5 Kresowa Dywizja Piechoty

5 Kresowa Dywizja Piechoty (5 KDP)

5 Kresowa Dywizja Piechoty (5 KDP) to znacząca jednostka piechoty Polskich Sił Zbrojnych.

Dywizja powstała w marcu 1943 roku z połączenia jednostek 5 Wileńskiej Dywizji Piechoty i 6 Lwowskiej Dywizji Piechoty, które wcześniej zostały utworzone w ZSRR. Początkowo składała się z dwóch brygad, a pod koniec wojny została rozbudowana o trzecią brygadę. Wchodziła w skład 2 Korpusu Polskiego i brała udział w walkach pod Sangro oraz Volturno. Po pokonaniu Linii Gustawa w bitwie o Monte Cassino, kontynuowała działania nad Adriatykiem. Następnie walczyła w rejonie Loreto, w Apeninach Emiliańskich, a także toczyła zacięte starcia nad Senio oraz pod Bolonią, gdzie zdobyła miasto 21 kwietnia 1945 roku. Po zakończeniu działań wojennych, dywizja została włączona w skład wojsk okupacyjnych we Włoszech. W czerwcu 1946 roku przetransportowano ją do Anglii, a od 7 września trwały zapisy do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Większość żołnierzy pozostała na emigracji.

Formowanie i szkolenie

W marcu 1943 roku przeprowadzono kolejną reorganizację Armii Polskiej na Wschodzie. Rozwiązano 5 i 6 Dywizję Piechoty, a ich oddziały przekształcono w 5 Wileńską Brygadę Piechoty oraz 6 Lwowską Brygadę Piechoty. Obie brygady, wraz z innymi jednostkami dywizyjnymi, utworzyły 5 Kresową Dywizję Piechoty w Khanaquin. Oficjalna nazwa dywizji została przyjęta 7 marca 1943 roku.

W połowie kwietnia dywizja została przeniesiona do Kirkuku, gdzie miała chronić pola naftowe. W tym czasie intensywnie szkolono żołnierzy. Latem wybuchła epidemia, a malaria oraz inne choroby wpłynęły na wzrost śmiertelności w jednostkach.

W czerwcu 1943 roku Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski odwiedził dywizję. 3 czerwca spotkał się z żołnierzami, gdzie przekazano mu odznakę dywizji, co miało symbolizować gotowość do walki i schodzenie spraw politycznych na dalszy plan. Spotkanie zakończyło się defiladą. 4 czerwca odbyły się ćwiczenia taktyczne, w których uczestniczyły wszystkie oddziały dywizji. Kulminacyjnym momentem było natarcie 5 Brygady Piechoty, wspierane przez artylerię oraz moździerze. Po wizycie gen. Sikorskiego dowództwo 5 KDP objął płk Nikodem Sulik.

Na przełomie sierpnia i września 1943 roku dywizja została przeniesiona do Palestyny. Nowy klimat oraz lepsze warunki zakwaterowania sprzyjały żołnierzom, którzy rozlokowali się 20 km na południe od Gazy, w rejonie Mughazi-Nuseirat. Dywizja zaczęła otrzymywać nowy sprzęt i uzbrojenie, a wolny czas wykorzystywano na zwiedzanie Ziemi Świętej.

W połowie stycznia 1944 roku dywizja została przeniesiona do Egiptu, gdzie zakwaterowano żołnierzy w obozie w Qassasin, 30 km na wschód od Ismailii. W obozie dywizja doprowadziła wszystkie jednostki do pełnego etatu wojennego i otrzymała brakujące wyposażenie.

Na początku 1944 roku rozpoczęły się przygotowania do transportu oddziałów dywizji na Półwysep Apeniński, co zaowocowało zaokrętowaniem jednostki w Port Said. Na włoskiej ziemi dywizja wylądowała 21 lutego w Taranto.

Walki dywizji

Działania obronne nad Sangro

W dniach 8-26 marca dywizja została przeniesiona do rejonu działań bojowych, gdzie zastąpiła marokańską 2 Dywizję Piechoty na odcinku od Castel s. Vincenzo do wzgórza 850. Niemieckie patrole często zbliżały się do pozycji 13. i 15. batalionu. 10 marca 1944 roku oddziały artyleryjskie 5 pal oraz III dywizjonu 4 pal oddały pierwsze strzały w kierunku Niemców. W wyniku ognia artylerii kan. Burski Józef został lekko ranny i ewakuowany do szpitala. Tak zainicjował się bojowy epizod działalności dywizji. 31 marca przydzielona do dywizji włoska grupa bojowa, wspierana przez polską artylerię, zdobyła wzgórze Monte Marrone, co ograniczyło możliwości bojowe Niemców.

