5 dywizjon artylerii przeciwlotniczej (5 daplot) – jednostka artylerii przeciwlotniczej Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej.
Historia dywizjonu
Na podstawie rozkazu L.dz. 470 Ministra Wojskowych z dnia 10 maja 1924 roku powstała samodzielna bateria artylerii przeciwlotniczej nr 5, wyposażona w dwie rosyjskie 76,2 mm armaty przeciwlotnicze półstałe wzór 1902. Dwa lata później bateria została przekształcona w Samodzielny Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej Nr 5. Zarówno bateria, jak i dywizjon działały w ramach 5 pułku artylerii ciężkiej.
Jednostka stacjonowała w garnizonie Kraków w Okręgu Korpusu Nr V.
W zakresie wyszkolenia i inspekcji pododdział podlegał dowódcy 11 Grupy Artylerii (1929-1938), a następnie dowódcy Grupy Artylerii Przeciwlotniczej (od 20 maja 1938 roku) oraz dowódcy 2 Grupy Artylerii Przeciwlotniczej (od 22 sierpnia 1939 roku).
5 daplot był jednostką mobilizującą. Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” formował pododdziały artylerii przeciwlotniczej dla dużych jednostek piechoty i kawalerii, które miały być przeznaczone dla Armii „Kraków” oraz Grupy Odwodów „Kutno” i Obrony Przeciwlotniczej Kraju.
W dniach 24-25 sierpnia 1939 roku dywizjon wystawił w mobilizacji alarmowej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem brązowym (podgrupa 2 – OPL), sześć pododdziałów:
- bateria artylerii przeciwlotniczej motorowa typ A nr 6 dla 6 DP
- bateria artylerii przeciwlotniczej motorowa typ A nr 7 dla 7 DP
- bateria artylerii przeciwlotniczej motorowa typ A nr 21 dla 21 DPG
- bateria artylerii przeciwlotniczej motorowa typ A nr 24 dla 24 DP
- bateria artylerii przeciwlotniczej motorowa typ B nr 85 dla Krakowskiej BK
- pluton artylerii przeciwlotniczej półstały nr 504
Nadwyżki dywizjonu po zakończeniu mobilizacji miały zostać przekazane do Ośrodka Zapasowego Artylerii Przeciwlotniczej Nr 2 w Brześciu. Po zakończeniu mobilizacji i przekazaniu nadwyżek, dywizjon został rozformowany.
15 września 1993 roku tradycje 5 daplot przejął 5 pułk artylerii przeciwlotniczej stacjonujący w garnizonie Gubin, który został przemianowany na 5 Kresowy pułk przeciwlotniczy.
23 kwietnia 2002 roku, po rozformowaniu 5 pułku artylerii przeciwlotniczej, dziedzictwo tradycji 5 daplot przyjął 5 Kresowy dywizjon przeciwlotniczy 69 pułku przeciwlotniczego im. gen. dyw. Stefana Grota-Roweckiego z Leszna. 31 grudnia 2011 roku 69 pułk przeciwlotniczy został rozformowany.
2 października 2014 roku tradycje 5 daplot przejął 3 Kresowy dywizjon przeciwlotniczy 4 Zielonogórskiego pułku przeciwlotniczego im. gen. dyw. Stefana Roweckiego „Grota” w Lesznie.
