5 dywizjon artylerii ciężkiej (5 dac) to pododdział artylerii ciężkiej w ramach Wojska Polskiego.
Jednostka nie była częścią pokojowej struktury armii. Została utworzona w 1939 roku przez 6 pułk artylerii ciężkiej z Lwowa.
5 dac w kampanii wrześniowej
5 dywizjon artylerii ciężkiej został zorganizowany w dniach od 31 sierpnia do 4 września 1939 roku w garnizonie Lwów, jako część I rzutu mobilizacji powszechnej, obok plutonu taborowego nr 5. Mobilizującym jednostką dla obu pododdziałów był 6 pułk artylerii ciężkiej.
Dywizjon stanowił organiczną jednostkę artylerii 5 Dywizji Piechoty, wyposażoną w trzy armaty 105 mm wz. 1913 oraz trzy haubice 155 mm wz. 1917.
Po sformowaniu, dywizjon przetransportowano koleją do Warszawy. Dowództwo dywizjonu dotarło do stolicy 8 września. Z powodu uszkodzenia torów kolejowych w wyniku bombardowań, 1 bateria armat rozładowała się w okolicach Siedlec, a 11 września dotarła do Groszek koło Kałuszyna, skąd ruszyła w stronę Warszawy. Podczas marszu kolumna 5. DP została zaskoczona przez niemiecki podjazd pancerno-motorowy z Dywizji Pancernej „Kempf”. W obliczu zagrożenia, 1 bateria w szybkim tempie oddaliła się od nieprzyjaciela, kierując się na południe. 14 września maszerowała w kierunku Chełma Lubelskiego, a dalsze losy baterii pozostają nieznane. Nie ma również informacji na temat 2 baterii haubic, która prawdopodobnie utraciła swoje działa w wyniku nalotów niemieckiego lotnictwa lub ataku podjazdu niemieckiego, co spowodowało rozproszenie żołnierzy. Wiadomo, że niewielkie grupy żołnierzy z 2 baterii haubic dołączyły w Warszawie do dowództwa 5 dac i uczestniczyły w jego odtworzeniu.
Zgodnie z relacją Ludwika Głowackiego, 8 września 1939 roku do Warszawy przybyło jedynie dowództwo dywizjonu, na czele z kpt. Grzybowskim. Do 19 września w stolicy udało się sformować trzy baterie, każda z czterema haubicami 100 mm wz. 1914/1919, które zostały podporządkowane dowództwu 5 dac.
Dywizjon uczestniczył w obronie Warszawy, w składzie odcinka Warszawa-Wschód pod dowództwem gen. bryg. J. Zulaufa. Od 19 września wspierał zgrupowanie płk. E. Żongłłowicza, aż do momentu kapitulacji stolicy.
Obsada personalna dywizjonu
dowódca dywizjonu – kpt. Bronisław Grzybowski
dowódca 1 baterii armat – por. Jan Jankowski
dowódca 2 baterii haubic – por. Józef Konrat.
Przypisy
Bibliografia
Karol Lucjan K.L. Galster, Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914 – 1939, Londyn 1975.
Roman R. Łoś, Artyleria polska 1914-1939, Warszawa: Bellona, 1991, ISBN 83-11-07772-X.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5. OCLC 674626774.
Ludwik L. Głowacki, Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939, wyd. V, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985, ISBN 83-11-07109-8.
Piotr Zarzycki, 6 pułk artylerii ciężkiej „Obrońców Lwowa”. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej, Zeszyt 54. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1997. ISBN 83-87103-32-2.