Pobyt „Kresowiaków” na pozycjach obronnych nad rzeką Sangro przypadł na zimę, co wymusiło na żołnierzach aklimatyzację do trudnych warunków. Udało im się utrzymać pozycje obronne, a zadanie zostało wykonane. Straty dywizji od momentu lądowania we Włoszech do przegrupowania na inny odcinek frontu wyniosły łącznie 11 oficerów i 116 żołnierzy.

Walki o Monte Cassino – operacja „Diadem”

W związku z planowanym użyciem 2 Korpusu do walk o Monte Cassino w ramach operacji „Diadem”, 2 kwietnia ukazał się rozkaz gen. Andersa dotyczący luzowania oddziałów polskich. 15 kwietnia 5 KDP została zastąpiona przez nowozelandzką 2 Dywizję Piechoty, a sama dywizja w dniach 25-27 kwietnia obsadziła pozycje brytyjskiej 78 DP, przygotowując się do natarcia.

W nocy z 11 na 12 maja 1944 roku, na odcinku natarcia dywizji, trwało ogniowe przygotowanie ataku do 1:45. 5 Dywizja, atakująca na prawym skrzydle korpusu, rozpoczęła natarcie dwoma batalionami w pierwszym rzucie, które miały zdobyć wzgórze „Widmo”, a następnie uderzyć na wzgórze 575. W drugim rzucie nacierał 18 batalion, który po opanowaniu przez pierwsze bataliony miał zająć wzgórza „Balkony”. Wejście pierwszego rzutu zabezpieczał 14 batalion, a zgrupowaniem uderzeniowym dowodził płk. Wincenty Kurk, dowódca Wileńskiej Brygady Piechoty. W odwodzie dywizji znalazły się 16 i 17 batalion oraz szwadron czołgów.

Prawe skrzydło natarcia zabezpieczały pułki rozpoznawcze: 15 pułk ułanów poznańskich oraz pułk ułanów karpackich. Zgrupowaniem osłony dowodził płk dypl. Witold Eugeniusz Sawicki, dowódca 6 Lwowskiej BP.

O 2:30 żołnierze 15 batalionu zdobyli grzbiet „Widma” i wzięli do niewoli żołnierzy niemieckiego 100 pułku górskiego. Około 5:00 całe „Widmo” zostało zdobyte, jednak dalsze natarcie obu batalionów – 15 bs na wzgórze 517 i 13 bs na S. Angelo, zakończyło się niepowodzeniem. 18 batalion, nie mając łączności, samodzielnie wyruszył na wzgórze. Niemcy zareagowali kontratakiem, a silny ogień ogłuszył „Widmo”. Łączność między kompaniami, batalionami i dowództwem dywizji została zerwana, a straty zaczęły rosnąć. Z powodu niskiego pułapu chmur, lotnictwo nie mogło wesprzeć batalionów. Piechota została zmuszona do wycofania się ze wzgórza. Kolejne uderzenia oddziałów niemieckiej 1 Dywizji Strzelców Spadochronowych spowodowały znaczne straty. Zdecydowano o przerwaniu natarcia i przegrupowaniu sił.

Nowy termin natarcia ustalono na 17 maja.

Na dowódcę zgrupowania uderzeniowego wyznaczono płk. Rudnickiego, któremu przydzielono bataliony 5 Wileńskiej BP oraz 16 i 17 batalion z 6 Lwowskiej Brygady Piechoty. Zgrupowanie „RUD” miało w pierwszej kolejności odzyskać „Widmo”, następnie zdobyć wzgórze S. Angelo i kontynuować natarcie na wzgórze 575. 16 batalion miał zdobyć „Widmo”, a 17 batalion – S. Angelo. W odwodzie były 13. i 15. batalion.

Utworzono także zgrupowanie pomocnicze mjr. Władysława Smrokowskiego, w skład którego weszły: 1 Samodzielna Kompania Commando, szwadron czołgów 4 pułku pancernego oraz bateria dział samobieżnych z 7 pappanc, które miały wspierać 17 batalion.

