5 Dywizja Strzelców Polskich (II Korpus)

5 Dywizja Strzelców Polskich

5 Dywizja Strzelców Polskich była znaczącą jednostką piechoty wchodzącą w skład II Korpusu Polskiego Wojska Polskiego na Wschodzie.

Jej formowanie rozpoczęło się w marcu 1918 roku w Sorokach (Besarabia) oraz Bużarówce Wołowej, w ramach II Korpusu Polskiego.

Dywizja została rozformowana razem z Korpusem 12 maja 1918 roku.

Działania dywizji

Na mocy rozkazu dowódcy korpusu, 10 marca 1918 roku utworzono 5 Dywizję Piechoty. W jej skład weszła Brygada Karpacka (wcześniej II Brygada Legionów Polskich), 6 pułk ułanów oraz dywizjon artylerii. Zmiana numeracji dywizji z „5.” na „2.” została przeprowadzona, jednak 15 marca przyjęto ostatecznie nazwę 5 Dywizji Strzelców Polskich.

W tym okresie oddziały dywizji maszerowały w kierunku Dniepru. W trakcie marszu pojawiły się różnice zdań w dowództwie odnośnie dalszych działań. Generałowie Stankiewicz i Glass, wraz z grupą podwładnych, przeszli do Winnicy, gdzie zostali rozbrojeni przez Austriaków. Z kolei pułkownik Haller nakazał dywizji kontynuować marsz ku Dnieprowi. W dniach 25-26 marca dywizja odpoczywała w rejonie Berszady. 28 marca brygadier Haller objął dowództwo II Korpusu, występując pod pseudonimem „generał Mazowiecki”. Dywizja kontynuowała marsz, przekroczyła Boh pod Hajworonem i skierowała się do Humania, znajdując się na terenie okupacji niemieckiej. W tym miejscu przeprowadzono kolejną reorganizację, w wyniku której legionistów przydzielono równomiernie do pułków piechoty. Brygada Karpacka formalnie zaprzestała istnieć, a w skład 5 Dywizji Strzelców weszły 15. i 16. pułk strzelców.

3 kwietnia dowództwo Wojsk Polskich na Ukrainie zawarło umowę z Ministerstwem Wojny Ukraińskiej Republiki Ludowej, na mocy której II Korpus, a w nim 5 DS, uzyskał prawo do przemarszu przez terytorium ukraińskie. Gubernia czernihowska miała być terenem koncentracji.

7 kwietnia II Korpus rozpoczął marsz przez Human i Mańkówkę, Tarłówkę, Medwin do Bohusławia nad Rosią. Następnie przeszedł do Mostówki pod Kaniowem i dotarł do Dniepru. W tym momencie rząd ukraiński zerwał umowę, co zmusiło dywizję do rekwirowania żywności, co spotkało się z oporem miejscowej ludności. Rada Regencyjna, do której zwrócono się o pomoc, okazała się bezradna. Niemcy planowali likwidację Korpusu, podburzając przeciwko niemu zarówno rząd ukraiński, jak i miejscową ludność. Przykładem wrogiego nastawienia mieszkańców było wymordowanie w Goriaczówce żołnierzy 4 szwadronu 6 pułku ułanów.

Bitwa pod Kaniowem

W maju Niemcy rozpoczęli przygotowania do zniszczenia II Korpusu, ściągając swoje jednostki w rejon Kaniowa. W nocy z 10 na 11 maja 1918 roku, oddziały niemieckie zaatakowały polskie jednostki. Pierwsze uderzenie skierowano na Kutelewkę i Potok. Atak na Potok przeprowadzono z trzech stron, co zaskoczyło śpiących żołnierzy i pozwoliło Niemcom na zajęcie wsi. W ręce nieprzyjaciela wpadła bateria artylerii, a 16 pułk strzelców i Legia Oficerska zostały odcięte.

Jednakże nastąpiła szybka koncentracja. Polskie oddziały cofnęły się do rejonu wioski Jemczychy i tam zajęły pozycje obronne. Legia Oficerska odbiła sztab 5 Dywizji, który był czasowo w niewoli. Dywizja wycofywała się w kierunku Masłówki. Około godziny 8:00 dowództwo korpusu zorganizowało obronę pozycyjną, tworząc zamknięty czworobok o obwodzie około 15 km. Resztki 5 Dywizji obsadziły przejścia przez błota i groble od strony Masłówki. Niemcy, działając ostrożniej, zaatakowali nowe pozycje, jednak ataki były odpierane przez obrońców. Wieczorem jednak zabrakło amunicji, co zmusiło korpus do złożenia broni. 12 maja II Korpus, a z nim 5 Dywizja Strzelców, została rozwiązana.

Organizacja dywizji

Dowództwo 5 Dywizji Strzelców Polskich

15 pułk strzelców polskich
16 pułk strzelców polskich

Pułki składały się z jednego batalionu, liczącego około 100 żołnierzy. W ramach uzupełnienia do dywizji przydzielono bataliony 3 pułku Brygady Karpackiej (II Brygada Legionów).