5 Dywizja Strzelców to jednostka piechoty Armii Czerwonej, która działała w czasie wojny domowej w Rosji oraz wojny polsko-bolszewickiej.
Formowanie i walki
Dywizja została utworzona w lipcu 1918 roku na Powołżu jako 2 Penzeńska Dywizja Piechoty. Od 11 września tego samego roku rozpoczęła ponowne formowanie jako 5 dywizja piechoty, a 6 października oficjalnie zmieniła nazwę na 5 Dywizję Strzelecką. Uczestniczyła w walkach przeciwko wojskom Kołczaka w ramach 2 i 5 Armii: w maju 1919 roku brała udział w bitwach nad Wiatką podczas kontrofensywy Frontu Wschodniego Armii Czerwonej, w czerwcu w operacji sarapulsko-wotkińskiej, a następnie w walkach o Krasnoufimsk oraz w zdobyciu Kurganu w sierpniu.
W kwietniu 1920 roku dywizja została przerzucona na Front Zachodni i włączona do 15 Armii. W trakcie pierwszej ofensywy Tuchaczewskiego walczyła nad Berezyną. W pobliżu Lipska pokonała II Brygadę 1 DLB. Następnie, przeniesiona do 3 Armii, wzięła udział w drugiej ofensywie Tuchaczewskiego, docierając do rejonu Nasielska i Modlina.
4 lipca 1920 roku dywizja otrzymała zadanie sforsowania Berezyny w rejonie Berespola oraz Mościszcza.
1 sierpnia 1920 roku dywizja liczyła 7248 żołnierzy w stanie bojowym, w tym 5418 piechoty oraz 577 kawalerii. Na uzbrojeniu miała 141 ciężkich karabinów maszynowych oraz 29 dział.
Podczas odwrotu Armii Czerwonej dywizja poniosła ciężkie straty pod Prosienicą w starciu z polską 15 Dywizją Piechoty, a 21 i 22 sierpnia została pokonana w walkach pod Zambrowem. W wyniku tych starć do niewoli trafił jej sztab. Część jednostki dotarła pod Białystok, gdzie została rozbita i złożyła broń. Na wschód przedarły się jedynie szczątki dywizji, która wkrótce została odtworzona. Do formacji zgłosili się ochotniczo komuniści oraz ochotnicy z Łotwy. W ramach 3 Armii dywizja wzięła udział w bitwie nad Niemnem, tocząc zacięte walki z polską 21 Dywizją Piechoty, a później broniąc rejonu Grodna. W trakcie odwrotu dotarła pod Lidę, gdzie 28 września poniosła znaczne straty, ale zdołała przedostać się na wschód. W październiku broniła rejonu Mołodeczna.
Dowódcy dywizji
Iwan Lelik (6 X 1918 – 12 VI 1919)
Władimir Karpow (12 VI 1919 – 5 I 1920)
Andriej Sazontow (5 I 1920 – 14 I 1920)
Krajski (14 I 1920 – 5 IV 1920)
Władimir Karpow (5 IV 1920 — 22 VII 1920)
Karl Griunsztejn (23 VII 1920 – 20 VIII 1920)
Władimir Popowicz (20 VIII 1920 – 3 XI 1920)
p.o. Piotr Klepow (3 XI 1920 – 13 XI 1920)
Andriej Keppen (13 XI 1920 – 13 IX 1921)
Konstantin Nejman (po czerwcu 1924)
Przypisy
Bibliografia
Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
Józef Moszczeński: Rosyjski plan bitwy nad Wisłą w 1920. W: Izabela Borańska-Chmielewska (projekt): Polskie zwycięstwo dla wolności Europy; księga pamiątkowa arma virumque cano; 100-lecie bitwy warszawskiej 1920. Warszawa: Wojskowy Instytut Wydawniczy; Centralna Biblioteka Wojskowa, 2020. ISBN 978-83-955800-5-5.
Bolesław Waligóra: Dzieje 85-go pułku Strzelców Wileńskich. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1928.