19 maja 2 Korpus Polski otrzymał rozkaz natarcia na Piedimonte. W nowym zgrupowaniu „BOB” znalazł się m.in. 18 batalion ppłk. Ludwika Domonia, który miał zdobyć Piedimonte – San Germano i kontynuować natarcie na San Castrocielo. Dowódca 6 Lwowskiej Brygady Piechoty otrzymał rozkaz natarcia na Pizzo Corno. Zadanie to wykonały oba pułki rozpoznawcze. Walki o Piedimonte trwały od 20 do 25 maja. Nad ranem 25 maja 15 batalion wraz ze szwadronami 12 pułku ułanów zajęli miasto.

W trakcie operacji „Diadem” 5 Kresowa Dywizja Piechoty poniosła znaczne straty. Od 24 kwietnia do 31 maja straciła łącznie 2174 żołnierzy, co stanowiło ponad 15% jej stanu osobowego, a w jednostkach bojowych procent ten był znacznie wyższy.

Walki nad Adriatykiem – Ankona

Po zdobyciu Piedimonte, 5 KDP, działając w ramach 2 Korpusu Polskiego, otrzymała zadanie prowadzenia działań wzdłuż wybrzeża Adriatyku, z celem zdobycia Ankony. Oddziały dywizji przemieściły się do rejonu Casalbordino – Foscacesia. 22 czerwca sprecyzowano zadanie dywizji, która miała „wykonać głębsze obejście obrony nieprzyjaciela w rejonie Ankony od zachodu oraz odciąć ją na rzece Esino”.

W tym celu dywizja utworzyła oddział wydzielony pod dowództwem płk. Rudnickiego (Zgrupowanie „Rud”), w skład którego weszły: 15 p.uł., 16 batalion strzelców, 4 pułk artylerii, bateria dział samobieżnych, szwadron 4 pułku pancernego i 12 pułk. Do 25 czerwca zgrupowanie „Rud” osłaniało zachodnie skrzydło Korpusu i przygotowywało się do natarcia na Maceratę. Dywizja, wykorzystując wszystkie siły, zdobyła kolejno: Montefano, Montoro i wzgórze Palazzo del Cannone.

17 lipca rozpoczęła się bitwa o Ankonę.

5 KDP, wzmocniona 3 batalionem strzelców karpackich i 4 pułkiem pancernym, przeprowadziła uderzenie pomocnicze, zdobywając: Monte della Crescia, San Stefano i Offagana. Jej 6 Brygada blokowała drogi wycofującym się z Ankony oddziałom niemieckim, a 15 pułk nacierał na Chiaravalle, osiągając wieczorem 18 lipca rzekę Esino.

Po zdobyciu Ankony przez oddziały 3 DSK, trwały walki wzdłuż wybrzeży Adriatyku aż do niemieckiej linii obronnej – Linii Gotów.

Działania w Apeninie Emiliańskim

Celem działań w Apeninie Emiliańskim było wsparcie trudnych natarć wojsk sprzymierzonych, które zmagały się z walką z Rimini do Bolonii. Walki toczyły się w trudnym, prawie nieprzejezdnym terenie górskim oraz w niesprzyjających warunkach atmosferycznych. Jedyną dostępną drogą dla pojazdów mechanicznych na rozmokłych, pociętych rzekami i kanałami Nizinie Padańskiej była Via Emilia.

28 września na rozkaz dowódcy 8 Armii gen. Richarda McCreery, korpus rozpoczął przegrupowanie do rejonu Rimini. 14 października dowódca korpusu polecił gen. bryg. Nikodemowi Sulikowi zabezpieczyć oddziałami 5 KDP wejście do walki całości sił korpusu. Dywizję wzmocniono 4 pułkiem pancernym oraz brytyjskim 7 pułkiem artylerii górskiej. W pierwszej kolejności należało zdobyć M. Grosso i S. Pietro.

Jako pierwsza do natarcia ruszyła 5 Wileńska Brygada Piechoty, której zadaniem było opanowanie grzbietu Della Sega i zapewnienie warunków do rozwinięcia dywizji do natarcia z rubieży M. Marino, M. Grosso, zdobycie wzgórz 552, 549 i 206 oraz opanowanie M. Grosso. W drugim rzucie działała 6 Lwowska BP i 4 pułk pancerny.

