5 Kresowy Batalion Saperów to samodzielny pododdział wojsk inżynieryjnych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
Jednostka została sformowana 1 kwietnia 1944 roku w miasteczku Sumy, na mocy rozkazu Dowódcy 1 Armii Polskiej w ZSRR nr 001 z dnia 1 kwietnia 1944, jako część 4 Dywizji Piechoty.
Zarys historyczny
Na podstawie rozkazu dowódcy 1 Armii Polskiej z 1 kwietnia 1944 roku, na terenie ZSRR w okolicach Sumy rozpoczęto formowanie 4 Dywizji Piechoty, w skład której wszedł 5 batalion saperów. Batalion składał się z trzech kompanii saperów oraz plutonu zwiadu. Po zakończeniu formowania i początkowym etapie szkolenia, batalion przeniósł się z rejonu Sumy do Kiwerców, a następnie do Ołyki. Po tej zmianie, batalion rozpoczął główne szkolenie mające na celu zabezpieczenie działań bojowych podczas natarcia. Pod koniec lipca batalion przemaszerował w stronę Chełma, Pińska oraz Lublina, a 5 sierpnia, razem z siłami dywizji, przekroczył rzekę Bug. Po zgrupowaniu w rejonie Lublina, batalion rozpoczął intensywne szkolenie i ćwiczenia. W Lublinie żołnierze batalionu zajmowali się ochroną i obroną terenu miasta. Na początku września rozpoczęto przygotowania do uroczystości przysięgi wojskowej, która miała miejsce 10 września na łąkach w pobliżu Lublina.
Dwa dni po tym, dywizja przeszła forsowny marsz, pokonując w ciągu czterech dni 160 kilometrów z Lublina do Anina pod Warszawą. Po dotarciu w rejon Warszawy, żołnierze batalionu realizowali zadania związane z przygotowaniem i rozbudową obszaru obrony zajętego przez oddziały dywizji oraz z przygotowaniem sprzętu przeprawowego i saperskiego, niezbędnego do wsparcia natarcia dywizji, które wiązało się z forsowaniem przeszkód wodnych. Istotnym zadaniem dla saperów była likwidacja pozostałości po działaniach wojennych, w szczególności niszczenie min, niewybuchów oraz innych niebezpiecznych przedmiotów. Takie działania miały miejsce na terenie prawobrzeżnej Warszawy, gdzie stacjonowały jednostki dywizji. Do 21 września saperzy rozbroili i usunęli 230 min, zasypali 190 lejów, a także odnowili 6 kilometrów jezdni. W ciągu kolejnego tygodnia zrealizowano rozminowanie głównych magistrali, dróg podmiejskich oraz wielu budynków i obiektów. 16 stycznia 1945 roku, po przekroczeniu Wisły w rejonie Ostrówka, batalion zabezpieczył działania bojowe dywizji, która prowadziła zmasowane natarcie w kierunku Jeziorna i północnych obrzeży Warszawy.
Na końcu stycznia, gdy dywizja weszła w wir walk o Wał Pomorski, batalion uczestniczył w zabezpieczeniu działań bojowych na kierunkach Golice, Czaplinek i Wałcz. Ważnym etapem w walkach był udział w zdobyciu Kołobrzegu w dniach 12-18 marca 1945 roku. Po zrealizowaniu zadań bojowych, batalion wziął udział w pracach inżynieryjnych w obszarze obrony dywizji na wybrzeżu Bałtyku. W pierwszej dekadzie kwietnia, razem z oddziałami dywizji, przemaszerował nad Odrę i forsował ją w rejonie miejscowości Blessing. W dalszych walkach batalion brał udział w forsowaniu kanału Hohenzolernów, Harellaudischer Grosser oraz Haweli. 6 maja w Klietz nad Łabą batalion zakończył realizację zadań bojowych, a w czerwcu powrócił do kraju. Stacjonował w Biedrusku, Ostrowie Wlkp., a od września 1949 roku w Krośnie Odrzańskim. Po zakończeniu działań bojowych, batalion był wykorzystywany do akcji rozminowania.
