata-Strada San Zeno. W okresie od 15 lutego do 3 marca kresowi saperzy przebywali na przeszkoleniu w zakresie budowy mostów w brytyjskim Centrum Wyszkolenia Wodnego w Lido di Roma nad Tybrem. Po powrocie ze szkolenia saperzy kwaterowali w Faenzie, prowadząc prace mające na celu rozminowanie terenu, usuwanie gruzu z ulic, wzmacnianie mostów, naprawy dróg oraz zakładali miny z potykaczami sygnalizacyjnymi na przedpolu obrony dywizji. W trakcie tych prac zginął jeden saper, a dwóch zostało ciężko rannych. 17 marca żołnierze 4 i 5 kompanii rozminowali stanowiska i wycinali drzewa dla 4 i 5 pułków artylerii lekkiej oraz brytyjskiej artylerii ciężkiej.
=== Bitwa o Bolonię ===
6 kompania współdziałała z 4 Wołyńską Brygadą Piechoty, działającą w ramach Grupy „Rud”. 9 kwietnia 1945 roku poszczególne plutony kompanii wspierały wołyńskich strzelców. Tego dnia, pod Casa Baldasari, ranny został 1 saper, a 14 kwietnia w Bagarino rany odniósł kolejny saper. 15 kwietnia saperzy 6 kompanii uczestniczyli w walkach o Mordano, podczas gdy pozostałe kompanie saperów pozostawały początkowo w odwodzie. Włączyły się one do walki o sforsowanie rzeki Silaro, gdzie za wałem przeciwpowodziowym zmontowano pod siatkami 2 mosty Bayle’a. Po wysadzeniu wału w nocy z 15 na 16 kwietnia, mosty zostały wysunięte przy pomocy czołgów na rzekę, co umożliwiło ich wykorzystanie do przeprawy. Po nich przeprawiły się dwa bataliony 5 WBP. 17 kwietnia 4 kompania zbudowała dwa mosty na kanale Loghetto, w odległości około 400 m od pozycji niemieckich, w godzinach nocnych, rozkopując przy tym ręcznie wały przeciwpowodziowe, co zakończyło się stratą 1 rannego sapera. Po tych mostach przeprawiła się piechota oraz szwadron ułanów karpackich. 19 sierpnia 4 kompania w dalszym ciągu wspierała pancerniaków oraz bataliony wileńskich strzelców w forsowaniu kolejnych przeszkód wodnych. Kanał Gaiana został zasypany faszyną przenoszoną na czołgach, a po nim, przy pomocy saperów, przeprawiono czołgi oraz piechotę. 5 kompania saperów współdziałała z grupą bojową, w skład której wchodził 4 Pułk Pancerny, 13 wbs „Rysiów” oraz 2 batalion komandosów. Patrol rozpoznania saperskiego z 2 plutonu wziął do niewoli patrol niemieckich saperów, którzy przygotowywali się do wysadzenia mostu w Zambonini przy młynie na rzece Gaiana. Po nim, na drugi brzeg, przejechał 3 szwadron 4 pułku. Drugi most w Chesinio z zaskoczenia zajął 3 pluton, co umożliwiło przeprawę czołgów. 5 kompania, do 20 kwietnia, poniosła w trakcie walk straty w postaci 4 rannych od strzałów snajperów oraz odłamków artylerii. 23 kwietnia ranny na polu minowym został kolejny saper. Nacierająca wspólnie z Grupą „Rud” 6 kompania była podporządkowana dowództwu saperów 3 DSK, gdzie jeden saper poległ 17 kwietnia w okolicach Castel S. Pietro. Dowódca 4 kompanii przydzielił 3 pluton do 15 wbs „Wilków”, który zdobył Fiesso. Saperzy przystąpili do wytyczenia brodu oraz jego wzmocnienia siatką stalową, a w międzyczasie, z uwagi na liczne pola minowe, przystąpili do ich rozbrajania. 3 pluton 5 kompanii współdziałał z Pułkiem Ułanów Karpackich, wspólnie sforsowali rzekę Idice. Najdalej wysuniętym pododdziałem saperów był 3 pluton 4 kompanii, który stanowił część oddziału pościgowego, uchwycił most na rzece Reno w Molinela-Corticela, odcinając odwrót uchodzącym jednostkom niemieckim i biorąc licznych jeńców. Pozostałe jednostki saperów dywizyjnych skoncentrowano w rejonie Medinie w dniach 22–23 kwietnia 1945 roku. Były to ostatnie działania wojenne kresowych saperów. 2 maja 1945 roku miała miejsce kapitulacja niemieckich wojsk we Włoszech.
Saperzy 5 Kresowej Dywizji Piechoty w trakcie szkolenia oraz działań bojowych ponieśli znaczne straty: 4 kompania saperów – 29 poległych i 45 rannych, 5 kompania saperów – 21 poległych i 47 rannych, 6 kompania saperów – 14 poległych i zmarłych, rannych nie ustalono. Krzyżami VM kl V odznaczono 20 żołnierzy.
=== Saperzy Kresowi po wojnie ===
Po zakończeniu działań wojennych żołnierze odpoczywali, a także prowadzono szkolenie now