17 października 5 brygada zajęła podstawy wyjściowe w rejonie M. della Sega. Do wieczora 20 października, dywizja opanowała nakazaną rubież. Wchodząca częściami do walki 6 brygada, 26 października zdobyła wzgórza Mirabelle i Colombo. Działania 5 KDP na kierunku Forli odrzuciły Niemców o około 20 km na północ, jednak pościg za nieprzyjacielem utrudniły jesienne roztopy. Dywizja wznowiła natarcie 7 listopada, a 10 listopada jej czołowe pododdziały przekroczyły rzekę w rejonie S. Lazaret i wzięły udział w bitwie o Faenzę. Do końca roku dywizja osiągnęła Senio, gdzie front zatrzymał się na kilka miesięcy, a jednostki przeszły na odpoczynek, uzupełniając braki w ludziach i sprzęcie.

Bolonia

Walki wznowiono 9 kwietnia 1945 roku. 2 Korpus Polski otrzymał zadanie przełamania niemieckich pozycji nad rzeką Senio, uchwycenie przyczółków na rzece Santemo i dalsze prowadzenie natarcia w kierunku Bolonii.

Dywizja zabezpieczała wejście do walki 3 DSK. Od 12 kwietnia natarcie prowadzone przez 3 DSK spotęgowane zostało uderzeniem Zgrupowania „Rud”. 13 kwietnia zgrupowanie osiągnęło rubież kanału del Molini oraz wschodni skraj Imoli. 3 Brygada sforsowała rzekę Santerno. Również 13 kwietnia do walki weszło Zgrupowanie „Rak”. Natomiast 14 kwietnia do walki weszła grupa pościgowa 5 KDP. 15 kwietnia trwały walki o Sillaro w kierunku Castel Guelfo. Zgrupowanie „Rak” przed zmierzchem sforsowało rzekę Sillaro, a 16 kwietnia przełamano obronę nad Sillaro w pasie natarcia całego korpusu. Polacy ponownie weszli w kontakt ogniowy z 1 Dywizją Strzelców Spadochronowych, która broniła linii rzeki Gaianą. W nocy z 19 na 20 kwietnia jednostki polskie przystąpiły do pościgu, gdyż nieprzyjaciel się wycofywał. 21 kwietnia do Bolonii weszła 4 Wołyńska Brygada Piechoty.

Bitwa o Bolonię była ostatnią potyczką 5 Kresowej Dywizji Piechoty w trakcie drugiej wojny światowej. W czasie walk na froncie włoskim dywizja straciła 5127 żołnierzy, w tym 1063 poległych.

Działania dywizji po wojnie

Po zakończeniu działań wojennych dywizja przeszła do odwodu 15 Grupy Armii. Jej oddziały rozlokowano w rejonie Ankony. W pierwszej dekadzie czerwca 1945 roku zostały one przeniesione w okolice Predappio. 5 Wileńska Brygada Piechoty stacjonowała w Forlimpopoli, a 6 Lwowska Brygada Piechoty znajdowała się w Melola-Cusercoli. 4 Wołyńska Brygada Piechoty została rozmieszczona w Santa Sofia-Galeata-Civitella di Romagna, a 4 pułk artylerii lekkiej w San Lorenzo.

W lipcu 1945 roku oddziały dywizji powróciły nad Adriatyk, rozlokowując się na wybrzeżu od San Benedetto del Tronto do Roseto degli Abruzzi. W głębi lądu stacjonował 25 pułk Ułanów Wielkopolskich w Ascoli Piceno, a 5 batalion ckm w Offida.

Od sierpnia dywizja pełniła służbę wartowniczą na tyłach brytyjskiego XIII Korpusu, który zajmował stanowiska na włosko-jugosłowiańskiej linii demarkacyjnej wzdłuż rzeki Isonzy. Wyznaczona do tych zadań 6 Lwowska BP przeszła do rejonu Mestre-Treviso-Vittorio Veneto, oddalając się o około 600 kilometrów od macierzystej dywizji.

We wrześniu do zgrupowania 6 Brygady Piechoty dołączył 5 pułk artylerii lekkiej, który został zakwaterowany w Udine. Pod koniec września 14 Wileński batalion strzelców przeniesiono do Cesena, a 15 batalion do Modeny. Bataliony pozostawały w dyspozycji władz 2 Dystryktu. Na początku października przesunięto do Forli wysunięte stanowisko dowodzenia 5 DP. 4 Wołyńska BP stacjonowała w rejonie Cervia-Cesenatico, a w rejonie Venezia-Treviso-Mestre znajdowało się zgrupowanie 6 BP, podczas gdy 5 BP rozwinęła się wzdłuż drogi nr 9 Rimini-Modena. Do połowy października dowództwo 5 KDP, oddziały dywizyjne i 13 Wołyński batalion strzelców zostały rozmieszczone w rejonie Rimini-Ravenna-Imola.

