5 halerzy (cz. 5 haléřů, słow. 5 halierov) to czechosłowacka moneta o nominale 5 halerzy, która została wprowadzona do obiegu w 1923 roku i ostatecznie wycofana z końcem 1942 roku. Projekt monety stworzył Otakar Španiel.
Wzór
Na awersie, w centralnej części, umieszczono godło państwowe, które pochodzi z małego herbu Czechosłowacji – przedstawia heraldycznego lwa wspiętego w koronie z podwójnym ogonem. Na piersi lwa widnieje herb Słowacji, czyli podwójny krzyż na trójwzgórzu. Poniżej znajduje się rok bicia, zapisany od zewnątrz, a wzdłuż otoku widnieje inskrypcja „REPUBLIKA ČESKOSLOVENSKÁ”, umieszczona wewnętrznie. Legendę oddzielają dwie czteroramienne gwiazdy.
Rewers monety ilustruje fragment praskiego Mostu Karola, przedstawiając jego trzy filary oraz cztery przęsła (boczne tylko w fragmencie). Poniżej widocznych jest jedenaście falistych linii przedstawiających rzekę Wełtawę. W centrum fal umieszczono okrąg z nominałem monety zapisanym cyfrą arabską. Na skrajnie prawym przęśle mostu, pomiędzy prawym filarem a otokiem, znajduje się oznaczenie projektanta – inicjał S w okręgu z wbitym od góry klinem (stylizowane „OŠ”).
Nakład
Monety pięciohalerzowe zostały wytworzone na podstawie ustawy z dnia 22 lipca 1922 roku dotyczącej emisji drobnych monet. Produkowane były z mosiądzu (92% miedzi, 8% cynku) z krążków ważących 1,67 g (zgodnie z ustawą, z jednego kilograma surowca miało powstać 600 sztuk monet). Rozporządzenie rządu z 7 sierpnia 1923 roku przewidywało, że do obiegu wprowadzone zostanie maksymalnie 5 mln koron, co odpowiadało 100 mln sztuk (ostatecznie wyemitowano ponad 107 mln pięciohalerzówek). Wzór monet oraz ich średnicę (16 mm) ustalono tym samym dniem w zarządzeniu Urzędu Bankowego przy Ministerstwie Finansów. Monet tych używano także po likwidacji państwa czechosłowackiego w 1939 roku. W Protektoracie Czech i Moraw zostały zdemonetyzowane 30 września 1941 roku, jednak umożliwiono ich wymianę w placówkach pocztowych i bankowych przez następne dwa miesiące. Natomiast w Republice Słowackiej monety te wycofano z obiegu 30 grudnia 1942 roku.
Monety były bite w latach 1923–1932 oraz 1938, przy czym pięciohalerzówki z datą 1924 praktycznie nie występują, poza nielicznymi okazami muzealnymi. Uważa się, że w trakcie bicia monet uszkodzono stempel, przez co niemal cały dotychczasowy nakład został zdemonetyzowany, lub że liczba wybitych w 1923 roku monet zaspokoiła zapotrzebowanie na ten nominał. Dodatkowo, wysokość nakładu z roku 1938 różni się w zależności od źródła, a niektórzy autorzy sugerują, że ponad 2 mln monet z tą datą zostało wybitych w 1939 roku na potrzeby Protektoratu Czech i Moraw oraz w mniejszym stopniu Słowacji.
Zobacz też
Przypisy