5 Armia (USA)

Armia Północna Stanów Zjednoczonych

Armia Północna Stanów Zjednoczonych (ang. United States Army North, wcześniej znana jako Piąta Armia) to związek operacyjny US Army.

Obecnie jej zadaniem jest obrona terytorium USA pod egidą United States Northern Command. W trakcie II wojny światowej stanowiła kluczową formację amerykańskich sił lądowych w regionie Morza Śródziemnego. Armia została utworzona 4 stycznia 1943 roku w Wadżda, we francuskim Maroko, a następnie uczestniczyła w alianckiej inwazji na Europę, szczególnie we Włoszech. Dowództwo nad armią sprawował generał porucznik Mark Clark.

Historia

Piąta Armia po raz pierwszy weszła do akcji podczas operacji Avalanche (desant w Salerno) we wrześniu 1943 roku. W związku z niewielką liczba amerykańskich wojsk na teatrze działań śródziemnomorskich, składała się wówczas z jednego amerykańskiego (VI) i jednego brytyjskiego (X) korpusu. Podczas desantu w Salerno X Korpus lądował na lewym skrzydle, a VI Korpus na prawym. Początkowe postępy były ograniczone z powodu mało aktywnego dowódcy amerykańskiego korpusu, generała majora Ernesta Dawleya, który został ostatecznie usunięty. Po intensywnym bombardowaniu z morza i powietrza, oddziały lądujące odzyskały teren i połączyły się z oddziałami Ósmej Armii brytyjskiej, które lądowały dalej na południe. Siły niemieckie wycofały się.

Przez kilka miesięcy armia kontynuowała ofensywę, a jej głównym przeciwnikiem była zima oraz trudne warunki w Apeninach. Sytuacja zmieniła się, gdy wojska alianckie dotarły do niemieckiej linii obronnej znanej jako Linia Gustawa, doskonale przygotowanej w dolinie rzeki Liri, z kluczowymi pozycjami wokół wzgórza klasztornego Monte Cassino. Przed tym, V Armia została wzmocniona przez II Korpus amerykański. Po nieudanym pierwszym ataku na Monte Cassino, postanowiono wykorzystać przewagę aliancką na morzu i przeprowadzić lądowanie w niemieckich tyłach, zanim nastąpi oczekiwane lądowanie sił alianckich w północnej Francji, które wymagało zaangażowania wszystkich dostępnych środków transportowych.

VI Korpus został wycofany z frontu i zastąpiony przez Francuski Korpus Ekspedycyjny pod dowództwem generała Alphonsea Juina. Francuzi podjęli drugą próbę zdobycia Monte Cassino, połączoną z operacją desantową VI Korpusu, jednak również nieudanie. VI Korpus wylądował pod Anzio 22 stycznia 1944 roku w operacji o kodowej nazwie Operacja Shingle, napotykając wiele problemów, podobnie jak to miało miejsce pod Salerno. Brak zdecydowanych działań ze strony amerykańskiego dowódcy, generała majora Johna Lucasa, oraz obawy przed oskrzydleniem przez Niemców skutkowały tym, że desant nie wyszedł poza przyczółek, dopóki wojska alianckie nie zdobyły Monte Cassino i nie przełamały Linii Gustawa 18 maja 1944 roku. Jak w przypadku Salerno, desant uratowało bombardowanie z morza i powietrza.

Po strategicznej porażce operacji Shingle, przystąpiono do dużej reorganizacji. Do tego momentu największą przeszkodą były Apeniny, skutecznie oddzielające Piątą Armię od brytyjskiej Ósmej Armii. Teraz linię podziału przesunięto na zachód, tak aby obie armie mogły wspólnie ruszyć w kierunku Rzymu. Na wybrzeżu Adriatyku pozostawiono V Korpus brytyjski. Piąta Armia została wycofana spod Cassino, a dalsze ataki na wzgórze prowadziły siły hinduskie, nowozelandzkie oraz ostatecznie II Korpus Polski. Piąta Armia utraciła w tej sytuacji X Korpus, uznano bowiem, że lepiej, aby stała się całkowicie amerykańskim związkiem taktycznym, co miało rozwiązać niektóre problemy logistyczne.

Przełom w działaniach nastąpił w maju 1944 roku. Skoordynowane natarcie wszystkich sił alianckich, z pominięciem V Korpusu (który miał utrzymywać część sił niemieckich nad Adriatykiem), przyniosło pozytywne rezultaty. II Korpus zaatakował i zdobył pasmo wzgórz oraz sam klasztor, Francuski Korpus Ekspedycyjny przełamał prawe skrzydło Linii Gustawa, a VI Korpus wreszcie uwolnił się z przyczółka pod Anzio.