W drugiej połowie listopada i w grudniu 1945 roku 4 Wołyńska BP pełniła służbę wartowniczą i garnizonową w rejonie Cervia-Rimini, 5 Wileńska BP w rejonie Modena-Ferrara-Imola-Padova, a 6 LBP w rejonie Venezia-Treviso-Mestre-Udine. 25 pułk Ułanów Wielkopolskich w listopadzie przeszedł z Ascoli Piceno do Ceseny, a następnie do Budrio. Na przełomie 1945 i 1946 roku oddziały 4 WBP przeniesiono z rejonu Cervia do rejonu Bassano, a zgrupowanie 6 LBP połączono i rozlokowano na północny wschód od Wenecji.

Do czerwca 1946 roku jedynie dowództwo 5 KDP oraz 5 Wileńska BP nie zmieniły miejsca postoju. Pod koniec kwietnia 1946 roku większość oddziałów 4 Wołyńskiej BP przeniesiono w okolice Mediolanu. 11 Wołyński batalion strzelców pozostawał w rejonie jeziora Garda, dołączając do głównych sił brygady dopiero 23 maja. Dowództwo 6 LBP przeniesiono do Abano Terme, a 16 batalion strzelców do Montebelluna, 17 bs do Mestre k. Wenecji, a 18 bs do Vittorio Veneto.

1 czerwca 1946 roku dywizja liczyła 20 019 żołnierzy, w tym 1205 oficerów (1 generał, 9 pułkowników, 16 podpułkowników, 58 majorów, 175 kapitanów, 369 poruczników i 577 podporuczników).

Kolejne zadania wartownicze przesuwały większość oddziałów artylerii dywizyjnej w lipcu 1946 roku w rejon Bari i Neapolu. Na początku sierpnia artylerzyści zluzowali 1 BSK w Rimini, a służbę wartowniczą przejęła 5 Wileńska BP. Bataliony wileńskiej brygady dozorowały trasy kolejowe w południowych, środkowych oraz częściowo północnych Włoszech, rozlokowując się w Neapolu, Rzymie i Bari. Do końca pobytu we Włoszech większość oddziałów 4 Wołyńskiej BP stacjonowała nadal w okolicach Mediolanu, a oddziały 6 LBP pozostawały na północy kraju pod dowództwem brytyjskiego XIII Korpusu. „Nade wszystko – podkreślał ówczesny szef oddziału informacyjnego Dywizji Stefan Orzechowski – oddziały polskie pełniły służbę społeczną. Opiekowały się polskimi dziećmi oraz tysiącami uchodźców polskich, którzy po uwolnieniu z obozów niemieckich garnęli się do polskich jednostek wojskowych, mając za sobą okropne, nieludzkie warunki życia. Zorganizowano na południu Italii dwa wielkie obozy oraz szkołę początkową dla dzieci oraz gimnazjum dla starszych chłopców i dziewcząt.”

Pamięć o 5 Kresowej Dywizji Piechoty

Aby uczcić wkład 5 KDP w zwycięstwo polskiego wojska pod Monte Cassino, na wzgórzu 575 wzniesiono pomnik z inskrypcją w języku polskim i łacińskim.

15 września 1993 roku 5 Dywizji Zmechanizowanej z Gubina nadano nazwę wyróżniającą „Kresowa”. Tego dnia odsłonięto tablicę pamiątkową w Gubinie, a replikę sztandaru 5 Kresowej Dywizji Piechoty przekazał dowódcy 5 DZ ppłk Walter Szczepański, prezes Związku Żołnierzy 5 Kresowej Dywizji Piechoty. Symbolem dywizji stał się szarżujący żubr. Nowe tradycje przyjęły również podporządkowane 5 KDZ oddziały: 5 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej w Gubinie, 13 Pułk Zmechanizowany w Kożuchowie oraz 5 Pułk Artylerii w Sulechowie.

