5 Kresowy Batalion Łączności (5 bł) to jednostka Wojsk Łączności Polskich Sił Zbrojnych.
Formowanie i zmiany organizacyjne batalionu
5 Batalion Łączności został utworzony 15 września 1941 roku w letnim obozie wojskowym Tatiszczewo (ros. Татищево), znajdującym się w obwodzie saratowskim w ZSRR. Batalion wchodził w skład 5 Dywizji Piechoty. Organizację jednostki oraz jej pierwsze dowództwo objął podporucznik Stanisław Tauber-Ziółkowski, który był wówczas jedynym oficerem łączności w dywizji. Już 16 września 1941 roku do batalionu dołączono 200 podoficerów i żołnierzy. Etat batalionu zakładał 26 oficerów i 233 szeregowych, a obowiązki dowódcy pełnił ppor. Stanisław Tauber-Ziółkowski. W trakcie formowania jednostka otrzymała niemal pełne wyposażenie łączności, jednakże brakowało niektórych elementów, jak kable i odpowiednie ogniwa, a sprzęt był przestarzały i niezbyt efektywny, odpowiadający potrzebom z okresu wojny w 1920 roku. 5 batalion łączności opuścił ZSRR głównie 10 sierpnia, transportując się statkiem „Kaganowicz” z portu Krasnowodzku. Po przejściu kwarantanny na plażach w pobliżu Pahlewi, batalion został przewieziony do Iraku. Tam podjęto działania mające na celu poprawę stanu zdrowia żołnierzy oraz szkolenie na brytyjskim i amerykańskim sprzęcie. Na podstawie rozkazu nr 296 dowódcy APW z 20 października, 5 DP została zreorganizowana, aby upodobnić jej strukturę do brytyjskiej. Batalion łączności przeszedł częściową reorganizację i uzupełnienie, w tym 31 żołnierzy z 7 Dywizji Piechoty. Batalion zapewniał łączność dla dowództwa 5 DP oraz podległych dowództw 3 i 4 brygady strzelców i oddziałów dywizyjnych. Od stycznia 1943 roku w batalionie rozpoczęto szkolenie specjalistów w zakresie łączności oraz z plutonów łączności batalionów strzelców. Rozkazem nr 659, dowódca APW zdecydował o kolejnej reorganizacji, łącząc 5 i 6 Dywizję Piechoty w dniu 11 marca 1943 roku, tworząc 5 Kresową DP. Po rozwiązaniu 6 Lwowskiej DP do 5 batalionu włączono radiotelegrafistów oraz personel łączności w ilości 1/4 i 1/3 z rozwiązanej 8 pułku artylerii lekkiej, a 23 marca 1943 roku zmieniono nazwę na 5 Kresowy batalion łączności. W okresie letnim batalion przeszedł na etaty brytyjskie i stopniowo uzyskał pełne wyposażenie w sprzęt łączności, broń oraz pojazdy.
11 listopada 1943 roku do batalionu dołączono pluton łączności Dowództwa Saperów. W tym samym miesiącu zmienił się dowódca jednostki – major Marian Zimmer zastąpił dotychczasowego dowódcę, majora Romana Banaszaka. 27 grudnia 1943 roku batalion został przeniesiony do obozu Qassasin w Egipcie.
Działania bojowe 5 Kresowego batalionu łączności
W lutym 1944 roku batalion został przetransportowany do południowych Włoch. Od 23 marca brał udział w działaniach bojowych 5 KDP nad rzeką Sangro. Po zakończeniu obrony nad rzeką, od 15 kwietnia batalion odpoczywał w miejscowości Prata. Od 24 kwietnia, razem z jednostkami piechoty, artylerii i saperów dywizji, poszczególne plutony i kompanie 5 batalionu przeszły na linię obrony pod Monte Cassino. Stan batalionu w dniu 24 kwietnia wynosił 27 oficerów i 487 żołnierzy. Od 23 kwietnia rozpoczęto rozbudowę łączności telefonicznej, budując dwie nowe linie telefoniczne, co ze względu na niemiecki ostrzał artyleryjski prowadzono w nocy. Tworzono połączenia z wysuniętego stanowiska dowodzenia dywizji do obu brygad piechoty, stanowisk artylerii i saperów oraz punktów zaopatrzeniowych. W trakcie bitwy, od nocy 11/12 maja, uruchomiono także łączność radiową, co miało szczególne znaczenie na niższych szczeblach, takich jak batalion i kompanie. W czasie walk, głównie obsługując sieć łączności przewodowej podczas bitwy o Monte Cassino w dniach 11-18 maja, zginęło 4 żołnierzy, a 9 zostało rannych. W dniach 19-28 maja żołnierze 5 batalionu łączności organizowali łączność ze stanowiska 5 KDP z nacierającym 15 pułkiem ułanów poznańskich na Pizzo Corono i Monte Cairo. W tym czasie wykorzystywano również gońców motocyklowych do komunikacji między stanowiskami dowodzenia dywizji i ich tyłowymi służbami.
Dowódca Wojsk Łączności 2 Korpusu Polskiego, rozkazem L.dz. 903/Łączn. I O. Org. z dnia 20 sierpnia 1946 roku, zatwierdził „znak łączności”, który powinien być noszony po prawej stronie orzełka na berecie oraz po obu stronach kołnierza.
22 lutego 1947 roku batalion został przeniesiony do obozu Coopers Lane Camp w Bramley, w hrabstwie Hampshire, gdzie pełnił służbę wartowniczą w składzie amunicji. W związku z powierzoną jednostce misją, dokonano reorganizacji. Utworzono kompanii wartowniczą liczącą 170 żołnierzy oraz pluton roboczy. Pozostała część batalionu z kursem instruktorskim instalatorów została przeniesiona do obozu Nettlebed Nord Camp.
