5 Dywizja Górska (III Rzesza)

5 Dywizja Górska (5. Gebirgs-Division) – to jednostka górska Wehrmachtu.

Formowanie Dywizji

5 Dywizja Górska została utworzona jesienią 1940 roku w rejonie Salzburga. Powstała z połączenia 100. pułku strzelców górskich (Gebirgsjäger Regiment – GJR), wyodrębnionego z 1. Dywizji Górskiej oraz 85. pułku piechoty, który był częścią 10. Dywizji Piechoty, planowanej do motoryzacji. Większość żołnierzy tej dywizji pochodziła z Austrii, a jej tradycje sięgają utworzonego w czasie I wojny światowej „Alpenkorps”.

Szlak bojowy

W lutym 1941 roku 5 Dywizja Górska, włączona w skład XVIII Korpusu Górskiego, została przerzucona do południowej Rumunii. W marcu 1941 roku, po przyłączeniu Bułgarii do „Paktu trzech”, dywizja przeszła do Bułgarii, aby wziąć udział w niemieckiej inwazji na Grecję.

Fall Marita

6 kwietnia 1941 roku rozpoczęła się operacja Fall Marita – niemiecki atak na Jugosławię i Grecję. 5 Dywizja Górska została skierowana do ataku na umocnioną grecką Linię Metaxasa, chroniącą od północy Saloniki. Jednostki XVIII Korpusu Górskiego, ponosząc znaczne straty, przełamały grecką obronę, a 9 kwietnia 1941 roku zajęły Saloniki, zmuszając grecką armię „Wschodnia Macedonia” do kapitulacji.

W kolejnych dniach 5 Dywizja Górska ścigała wycofujące się wojska greckie oraz wspierający je Brytyjski Korpus Ekspedycyjny, aż do zdobycia Aten 27 kwietnia 1941 roku.

Fall Merkur

W kwietniu 1941 roku, wzbogacona o 141 GJR z 6 Dywizji Górskiej, 5 Dywizja Górska została włączona do XI Korpusu Lotniczego (powietrznodesantowego) w miejsce 22 Dywizji Powietrznodesantowej, która znajdowała się w Rumunii. Celem tej zmiany była operacja Merkury – niemiecki desant na wyspę Kretę. Dywizja została wybrana do tej operacji ze względu na górzysty teren wyspy, co wymagało specjalistycznego sprzętu i szkolenia górskiego. Planowano przerzucenie dywizji z kontynentalnej Grecji do portów zdobytych przez spadochroniarzy i piechotę powietrzną drogą morską (II/85 GJR, III/100 GJR z ciężkim sprzętem) lub samolotami transportowymi na zdobyte lotniska, a następnie przeprowadzenie ofensywy w celu zajęcia całej wyspy.

Operacja rozpoczęła się 20 maja 1941 roku. Nieuzbrojone statki transportujące żołnierzy dywizji zostały zatopione lub zmuszone do odwrotu przez Royal Navy w nocy z 21 na 22 maja. 21 maja rozpoczęto przerzucanie 5 Dywizji Górskiej drogą lotniczą na jedyne zdobyte przez wojska powietrznodesantowe lotnisko w Maleme. Do 22 maja na Krecie znajdowały się cztery bataliony 85 i 100 GJR, a dowódca dywizji, gen. Julius Ringel, objął dowództwo nad wszystkimi niemieckimi wojskami desantowanymi na wyspie.

Pododdziały 5 Dywizji Górskiej zmusiły aliancką artylerię do odwrotu, ostrzeliwując rejon lotniska w Maleme, i kontynuowały pościg za wycofującymi się z Maleme Aliantami. 24 maja 1941 roku strzelcy górscy zdobyli połączenie lotniska z okrążonymi w rejonie Chanii pododdziałami 7 Dywizji Lotniczej (spadochronowej), co umożliwiło spadochroniarzom uzupełnienie zapasów z lotniska w Maleme. 25 maja, po przetransportowaniu do Maleme 141 GJR, Niemcy przeprowadzili decydującą ofensywę, która doprowadziła do całkowitego rozbicia wojsk alianckich broniących Chanii i Sudy. W wyniku tej klęski Alianci wycofali się z Krety, a pozostałe na wyspie oddziały skapitulowały 2 czerwca 1941 roku. Za osiągnięcia w kampanii śródziemnomorskiej gen. Julius Ringel został awansowany na stopień Generalleutnant i odznaczony Krzyżem Rycerskim.

W trakcie walk na Krecie żołnierze 5 Dywizji Górskiej dopuścili się wielu zbrodni na ludności cywilnej. Na przykład 24 maja w miejscowości Kastelli-Kisamos pionierzy górscy rozstrzelali na rynku około 200 zakładników. Ponadto, 3 czerwca strzelcy górscy doszczętnie spalili wieś Kandanos, mordując 180 mieszkańców (w większości starców i kobiety).