Organizacja dywizji

Kwatera Główna 5 Kresowej Dywizji Piechoty

  • 4 Wołyńska Brygada Piechoty (od 17 października 1944)
  • 5 Wileńska Brygada Piechoty
  • 6 Lwowska Brygada Piechoty
  • 5 Kresowy batalion ciężkich karabinów maszynowych
  • Artyleria dywizyjna
  • 4 Kresowy pułk artylerii lekkiej
  • 5 Wileński pułk artylerii lekkiej
  • 6 Lwowski pułk artylerii lekkiej
  • 5 Kresowy pułk artylerii przeciwlotniczej lekkiej
  • 5 Kresowy pułk artylerii przeciwpancernej
  • 15 pułk ułanów poznańskich
  • 5 Kresowy batalion saperów
  • 5 Kresowy batalion łączności
  • 5 szwadron żandarmerii
  • Dowództwo Oddziałów Zaopatrywania i Transportu
  • dowódca – mjr int. z wsw Mikołaj Józef Boczkowski (do VIII 1944)
  • zastępca dowódcy ds. transportu – kpt. piech. Stanisław Faliszewski (od VI 1944 dowódca 5 kompanii zaopatrywania)
  • zastępca dowódcy ds. zaopatrywania – mjr int. Marian Franciszek Romankiewicz (od VIII 1944 dowódca)
  • 5 kompania zaopatrywania – kpt. tab. Wacław Pyzikowski (do VI 1944)
  • 6 kompania zaopatrywania – mjr piech. Ludwik II Wilczyński
  • 15 kompania zaopatrywania
  • 16 kompania zaopatrywania
  • oddziały warsztatowe
  • 5 kompania warsztatowa – kpt. Zygmunt Dionizy Plutecki
  • 6 kompania warsztatowa
  • oddziały sanitarne
  • 5 kompania sanitarna
  • 6 kompania sanitarna
  • 5 sąd polowy
  • 5 park materiałowy

Na etacie 5 KDP znajdowało się 820 oficerów oraz 13 626 podoficerów i szeregowych. Dywizja dysponowała 7294 karabinami, 4775 pistoletami maszynowymi, 813 karabinami maszynowymi, 161 PIAT-ami oraz 824 rewolwerami. Do jej dyspozycji oddano również 52 samochody pancerne, 63 wozy opancerzone, 120 pojazdów rozpoznawczych oraz 300 samochodów ciężarowych.

Obsada personalna dowództwa dywizji

  • dowódca dywizji
    • gen. bryg. Zygmunt Bohusz-Szyszko (12 III – 20 IV 1943)(29 V – 30 VI 1943)
    • gen. bryg. Gustaw Paszkiewicz (21 IV – 26 IV 1943)
    • płk/gen. bryg. Nikodem Sulik (p.o. 1 VII – 10 XI 1943)(11 XI 1943 – 1946)
  • zastępca dowódcy
    • płk Nikodem Sulik (12 III – 10 XI 1943)
    • płk dypl./gen. bryg. Klemens Rudnicki (15 XI 1943 – 27 IV 1945)
    • I zastępca dowódcy – płk piech. Józef Werobej
    • II zastępca dowódcy – płk dypl. Stanisław Lityński (VII – XI 1945)
  • dowódca artylerii dywizyjnej
    • płk art. Michał Gałązka (do IX 1943)
    • płk dypl. Jerzy Marian Paweł Orski (od IX 1943)
    • płk dypl. Marian Korewo
  • szef sztabu
    • ppłk dypl. Wilhelm Wilk-Leśniak (12 III – VII 1943)
    • ppłk dypl. Stanisław Maleszewski (27 VII 1943 – 8 VIII 1944)
    • ppłk dypl. Wacław Jacyna (8 VIII – 5 XI 1944)
    • mjr dypl. Olgierd Jaskold (5 XI 1944 – 27 IV 1945)
    • mjr dypl. Piotr Harcaj (od 27 IV 1945)
    • ppłk. Piotr Harcaj (od I 1945)
  • oficer operacyjny – kpt. dypl. Władysław Żebrowski
  • oficer informacyjny – kpt. dypl. Antoni Rolski
  • szef oddziału informacyjnego – kpt. Stefan Orzechowski (od stycznia 1945)
  • kwatermistrz – mjr dypl. Aleksander Jedziniak
  • adiutant dowódcy dywizji: kpt. Marian Czerniawski
  • szef służby duszpasterstwa rzymsko-katolickiego – st. kpl. ks. Wiktor Judycki
  • kpl. ks. Nikodem Dubrowka
  • kapelan wyznania prawosławnego – kpl. ks. Włodzimierz Pietruczyk

Symbole dywizji

Sztandar dywizji

Sztandar, ufundowany przez polskich uchodźców w Palestynie i poświęcony na grobie Chrystusa, został przekazany dywizji 11 listopada 1943 roku w Jerozolimie przez gen. Władysława Andersa.