Kadra dywizjonu
Dowódcy dywizjonu
- mjr Stanisław Batycki (1926 – 1934) [pośm. ppłk, † 1940 Charków]
- mjr art. Eugeniusz Królikowski (VI 1934 – 1936)
- ppłk Leon Przybytko (1936 – 1939)
- mjr Kazimierz Mroziński (1939) [pośm. ppłk, † 1940 Charków]
Obsada personalna samodzielnego dywizjonu artylerii przeciwlotniczej nr 5 w 1928 roku
- mjr Stanisław Batycki – dowódca dywizjonu
- kpt. Nicefor Wojciech Sirzisitie
- kpt. Tadeusz Adam Dorula
- kpt. Stanisław Podfilipski
- por. Feliks Gadomski (kpt., Kier. Zaop. Uzbr., † 1940 Katyń)
- por. Teodor August Sylwester Zacharjasiewicz (kpt., dca 13 baplot., pośm. mjr † 1940 Charków)
- por. Mieczysław Zygmunt Koźmiński
- por. Tadeusz Wodziński
- ppor. Zenon Kumorkiewicz
Obsada personalna 5 dywizjonu artylerii przeciwlotniczej w 1932 roku
- mjr Stanisław Batycki – dowódca dywizjonu († 1940 Charków)
- kpt. Stanisław Podfilipski
- por. Tadeusz Chrobak
- por. Mieczysław Zygmunt Koźmiński
- por. Wacław II Rutkowski
- por. Jan Maciej Pawłowski
- por. Bronisław Max
- por. Zenon Kumorkiewicz
- por. Adam Tomasz Piotrowski (kpt., † 1940 Charków)
- por. Henryk Wiktor Kerth (kpt., WIG, † 1940 Charków)
- por. Janusz Ładysław Badowski
- por. Edward Perkowicz
Oficerowie rezerwy w 1934 roku
- por. rez. dr Fryderyk Syrop (przeniesiony do 11 daplot, † 1940 Katyń)
- ppor. rez. dr Paweł Mussil († 1940 Katyń)
- ppor. rez. inż. Edward Klebert
- ppor. rez. Władysław Porzycki
- ppor. rez. Kazimierz Franciszek Haliński
- ppor. rez. Jan Adam Chwiernt
- ppor. rez. Jan Lipus
- ppor. rez. Paweł Gustaw Jaworek
- ppor. rez. Karol Sztwiertnia
- ppor. rez. Stefan Zygfryd Sękiewicz
- ppor. rez. Zygmunt Tadeusz Wiesław Majewski
- ppor. rez. Kazimierz Stefan Januszewski
- ppor. rez. Jan Gaston Tadeusz Zakrzewski († 1940 Charków)
- ppor. rez. inż. Władysław Franciszek Antoni Żeleski († 1940 Katyń)
- ppor. rez. Roman Marian Tadeusz Smoluchowski
- ppor. rez. mgr Janusz Kunicki
- ppor. rez. dr Stefan Piotr Żurowski
Żołnierze dywizjonu – ofiary zbrodni katyńskiej
Biogramy zamordowanych można znaleźć na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego.
Symbole dywizjonu
Sztandar
10 listopada 1938 roku na Polu Mokotowskim w Warszawie generał dywizji Tadeusz Kasprzycki wręczył dywizjonowi sztandar podczas uroczystości wręczenia sztandarów jednostkom artylerii przeciwlotniczej.
Opis sztandaru:
Na prawej stronie płatu sztandaru umieszczono w rogach numer dywizjonu według wzoru ustalonego w „Dzienniku Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych” nr 6 z 1937, poz. 77.
Na lewej stronie płatu sztandaru znajdują się w tarczach w poszczególnych rogach:
- w prawym górnym – wizerunek Matki Boskiej Ostrobramskiej
- w prawym dolnym – godło miasta Krakowa
- w lewym górnym – wizerunek św. Barbary – patronki artylerzystów
- w lewym dolnym – odznaka pamiątkowa 5 dywizjonu artylerii przeciwlotniczej
Na dolnym ramieniu Krzyża Kawalerskiego umieszczono haftowany napis „Kraków 10 V 1924”, upamiętniający datę i miejsce powstania 5 samodzielnej baterii artylerii przeciwlotniczej.
Sztandar jest obecnie eksponowany w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie.
Odznaka pamiątkowa
13 sierpnia 1932 roku Minister Spraw Wojskowych zatwierdził wzór odznaki pamiątkowej artylerii przeciwlotniczej oraz jej regulamin.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
- Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928.
- Rocznik Oficerski 1932, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1932.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1934, L.dz. 250/mob. 34.
- Tadeusz Mirowski, Tradycje bojowe jednostek przeciwlotniczych, Przegląd Wojsk Lądowych Nr 8 z 2001.
- Zbigniew Moszumański, Sztandary i odznaki jednostek przeciwlotniczych do roku 1939. „Przegląd Wojsk Lądowych”. 9 (447), 1996. Warszawa: Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe. ISSN 0478-6688.
- Zbigniew Moszumański, Dowództwa grup artylerii przeciwlotniczej (1929-1939), Przegląd Wojsk Lądowych Nr 8 z 2000.
- Kazimierz Satora, Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
- Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny „W”, Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Oficyna Wydawnicza „Ajaks” i Zarząd XII Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Pruszków 1995, ISBN 83-85621-87-3.
- Henryk Wielecki i Rudolf Sieradzki, Wojsko Polskie 1921-1939. Organizacja i odznaki artylerii, Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, Pruszków 1994, wyd. I, ISBN 83-85621-44-X.