48 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych (48 pp) – oddział piechoty Armii Polskiej we Francji oraz Wojska Polskiego II RP.
Formowanie i walki
5 marca 1919 roku w miejscowości Martigny-les-Bains we Francji, na bazie 279 pułku piechoty 2 Dywizji Marokańskiej, powstał 6 pułk strzelców polskich. Jednostka ta została podporządkowana dowódcy 2 Dywizji Strzelców Polskich, która była częścią I Korpusu Armii Polskiej. Pod koniec kwietnia tego samego roku oddział został przetransportowany do Polski. Po powrocie do kraju jednostka została przemianowana na 6 pułk strzelców pieszych. 1 września 1919 roku, wskutek zjednoczenia Armii Polskiej we Francji z Wojskiem Polskim, pułk przyjął nazwę 48 pułku Strzelców Kresowych, a 2 Dywizja została przekształcona w 11 Dywizję Piechoty.
W grudniu 1919 roku batalion zapasowy pułku stacjonował w Stanisławowie.
Mapy walk pułku
Kawalerowie Virtuti Militari
Pułk w okresie pokoju
W okresie międzywojennym 48 pułk piechoty stacjonował w Okręgu Korpusu Nr VI, w garnizonie Stanisławów, a jego batalion zapasowy znajdował się w Łukowie.
Był częścią 11 Karpackiej Dywizji Piechoty.
19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych, marszałek Józef Piłsudski, ustalił 11 września jako datę święta pułkowego. Pułk obchodził to święto na pamiątkę bitwy pod Małorytą, która miała miejsce w 1920 roku.
Na podstawie rozkazu Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1930 roku, dotyczącego organizacji piechoty w czasie pokoju, 48 pułk piechoty został zaliczony do III typu pułków piechoty, które miały stany zbliżone do wojennych. W czasie wojny przewidziany był do działań osłonowych. Każdego roku przyjmował około 1010 rekrutów, a jego skład liczył 68 oficerów oraz 2200 podoficerów i żołnierzy.
24 lipca 1930 roku w Dniestrze, w pobliżu Beremian, w powiecie buczackim, utonął st. sierż. Julian Oczko, były żołnierz 6 pp Leg.
Pułk w kampanii wrześniowej
Marsze i boje
W kampanii wrześniowej 1939 roku pułk walczył w ramach 11 Karpackiej Dywizji Piechoty, broniąc pozycji na linii Wisłoki, Wisłoka oraz Sanu.
Symbole pułkowe
Sztandar
29 września 1924 roku Prezydent RP zatwierdził wzór lewej strony płachty chorągwi. Tego samego dnia w Stanisławowie generał dywizji Władysław Sikorski wręczył dowódcy pułku chorągiew, która została ufundowana przez społeczeństwo Stanisławowa. Od 28 stycznia 1938 roku chorągiew pułkowa zaczęła być oficjalnie nazywana sztandarem.
Odznaka pamiątkowa
Odznaka została zatwierdzona na podstawie Dz. Rozk. MSWojsk. nr 17, poz. 202 z dnia 7 czerwca 1930 roku. Ma ona kształt siedmiobocznej tarczy, obramowanej żółtymi barwami, z osadzonym na pionowo ustawionym srebrnym mieczu. W centrum znajduje się czerwono emaliowany romb z orłem państwowym oraz datą, numerem i inicjałami: 5 III 1919 PP 48 SK. Odznaka oficerska jest dwuczęściowa, wykonana w srebrze i emaliowana. Jej wymiary to 5lx28 mm, a wykonanie należy do Wiktora Gontarczyka z Warszawy.
Emblemat
20 lutego 1937 roku Minister Spraw Wojskowych generał dywizji Tadeusz Kasprzycki nadał 11 Dywizji Piechoty nazwę „11 Karpacka Dywizja Piechoty” oraz ustalił emblemat przedstawiający dwa liście dębowe z gałązką limby, przytrzymane krzyżem huculskim. Minister zezwolił na noszenie emblematów od momentu ogłoszenia rozkazu, jednak zobowiązał do ich noszenia od 1 stycznia 1938 roku. Emblematy były noszone na kołnierzach kurtek i płaszczy. Dla oficerów i chorążych emblematy były wykonane z białego metalu oksydowanego na stare srebro, natomiast dla pozostałych podoficerów i szeregowców były wytłaczane z białego matowanego metalu. Podoficerom zawodowym zezwolono na noszenie emblematów w ubraniach cywilnych, takich jak oficerowie.
Specjalne części umundurowania
12 kwietnia 1937 roku Minister Spraw Wojskowych generał dywizji Tadeusz Kasprzycki wprowadził „specjalne części umundurowania” dla żołnierzy 11 Karpackiej Dywizji Piechoty, w tym pióro do czapki – rogatywki garnizonowej oraz pelerynę typu podhalańskiego.
Strzelcy kresowi
Dowódcy pułku
ppłk Etienne Blondel (5 – 23 III 1919)
ppłk Michel Honoré Tronyo (25 III – 5 IV 1919)
ppłk Stanisław de Contenson (15 IV – 15 VIII 1919)
płk Kazimierz Łukoski (15 VIII 1919 – 28 VIII 1920)
ppłk Józef Szczepan (28 VIII 1920 – 6 V 1922)
płk Juliusz Chlebowski (1923)
płk SG Euzebiusz Hauser (1924 – 31 III 1927 → członek OTO)
płk dypl. piech. Alfons Wojtkielewicz (31 III 1927 – 1929)
płk dypl. Władysław Zubosz-Kaliński (IX 1931 – X 1935)
ppłk piech. Eugeniusz Wyrwiński (XI 1935 – I 1937)
płk piech. Walenty Nowak (I 1937 – 18 IX 1939)
Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku – I zastępca dowódcy)
ppłk piech. Julian Żaba (10 VII 1922 – 1924 → zastępca dowódcy 37 pp)
ppłk piech. Wiktor Łapicki (1924 – 30 IV 1927 → stan spoczynku)
ppłk piech. Zygmunt Cšadek (5 V 1927 – 23 XII 1929 → kierownik 6 Okr. Urz. WFiPW)
ppłk piech. Adam Marian Sikorski (23 XII 1929 – 23 III 1932 → komendant Komendy Miasta Poznań)
ppłk piech. Kazimierz Jacorzyński (15 VII 1932 – VIII 1933 → komendant PKU Wadowice)
ppłk piech. Stefan Cieślak (26 I 1934 – 4 VII 1935 → dowódca 65 pp)
ppłk dypl. Kazimierz Stawiarski (od 4 VII 1935)
ppłk dypl. piech. August Nowosielski (15 X 1936 – 1938 → kierownik Sekretariatu Komisji Regulaminowej)
Żołnierze 48 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej
Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej można znaleźć w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Muzeum Katyńskie.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
Kazimierz Galicz: Zarys historji wojennej 48-go Pułku Piechoty Strzelców Kresowych. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
Ludwik Głowacki: Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939. Wyd. 2. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1986. ISBN 83-222-0377-2.
Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk., Warszawa 1937–1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
Adam Kurus: Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918-1939. 11 Karpacka Dywizja Piechoty.. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2017. ISBN 978-83-7945-603-1.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.