Na stronie głównej sztandaru, na białych polach w wieńcach laurowych umieszczono nazwy miast: Lwów, Wilno, Tock, Tatiszczew, które były związane z miejscem formowania dywizji w Związku Radzieckim. Na dolnym ramieniu wizerunku krzyża kawalerskiego umieszczono napis: „Dywizja Kresowa 1941”. Na stronie odwrotnej na białych polach umieszczono motyw krzyża jerozolimskiego, a na środku krzyża kawalerskiego napis: „Honor i Ojczyzna”.

Obecnie sztandar jest eksponowany w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie.

Odznaka pamiątkowa

Odznaka ma kształt Orderu Virtuti Militari, którego ramiona połączone są krzyżem Monte Cassino. Na umieszczonej centralnie tarczy widnieje brązowy żubr, symbol dywizji. Na ramionach krzyża wpisano numer i inicjały 5 KDP. Na dolnym ramieniu krzyża znajduje się znak rozpoznawczy 8 Armii Brytyjskiej. Tarcza pokryta jest emalią ciemnożółtą, a obramowanie tarczy oraz żubr są brązowe. Odznaka jest trójczęściowa, wykonana w srebrze, o wymiarach 42×40 mm. Wykonano ją w F.M. Lorioli Fratelli – Milano – Roma.

Oznaka rozpoznawcza

Odznaka przedstawia żubra na żółtej tarczy z brązową obwódką. Symbol ten został wybrany w wyniku konkursu ogłoszonego w rozkazie dywizyjnym 14 września 1942 roku.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

5 Dywizja Piechoty w dziejach oręża polskiego. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1997. ISBN 83-87103-20-9. Brak numerów stron w książce

Witold Biegański: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1990, s. 64. ISBN 83-03-02923-1.

Witold Biegański: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie: formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.

Stanisław Komornicki, Zygmunt Bielecki, Wanda Bigoszewska, Adam Jońca: Wojsko Polskie 1939–1945 Barwa i broń- Wydawnictwo Interpress – Warszawa 1984, ISBN 83-223-2055-8

Tadeusz Kondracki. „Nie jest czas, żeby robić gesty, których świat nie rozumie” (dowódca II Korpusu Polskiego gen. Władysław Anders wobec tzw. buntu Sulika – protestu 5 Kresowej Dywizji Piechoty. „Dzieje Najnowsze”. 1, s. 189-198, 2004. Warszawa: Instytut Historii PAN. ISSN 0419-8824.

Jerzy Murgrabia: Symbole wojskowe Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Dom Wydawniczy Bellona, 1990. ISBN 83-11-07825-4.

Stefan Orzechowski: Historia walk 5 Kresowej Dywizji Piechoty. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen – Dom Wydawniczy Bellona, seria „O Wolność i Niepodległość”, 1998. ISBN 83-11-08809-8.

Jan Partyka: Odznaki i oznaki PSZ na Zachodzie 1939–1945. Wojska Lądowe. Rzeszów: Wydawnictwo Libri Ressovienses, 1997. ISBN 83-902021-9-0.

Harvey Sarner, Piotr K Domaradzki: Zdobywcy Monte Cassino: generał Anders i jego żołnierze. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2006. ISBN 83-7506-003-8. Brak numerów stron w książce

Zdzisław Sawicki: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Pantera Books. ISBN 83-204-3299-5.

Józef Smoliński: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie: 1939–1945. Warszawa: Egros, 1997. ISBN 83-86268-66-2. Brak numerów stron w książce

Jakub Żak: Nie walczyli dla siebie. Powojenna odyseja 2 Korpusu Polskiego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2014. ISBN 978-83-7399-621-2.

Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.

Andrzej Suchcitz (red.): 5 Kresowa Dywizja Piechoty 1941-1947. Zarys dziejów. Londyn: Fundusz Pomocy Wdowom, Sierotom i Inwalidom 5 Kresowej Dywizji Piechoty, 2012. ISBN 978-0-9559724-0-9.

Piotr Żaroń: Armia Polska w ZSRR, na Bliskim Wschodzie i Środkowym Wschodzie. Warszawa: KAW RSW „Prasa- Książka – Ruch, 1981.