W latach 1996–1998 tradycje jednostki kontynuował 5 Kresowy Batalion Dowodzenia w Gubinie.
Organizacja i obsada dowódcza
Dowództwo: (stan na III-V 1944)
Dowódca batalionu – mjr Marian Zimmer
Zastępca dowódcy batalionu – mjr Włodzimierz Brągiel
Adiutant batalionu – por. Józef Trybalski
Oficer kontroli ruchu łączności – por. Mieczysław Kwiatkowski
Dowódca kompanii dowodzenia – por. Henryk Pudło
Dowódca 1 kompanii łączności – mjr Włodzimierz Brągiel
Dowódca 2 kompanii łączności – kpt. Bronisław Machowski
Dowódca 3 kompanii łączności – kpt. Tadeusz Duński
Organizacja i obsada personalna 1 listopada 1945
Dowództwo
Dowódca batalionu – mjr Marian Zimmer
Zastępca dowódcy batalionu – mjr Franciszek II Chmura
Adiutant batalionu – por. Eugeniusz Wurm
Oficer kontroli ruchu łączności – por. Mieczysław Kwiatkowski
Drużyna kontroli ruchu łączności
Drużyna dowódcy batalionu
Kompania dowodzenia
Dowódca kompanii dowodzenia – por. Feliks Tomaszewski
Dowódca plutonu technicznego – ppor. Stanisław Tyndiuk
Oficer gospodarczy – chor. Mieczysław Grześkowiak
1 kompania łączności
Dowódca kompanii – kpt. Józef Trybalski
Dowódca plutonu radiotelegraficznego „A” – por. Władysław Billewicz
Dowódca plutonu radiotelegraficznego „B” – ppor. Ryszard Kowalski
Dowódca plutonu budowlanego – por. Stanisław Lorens
Dowódca plutonu stacyjnego – por. Ludwik Krepski
Dowódca gońców motocyklowych
Kierownik sekcji szyfrów – ppor. Józef Fortuna
2 kompania łączności
Dowódca kompanii – kpt. łączn. Stanisław Sławiński
Dowódca I plutonu łączności
Dowódca II plutonu łączności
Dowódca III plutonu łączności
Dowódca IV plutonu łączności Kwatery Głównej Artylerii Dywizyjnej – ppor. Stanisław Adamowski
3 kompania łączności
Dowódca kompanii – kpt. Władysław Stodolski
Dowódca plutonu łączności 25 pułku Ułanów Wielkopolskich – ppor. Jan Zwolenkiewicz
Dowódca plutonu łączności 4 Wołyńskiej Brygady Piechoty – por. Józef Zaborowski
Dowódca plutonu łączności 5 Wileńskiej Brygady Piechoty – por. Wiktor Plate
Dowódca plutonu łączności 6 Lwowskiej Brygady Piechoty – ppor. Józef Sarnacki
Dowódca plutonu łączności Dowództwa Saperów – ppor. Rajmund Kucharski
Czołówka Warsztatowo-Naprawcza
Dowódca czołówki – por. Wojciech Kowalski
Dowództwo batalionu
Dowódcy batalionu
ppor. Stanisław Tauber-Ziółkowski (od 15 IX 1941)
kpt. Tadeusz Dąbrowicki (od 9 X 1941)
mjr Roman Banaszak (6 XI 1942 – XI 1943)
mjr Marian Zimmer (od XI 1943)
Zastępcy dowódcy batalionu
mjr Włodzimierz Brągiel (I 1944 – VII 1945)
mjr Franciszek II Chmura (VII 1945 – 1947)
Kawalerowie Virtuti Militari
Żołnierze batalionu, którzy zostali odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za kampanię włoską w okresie od 17 lutego do 2 maja 1945 roku:
mjr Marian Zimmer,
por. Władysław Stodolski,
kpr. Józef Beck,
kpr. Piotr Nadolny.
Dodatkowo Krzyżem Walecznych po raz pierwszy i drugi uhonorowani zostali kpt. Stanisław Sławiński oraz por. Stanisław Lorens. Krzyż Walecznych i brytyjski Medal Wojskowy otrzymał szer. Józef Łempicki, natomiast amerykańską Brązową Gwiazdę przyznano st. szer. Marianowi Grabińskiemu.
Odznaka pamiątkowa
Odznaka została wykonana z białego metalu, oksydowana, o wymiarach 17 x 65 mm. Ma formę proporczyka, na którym widnieje sylwetka atakującego żubra oraz dwie błyskawice, symbolizujące wojska łączności. Noszona była na czarnych patkach z niebieską wypustką, na kołnierzach kurtek, płaszczy i beretach przez żołnierzy kompanii łączności. Mocowano ją do kołnierza przy pomocy nakrętki firmowej. Wykonawcą odznaki był F. M. Lorioli z Mediolanu i Rzymu.
Przypisy
Bibliografia
Kronika 5 Kresowego Batalionu Łączności sierpień 1941 – 30 października 1946. [w:] sygn. C.459 [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1945-10-30. [dostęp 2022-08-12].
Jan Partyka: Odznaki i oznaki PSZ na Zachodzie 1939–1945. Wojska Lądowe. Rzeszów: Wydawnictwo Libri Ressovienses, 1997. ISBN 83-902021-9-0.
Tadeusz Lisicki: Łączność w bitwie o Monte Cassino. Przegląd Łączności nr 4/36. Londyn: Związek Łącznościowców, 1984.
Andrzej Suchcitz (red.): 5 Kresowa Dywizja Piechoty 1941–1947 Zarys dziejów. Londyn: Fundusz Pomocy Wdowom, Sierotom i Inwalidom 5 Kresowej Dywizji Piechoty, 2012. ISBN 978-0-9559724-0-9.