5 Dywizjon Samochodowy (5 dsam) to pododdział wojsk samochodowych w Wojsku Polskim II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Pierwsze jednostki samochodowe zaczęły się formować spontanicznie w pierwszych dniach listopada 1918 roku. W Krakowie utworzono Zapasowy Korpus Samochodowy Okręgu Generalnego, który korzystał ze sprzętu i materiałów pozostawionych przez wojska okupacyjne. Dowództwo nad jednostką objął ppłk Tadeusz Piotrowski.
W skład dywizjonu wchodziła m.in. Kolumna Szkolna Samochodów Pancernych. W jesieni 1925 roku kolumna ta została wyłączona z wojsk samochodowych, podporządkowana dowódcy 8 Pułku Ułanów Księcia Józefa Poniatowskiego i przekształcona w 5 Szwadron Samochodów Pancernych.
W 1934 roku z 2 Pułku Pancernego w Żurawicy wyłączono dwie kompanie czołgów oraz jedną kompanię szkolną, które zostały przeniesione do garnizonu w Krakowie. Te pododdziały, połączone z 5 dsam, utworzyły 5 Batalion Czołgów i Samochodów Pancernych, który później przeszedł reorganizację na 5 Batalion Pancerny.
19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych ustalił datę święta dywizjonu na 31 października. Natomiast 1 maja 1931 roku datę tę zmieniono na 16 maja.
Dowódcy dywizjonu
mjr / ppłk sam. dr Tadeusz Kazimierz Piotrowski (do III 1929)
mjr sam. Wacław Hryniewski (1929 – X 1931)
ppłk sam. Felicjan Madeyski (X 1931 – IV 1934)
Odznaka pamiątkowa
21 kwietnia 1931 roku Minister Spraw Wojskowych, Marszałek Polski Józef Piłsudski, zatwierdził wzór oraz regulamin odznaki pamiątkowej 5 dsam.
Odznaka, o wymiarach 42×42 mm, ma kształt krzyża maltańskiego z ramionami zakończonymi kulkami. W centralnej części umieszczono herb Krakowa, a na ramionach krzyża widnieje rok 1918. Ramiona krzyża oplata opaska z napisem 5 DYWIZJON SAMOCHODOWY. Odznaka była wykonana w srebrze i miała dwuczęściową konstrukcję. Jej wykonanie zlecono Franciszkowi Malinie z Krakowa.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
Zygmunt Madeyski. Wojska samochodowe. (Szkic historyczny).. „Przegląd Wojskowo-Techniczny. Broń Pancerna”. 4 (6), s. 1157-1162, 1928. Warszawa: Drukarnia Ministerstwa Spraw Wojskowych; Dowództwo Saperów; Dowództwo Broni Pancernych; Dowództwo Wojsk Łączności.
Piotr Rudzki, Jerzy Kulesza, Józef Jeszka. Krótki rys historyczny powstania i pracy formacyj samochodowych. „Przegląd Wojskowo-Techniczny. Broń Pancerna.”. 4 (6), s. 1193-1246, 1928. Warszawa: Drukarnia Ministerstwa Spraw Wojskowych; Dowództwo Saperów; Dowództwo Broni Pancernych; Dowództwo Wojsk Łączności.
Zdzisław Sawicki: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Pantera Books. ISBN 83-204-3299-5. Brak numerów stron w książce.
Jan Tarczyński, Krzysztof Barbarski, Adam Jońca: Pojazdy w Wojsku Polskim = Polish Army vehicles : 1918-1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”; Londyn: Komisja Historyczna b. Sztabu Głównego PSZ, 1995. ISBN 83-85621-57-1. Brak numerów stron w książce.
Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918–1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddz. Broni Pancernej, 1971. Brak numerów stron w książce.
Janusz J. Magnuski, Samochody pancerne Wojska Polskiego 1918-1939, Warszawa: Wydawnictwo WiS, 1993, ISBN 83-86028-00-9, OCLC 834071453. Brak numerów stron w książce.