Front wschodni

Po zakończeniu bitwy o Kretę 5 Dywizja Górska została przerzucona do Niemiec w celu odpoczynku i reorganizacji. W marcu 1942 roku dywizja, w składzie XVIII Korpusu Grupy Armii Północ, trafiła w rejon Leningradu, w przeddzień radzieckiej ofensywy mającej na celu zniesienie blokady miasta. Po odparciu tej ofensywy strzelcy górscy brali udział w pościgu za rozbitymi wojskami radzieckimi.

19 sierpnia 1942 roku wznowiono ciężkie walki, a 5 Dywizja Górska do 20 września 1942 roku starła się z radziecką 3 Dywizją Gwardyjską w okolicach Siniawy, gdzie obie strony poniosły znaczne straty. W 1943 roku dywizja kierowana była na zagrożone odcinki frontu w obszarze Leningradu. 13 stycznia 1943 roku, przy dwudziestostopniowym mrozie, kontratakowała przeciwko radzieckiej 45 Dywizji Gwardyjskiej, która przełamywała niemieckie umocnienia. Utrzymywała kluczowe Wzgórza Sieniawy do 18 stycznia 1943 roku. Gdy ofensywa radziecka wygasła 30 stycznia, 5 Dywizja Górska poniosła ciężkie straty w wielotygodniowych walkach pozycyjnych. Latem 1943 roku dywizja broniła linii kolejowej Mga-Wołkow podczas kolejnej ofensywy radzieckiej, czasowo powstrzymując postępy Armii Czerwonej. 15 września 1943 roku została zaatakowana przez trzy radzieckie dywizje piechoty i zmuszona do odwrotu. Zacięta obrona niemiecka wyczerpała jednak atakujących Rosjan, co spowodowało, że mimo zdobycia Wzgórz Sieniawy, trzy dni później Armia Czerwona przeszła do obrony. Za wzorową postawę podczas 20-miesięcznych walk na Froncie Wschodnim generał Ringel otrzymał Liście Dębu.

Front włoski

W grudniu 1943 roku 5 Dywizja Górska została przeniesiona do Włoch w ramach XIV Korpusu Pancernego niemieckiej 10 Armii i zajęła pozycje na Linii Gustawa wzdłuż rzeki Rapido w rejonie Cassino. 26 grudnia 1943 roku rozpoczęła odpieranie ataków Francuskiego Korpusu Ekspedycyjnego. Dywizja poniosła znaczne straty i była zmuszona do wycofania się w rejon Monte Cassino, gdzie do 4 lutego 1944 roku uczestniczyła w odpieraniu pierwszego ataku alianckiego na tę pozycję. 10 lutego 1944 roku dowódca dywizji Julius Ringel został awansowany na stopień General der Gebirgstrüppen i przeniesiony na stanowisko dowódcy LXIX Korpusu Górskiego. Na jego miejsce powołano pułkownika (Oberst) Maxa Schranka, który 25 maja 1944 roku również otrzymał awans na generała (Generalmajor). W walkach pozycyjnych w rejonie Cassino 5 Dywizja Górska poniosła 80% straty i została skierowana do odwodu w skład LI Korpusu Górskiego. Podczas czwartej bitwy o Cassino pododdziały dywizji stoczyły walki z wojskami polskimi i brytyjskimi, zadając im poważne straty. Przełamanie niemieckiej obrony przez II Korpus Polski i okrążenie jej przez amerykański desant zmusiło Niemców do wycofania się na północ 25 maja 1944 roku.

W czerwcu 1944 roku niedobitki dywizji opóźniały aliancki pościg w kierunku Linii Gotów, którą zajęły pod koniec miesiąca. Grupa bojowa z 5 Dywizji Górskiej odpierała ataki brytyjskiej 6 Dywizji Pancernej i hinduskiej 4 Dywizji Piechoty, zatrzymując postęp wojsk alianckich w swoim rejonie aż do września 1944 roku. Po przełamaniu Linii Gotów we wrześniu 1944 roku 100 GJR, oddzielony od reszty dywizji, bronił przez 10 dni przełęczy Gemmano przed przeważającymi siłami brytyjskich 46 i 56 Dywizji Piechoty oraz 8 pułkiem czołgów. Pięciu żołnierzy pułku zostało odznaczonych Krzyżami Rycerskimi po bitwie.

Jesienią i zimą 1944 roku 5 Dywizja Górska została skierowana w Alpy Zachodnie w składzie LXXV Korpusu, aby zabezpieczyć przełęcze przed atakami wojsk francuskich oraz włoskich partyzantów.

Kapitulacja

W kwietniu 1945 roku 5 Dywizja Górska została przerzucona na tyły, gdzie 2 maja 1945 roku poddała się Amerykanom.

Dowódcy dywizji

General der Gebirgstruppen Julius Ringel (1 listopada 1940 – 10 lutego 1944)

Generalleutnant Max Schrank (10 lutego 1944 – 18 stycznia 1945)

Generalmajor Hans Steets (18 stycznia 1945 – 8 maja 1945)

Skład dywizji w 1941 roku

85 pułk strzelców górskich

100 pułk strzelców górskich

95 pułk artylerii górskiej

95 Górski batalion rozpoznawczy

95 Górski batalion przeciwpancerny