5 a day
5 a day (po polsku: pięć dziennie) to inicjatywa promująca zdrowie, realizowana przez rządy Wielkiej Brytanii oraz Stanów Zjednoczonych, której celem jest zwiększenie spożycia warzyw i owoców. Akcja zachęca do codziennego spożywania pięciu porcji tych produktów. Zbliżone programy funkcjonują także we Francji pod nazwą au moins cinq par jour oraz w Niemczech jako 5 am Tag.
Historia
Ruch 5 a day zainicjowano po opublikowaniu przez Światową Organizację Zdrowia rekomendacji dotyczącej spożycia 400 g warzyw i owoców dziennie. Już w 1988 roku w Kalifornii przeprowadzono kampanię promującą zdrowe nawyki żywieniowe pod hasłem five a day – for better health, która następnie rozprzestrzeniła się na cały kraj. Rząd brytyjski rozpoczął swoją kampanię w 2003 roku, wprowadzając logotyp dla odpowiednich produktów spożywczych. Producentom nakazano oznaczanie jedynie tych produktów, które nie zawierają soli, tłuszczu ani cukru. Akcja cieszyła się dużym zainteresowaniem, zwłaszcza w początkowej fazie.
Istota akcji
Podstawowym założeniem jest, że aby uzyskać korzyści zdrowotne, należy spożywać pięć porcji warzyw i owoców dziennie, przy czym jedna porcja powinna ważyć 80 gramów. Zgodnie z zaleceniami WHO, taka ilość może znacząco zmniejszyć ryzyko wystąpienia m.in. zawałów serca, udarów mózgu oraz niektórych nowotworów. Brytyjska służba zdrowia podkreśla, że warzywa i owoce dostarczają organizmowi niezbędnych witamin, minerałów oraz błonnika, co sprzyja dobremu trawieniu i obniża ryzyko chorób nowotworowych. Produkty te mogą być zarówno świeże, jak i mrożone, suszone, przetworzone (np. w puszkach) lub w formie soków.
Warto zaznaczyć, że według British Heart Foundation, do pięciu porcji nie należy wliczać warzyw używanych jedynie do dekoracji kanapek, krążków cebulowych, keczupu, ziemniaków i ich przetworów, jak frytki, zup z koncentratów, chipsów warzywnych ze względu na wysoką zawartość soli i tłuszczu, gotowych sałatek z majonezem, ogórków konserwowych, oliwek, jogurtów owocowych oraz deserów owocowych. Spożycie soków powinno być ograniczone do 150 mililitrów dziennie z uwagi na ich zawartość cukru.
Krytyka
W 2010 roku opublikowano raport, który wskazał na słabe powiązanie między jedzeniem pięciu porcji warzyw i owoców dziennie a ryzykiem zachorowania na raka. Inne badania przeprowadzone przez University College London sugerowały, że to dopiero spożycie siedmiu porcji dziennie może realnie zmniejszyć ryzyko nowotworów. Po kilkunastu latach funkcjonowania kampanii w Wielkiej Brytanii ocenia się, że nie przyniosła ona oczekiwanych rezultatów – jedynie nieliczne sieci handlowe są zainteresowane oznaczaniem produktów, a te, które są oznaczane, często nie spełniają właściwych norm.