W tym momencie doszło do kontrowersyjnej decyzji w historii Piątej Armii. Zgodnie z strategicznym planem generała Harolda Alexandra, dowódcy XV Grupy Armii, VI Korpus miał odciąć drogi odwrotu niemieckim siłom, co pozwoliłoby Piątej i Ósmej Armii na całkowite zneutralizowanie ich w walce. Jednak Clark nie wykonał tego rozkazu, kierując wojska VI Korpusu na Rzym, pozostawiając jedynie niewielkie siły do blokowania Niemców. Te jednostki były zbyt słabe, co umożliwiło Niemcom bezpieczny odwrót i utworzenie nowej linii obrony na północ od Rzymu. Clark tłumaczył swoje decyzje, twierdząc, że z kierunku Rzymu groziło poważne niebezpieczeństwo ze strony Niemców, ale zarówno współcześni, jak i historycy zgodnie wskazują na jego ambicję zdobycia sławy za wkroczenie do Wiecznego Miasta.

Dwa dni po wyzwoleniu Rzymu rozpoczęła się Operacja Overlord w Normandii. Zgodnie z planem aliantów, dla wsparcia Overlord miało nastąpić odciążające lądowanie w południowej Francji. Aby to zrealizować, konieczne było wydzielenie części sił z formacji alianckich we Włoszech. W rezultacie VI Korpus został wycofany i stał się zalążkiem amerykańskiej Siódmej Armii, która była formowana do lądowania we Francji (Operacja Dragoon). Francuski Korpus Ekspedycyjny również został wycofany, aby na jego bazie utworzyć Pierwszą Armię francuską, która również miała wziąć udział w Operacji Dragoon. W ciągu dwóch miesięcy liczebność Piątej Armii zmniejszyła się z 250 000 do 150 000, co odpowiadało 9 dywizjom. Wkrótce jednak z USA dotarły nowe uzupełnienia, a armię wzmocnił nowo powołany IV Korpus.

Niemcy stworzyli nową linię obrony w rejonie Pizy i Rimini. Wojska alianckie spędziły kolejną zimę, nie mogąc jej przełamać. Tym razem Piąta Armia utknęła w Apeninach, a wiele jej jednostek znajdowało się na trudnych do bytowania pozycjach na znacznej wysokości. W tym czasie miała także miejsce zmiana dowództwa. Generał Clark objął dowództwo nad XV Grupą Armii, a na czoło Piątej Armii przeszedł generał porucznik Lucian Truscott, który dowodził armią aż do końca wojny.

W ostatnich działaniach przeciwko niemieckiej Grupie Armii C, brytyjska Ósma Armia prowadziła ofensywę wzdłuż wybrzeża Adriatyku, natomiast Piąta Armia działała w Dolinie Padu, gdzie amerykańskie siły wkroczyły do Bolonii tuż za Polakami. Większość jednostek niemieckich została zepchnięta do rzeki Pad, gdzie albo zostały zniszczone, albo pozbawione broni ciężkiej i środków transportowych, co uczyniło pozostałe oddziały bezbronnymi. W tej sytuacji jednostki II Korpusu Piątej Armii z łatwością prowadziły działania pościgowe w kierunku Genui, Mediolanu i granicy francuskiej. IV Korpus nacierał na północ w kierunku Werony, Vicenzy, a w końcu Bolzano i przełęczy brenneńskiej, gdzie doszło do spotkania z oddziałami amerykańskiej Siódmej Armii.

Udział Piątej Armii w walkach we Włoszech okazał się kosztowny: 109 642 straty w ciągu 602 dni walk, w tym 19 475 poległych żołnierzy. W październiku 1945 roku Piąta Armia przeszła w stan spoczynku we Włoszech.

Po wojnie

Piąta Armia została odtworzona w 1946 roku w Chicago, pełniąc rolę formacji pokojowej.

Obecnie jest formacją rezerwową, odpowiedzialną za szkolenie żołnierzy wielu jednostek Armii oraz obronę terytorialną kontynentalnych Stanów Zjednoczonych. W czerwcu 1971 roku Piąta Armia przeniosła swoją siedzibę do Fort Sam Houston w Teksasie. Ostatnio przekazała swoje obowiązki formacji rezerwowej Pierwszej Armii i obecnie odpowiada za obronę kontynentalną oraz pomoc w sytuacjach katastrof żywiołowych jako United States Army North.