5 Chersońska Brygada Artylerii – jednostka artyleryjska Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej.
Formowanie i działania
Na mocy rozkazu dowództwa Armii Czynnej nr 50 z dnia 23 czerwca 1920 roku, gen. Wołodymyr Bańkiwskyj został mianowany pełniącego obowiązki dowódcy 5 Chersońskiej Brygady Artylerii. Pod jego zwierzchnictwem znalazły się obie baterie artylerii dywizji. Wkrótce powołano dowództwo brygady oraz kureń artylerii, który obejmował trzy baterie i park artyleryjski. Należy zaznaczyć, że tylko jedna z baterii była w pełni uzbrojona, podczas gdy pozostałe miały jedynie charakter kadrowy.
W dniu 26 lipca, w okolicach Krzywczów, brygada straciła jedno działo, co sprawiło, że dywizja praktycznie pozostała bez artylerii, ponieważ drugie działo nie było w tym czasie sprawne. Dzięki interwencji dowództwa ACz, w połowie sierpnia 5 Chersońska Brygada Artylerii znów dysponowała dwoma lekkimi działami polowymi. Jej stan liczebny wynosił: 24 oficerów, 59 żołnierzy, 5 koni wierzchowych, 12 zaprzęgowych oraz 25 taborowych; a także 8 wozów i 2 kuchnie polowe.
W nocy z 25 na 26 sierpnia, jedna z baterii opuściła pozycje bojowe i wraz z innymi żołnierzami 5 Chersońskiej Dywizji Strzelców, pochodzącymi z Galicji, zdezerterowała, przechodząc do Czechosłowacji. Z pozostałych żołnierzy brygady utworzono jedną baterię z dwoma działami, przy czym zachowano struktury dowodzenia brygady i kurenia. Na czoło brygady stanął sot. Katche, który jednocześnie pełnił funkcję dowódcy kurenia artylerii. W październiku Armia URL przeprowadziła mobilizację, co znacząco zwiększyło liczebność jej jednostek. Po podpisaniu przez Polskę układu o zawieszeniu broni na froncie przeciwbolszewickim, od 18 października wojska ukraińskie były zmuszone do samodzielnego prowadzenia działań zbrojnych. 21 listopada, po klęsce ukraińskich sił na froncie bolszewickim, 5 Chersońska Brygada Artylerii przeszła na zachodni brzeg Zbrucza, gdzie została rozbrojona przez polskie oddziały i internowana. W tym czasie Polacy przejęli 4 lekkie 3-calowe działa polowe.
Brygada funkcjonowała do maja 1921 roku, kiedy to w wyniku połączenia 5 Chersońskiej Dywizji Strzelców z 1 Dywizją Karabinów Maszynowych utworzono nową 5 Brygadę Artylerii, w której znaleźli się artylerzyści z obu jednostek.
Struktura organizacyjna
Stan we wrześniu 1920 roku:
- dowództwo i sztab
- 13 kureń artylerii (dwie baterie)
- park artyleryjski
Na dzień 28 października 1920 roku brygada liczyła: 218 osób (15 oficerów, 188 szeregowych, 15 pracowników cywilnych); 87 koni (3 wierzchowe, 34 zaprzęgowe, 20 taborowych z wojska, 15 taborowych zmobilizowanych z gospodarstw); 3 wozy z wojska oraz 15 zmobilizowanych z gospodarstw, a także 2 kuchnie polowe. W stanie bojowym znajdowało się 11 oficerów, 80 bagnetów, 16 żołnierzy obsługi karabinów maszynowych, 60 artylerzystów; 3 konie wierzchowe, 34 zaprzęgowe oraz 20 taborowych. Na uzbrojeniu znajdowały się 4 lekkie 3-calowe działa polowe.
Żołnierze oddziału
Przypisy
Bibliografia
Jacek Legieć: Armia Ukraińskiej Republiki Ludowej w kampanii polsko-bolszewickiej 1920 r. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2002. ISBN 83-7322-529-3.
Andrij Rukkas: Razem z Wojskiem Polskim. Armia Ukraińskiej Republiki Ludowej w 1920 roku. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej–Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8098-843-9.