W latach 1945–1956 pododdziały brały udział w rozminowywaniu terenów województw: poznańskiego, wrocławskiego, częstochowskiego, opolskiego, katowickiego oraz zielonogórskiego. W 1957 roku formalnie zakończono okres rozminowywania kraju. Nie oznaczało to jednak zaprzestania prac minerskich. W batalionie były w gotowości do natychmiastowego użycia patrole artyleryjsko-saperskie, a później tylko saperskie. Od 1962 roku patrole saperskie przystępowały do prac minerskich po wcześniejszym powiadomieniu przez instytucje cywilne lub osoby prywatne. Batalion saperów również uczestniczył w akcjach związanych z walką z powodziami. Saperzy nie tylko likwidowali zatory lodowe, ale także zajmowali się ochroną mostów oraz ewakuacją ludzi, zwierząt i płodów rolnych, a także umacnianiem i naprawą wałów przeciwpowodziowych.
17 września 1994 roku batalion przyjął tradycje saperów 5 Kresowej Dywizji Piechoty i kontynuuje je do dnia dzisiejszego.
Od 2010 roku patronem jednostki jest płk Konstanty Pierewoz-Markiewicz.
Dowództwo batalionu
w 1944:
Dowódca: kpt. Jerzy Durów (od maja 1944 r. do końca wojny),
Zastępcy ds. polityczno-wychowawczych — bez stopnia: L. Rajski (maj 1944 – czerwiec 1944 oraz od grudnia 1944 do stycznia 1945),
por. Franciszek Pawlak (czerwiec 1944 — listopad 1944 oraz od marca 1945 r. do końca wojny),
Zastępcy ds. liniowych: kpt. Antoni Pluto (czerwiec 1944 — sierpień 1944), kpt. Michał Frołow (od listopada 1944 do końca wojny),
Szef sztabu: kpt. Konstanty Ananiew (od czerwca 1944 do końca wojny).
Dowódcy batalionu
mjr Grzegorz Durów (1944–1945),
kpt Wacław Staniszewski (1945–1947),
kpt Stanisław Szewczyk (1947–1949),
kpt Michał Gliński (1949–1951),
kpt Stanisław Jurneczko (1951–1952),
kpt Zdzisław Jamny (1952–1960),
mjr Piotr Tołoczko (1960–1961),
mjr Aleksander Grabowski (1961–1963),
mjr Tadeusz Żemajtys (1963–1966),
mjr Władysław Jagiełło (1966–1968),
mjr Jerzy Żarczyński (1968–1970),
ppłk Julian Wyrwał (1970–1976),
mjr Jan Wojtunik (1976–1977),
kpt Zbigniew Poprawski (1977–1986),
mjr Ryszard Gruszka (1986–1993),
ppłk Jacek Kwiatkowski (1993–2003),
ppłk Jan Pajestka (2003–2007),
ppłk Krzysztof Pobiedziński (30 stycznia 2012 – 31 października 2012),
ppłk Krzysztof Balcerzak (1 listopada 2012 – 30 stycznia 2013),
ppłk Jarosław Szczypiorski (od 30 stycznia 2013 – wrzesień 2017),
ppłk Sławomir Osmelak (październik 2017 – listopad 2020),
ppłk Maksymilian Libelt (listopad 2020 – kwiecień 2024),
ppłk Przemysław Pakies (czerwiec 2024 – obecnie).
Skład etatowy
dowództwo,
sztab,
kompania dowodzenia,
kompania logistyczna,
kompania saperów,
kompania drogowo-mostowa,
kompania techniczna,
21 Patrol saperski,
Zespół Zabezpieczenia Medycznego.
Święto batalionu
Zgodnie z decyzją nr 159/MON z 30 kwietnia 2010 roku, doroczne święto batalionu obchodzone jest 17 września.
Przypisy
Bibliografia
Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945–1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń–Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6. Brak numerów stron w książce.
Juliusz Malczewski, Roman Polkowski: Wojsko Polskie. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego. Formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek inżynieryjno-saperskich, drogowych i chemicznych. T. 4. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970.