5 Chersońska Dywizja Strzelców
5 Chersońska Dywizja Strzelców (ukr. 5-а Херсонська стрілецька дивізія) to jednostka wojskowa, która należała do Armii Czynnej Ukraińskiej Republiki Ludowej.
Formowanie i walki
Na mocy tajnej konwencji wojskowej zawartej 24 kwietnia 1920 roku pomiędzy Polską a Ukraińską Republiką Ludową, na początku maja tego samego roku w Łańcucie powstała 5 Chersońska Dywizja Strzelecka. Dowództwo objął płk Andrij Dołud, a funkcję szefa sztabu objął ppłk Wasyl Czabaniwski 15 września. Od 15 listopada płk Mykoła Aleksin pełnił rolę zastępcy dowódcy. Planowano, że dywizja będzie składać się z trzech brygad piechoty, jednak początkowo dysponowała jedynie dwoma batalionami piechoty, pułkiem kawalerii oraz baterią artylerii liczącą dwie działa. W skład dywizji wchodziło wielu Ukraińców z Galicji, którzy nie darzyli Polaków sympatią. W czerwcu 1920 roku liczba żołnierzy przekraczała 2,5 tysiąca.
W wyniku przerwania frontu polskiego w rejonie Samhorodka, dywizja musiała się wycofać, zanim zakończono jej organizację. Do końca czerwca pozostała w odwodzie. W lipcu broniła linii frontu nad dolnym Zbruczem, a 27 lipca zajęła pozycje na froncie nad Seretem. 2 sierpnia wycofała się za Dniestr, zajmując odcinek frontu od ujścia Strypy aż po granicę rumuńską.
W nocy z 25 na 26 sierpnia około 700–800 żołnierzy dywizji, uzbrojonych w cztery działa i kilkanaście karabinów maszynowych, na czele z płk. Hnatem Stefaniwem oraz płk. Antonem Krawsem, zdezerterowało ze swoich pozycji. Po ściganiu przez wojsko i żandarmerię, zostali rozproszeni na początku września i przeszli granicę do Czechosłowacji, gdzie zostali internowani. 15 września 5 DP rozpoczęła natarcie na wojska bolszewickie, będąc częścią prawej grupy pod dowództwem gen. Ołeksandra Udowyczenki. Udało się zdobyć Czortków oraz przekroczyć linię rzeki Zbrucz. Jednak w listopadzie 1920 roku, pod presją 1 Armii Konnej, dywizja musiała się wycofać za Zbrucz, ponosząc znaczne straty. Po ogłoszeniu rozejmu Ukraińcy zostali internowani w obozie pod Strzałkowem.
Struktura organizacyjna
- 13 Brygada Strzelców
- 14 Brygada Strzelców
- 15 Brygada Strzelców
- 5 Brygada Artylerii
- 5 pułk konny
- 5 kureń zbiorczy
- mieszany kureń techniczny
- 5 mieszana sotnia techniczna
- szpital dywizyjny
Żołnierze oddziału
Przypisy
Bibliografia
Zbigniew Karpus, Wschodni sojusznicy Polski w wojnie 1920 roku. Oddziały wojskowe ukraińskie, rosyjskie, kozackie i białoruskie w Polsce w latach 1919-1920, Toruń 1999
Jacek Legieć, Armia Ukraińskiej Republiki Ludowej w wojnie polsko-ukraińsko-bolszewickiej w 1920 r., Toruń 2002, ISBN 83-7322-053-4
Robert Potocki, Idea restytucji Ukraińskiej Republiki Ludowej (1920-1939), Wydawnictwo: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin 1999; ISBN 83-85854-46-0, rozdziały dotyczące wojny 1920 i planów strategicznych tworzenia armii URL w latach trzydziestych:
Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
Andrij Rukkas: Razem z Wojskiem Polskim. Armia Ukraińskiej Republiki Ludowej w 1920 roku. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej–Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8098-843-9.