48 Komenda Odcinka Prudnik to zlikwidowany samodzielny pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza, który pełnił służbę na granicy polsko-czechosłowackiej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
W maju 1945 roku, radziecka komendantura, która wówczas zajmowała prudnickie koszary, zaczęła je przekazywać polskiemu wojsku. Pierwszą jednostką Wojska Polskiego, której pododdziały objęły służbę w lipcu 1945 roku na granicy w rejonie Prudnika, był 3 batalion 6 Pułku Piechoty z 2 Dywizji Piechoty. Batalion ten zakwaterował się w koszarach przy obecnej ulicy Jarosława Dąbrowskiego po uzgodnieniu z radziecką komendanturą.
Wojska Ochrony Pogranicza przybyły do Prudnika w pierwszej połowie października 1945 roku. Dowództwo i sztab zajęły budynek, w którym obecnie znajduje się biblioteka Liceum Ogólnokształcącego przy ul. Gimnazjalnej, a kwatermistrzostwo ulokowano w dawnym kasynie oficerskim przy ul. Parkowej. Stopniowo przejmowano koszary prudnickie, zaczynając od budynków od strony ul. Dąbrowskiego, w których zakwaterowano poszczególne elementy komendy odcinka WOP. Następnie przejęto pozostałą większą część koszar, która jednak do 1950 roku nie była użytkowana. Tę nieużytkowaną część koszar administrował Organ Kwaterunkowo–Budowlany WOP, a strzegli jej cywilni strażnicy: Marian Barylak, Edward Szejdewik i Julian Langer. Ochronie podlegały zarówno bloki koszarowe, jak i znajdujący się w nich sprzęt oraz hodowla jedwabników i inne hodowle. Strażnicy ci podlegali pośrednio ówczesnej służbie kwaterunkowo–budowlanej w Nysie.
48 Komenda Odcinka została sformowana w 1945 roku w strukturze 10 Oddziału Ochrony Pogranicza. We wrześniu 1946 roku odcinek wszedł w skład Katowickiego Oddziału WOP nr 10.
24 kwietnia 1948 roku, na bazie 48 Komendy Odcinka, sformowano Samodzielny Batalion Ochrony Pogranicza nr 71.
Struktura organizacyjna
Struktura organizacyjna przedstawiała się następująco:
dowództwo, sztab i pododdziały przysztabowe – Prudnik
220 strażnica WOP Pomonowice
221 strażnica WOP Dytmarów
222 strażnica WOP Kunzendorf
223 strażnica WOP Zwierzynie
224 strażnica WOP Głuchołazy do 15.07.1947.
Wydarzenia
1945 – 24 grudnia […] w dzień wigilii, przygotowano w Powiatowym Domu Kultury wieczerzę wigilijną dla żołnierzy, którzy pozostawali w tym dniu przy Sztabie Dowództwa (150 żołnierzy). Wieczerza odbyła się w niezwykle podniosłym nastroju. Wspólne życzenia i dzielenie się opłatkiem poprzedziły przemówienia przedstawicieli władz i społeczeństwa. Kolejno przemawiali starosta, prezes Towarzystwa Przyjaciół Żołnierza, ksiądz proboszcz, ksiądz prefekt gimnazjalny oraz major Semik – dowódca WOP. Podczas kolacji chór Powiatowego Domu Kultury „Jutrzenka” zaśpiewał kilka kolęd, a następnie ob. Karoń grał na skrzypcach solo, natomiast miejscowa orkiestra smyczkowa oraz zespół Związku Harcerstwa Polskiego urozmaiciły program „Gwiazdki”. Na zakończenie wieczerzy wszyscy wspólnie odśpiewali hymn państwowy. Dla żołnierzy pełniących służbę na granicy przesłano paczki z upominkami i życzeniami. Należy podkreślić, że w akcji organizacji „Gwiazdki” szczególnie wyróżnili się starosta powiatowy oraz prezes Towarzystwa Przyjaciół Żołnierza.
1946 – tuż przed referendum w rejonie Głogówka, zlikwidowano m.in. przez oficerów zwiadu WOP działającą podziemną niemiecką organizację Die silbernen Drei (srebrna trójka), która skupiała 27 uzbrojonych członków.
1947 – 13 kwietnia […] W prądnickim garnizonie W. O. P. w pierwszy dzień Świąt Wielkanocnych zorganizowano tradycyjne „Święcone” dla żołnierzy, z udziałem przedstawicieli miejscowego społeczeństwa. Przy zastawionych stołach zasiedli żołnierze, podoficerowie i oficerowie wolni od służby, z dowódcą odcinka WOP, kpt. Szpunerem na czele. Obok nich zasiedli „cywile” płci obojga, z gospodarzem powiatu, starostą Czechowiczem oraz przewodniczącym Powiatowej Rady Narodowej Zb. Bachowskim, przedstawiciele Towarzystwa Przyjaciół Żołnierza, szkolnictwa, byli uczestnicy walk z okupantem i inni. Przykrym dla żołnierzy i uczestników był brak przedstawicieli duchowieństwa, które szczególnie na takiej uroczystości powinno być reprezentowane, gdyż „Święcone” jest bliskie sercu każdego Polaka, każdego katolika. Po dłuższym oczekiwaniu przemówił kpt. Szpuner, witając gości i żołnierzy oraz życząc zebranym „Wesołego Alleluja”. Następnie starosta Czechowicz powitał żołnierzy w imieniu rządu, przedstawiając osiągnięcia Polski odrodzonej. Z kolei prezes Bachowski powitał zebranych w imieniu społeczeństwa powiatu oraz Polskiej Partii Socjalistycznej. Głos zabrał również przedstawiciel Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Prądniku, ppor. Nosol, w imieniu wojska por. Wąsowicz, oraz ob. Laufer w imieniu byłych uczestników walk z okupantem oraz Polskiej Partii Robotniczej. Głębokie w treści przemówienie wygłosił insp. Szkolny F. Michałowski, niestrudzony działacz na rzecz polskości Opolszczyzny w czasach okupacji niemieckiej. Mówcy podkreślali radość z faktu, że na ziemiach południowo-zachodnich Polski żołnierz polski, a wraz z nim każdy Polak, może nareszcie spokojnie zasiąść do „Święconego”, bez obaw o swoje życie czy życie najbliższych. Jednocześnie jednak fakt, że z szeregów Polski ludowej ubył jeden z największych bojowników o wolność i demokrację, wiceminister gen. Świerczewski, nasuwał smutne refleksje. Uwypuklił to w swoim żołnierskim przemówieniu dowódca 44 odcinka WOP Cieszyn – Ustroń, kpt. Michniewicz, który przybył z wizytą do Prądnika. Chwilą ciszy uczczono pamięć gen. Świerczewskiego, poległego od skrytobójczej kuli bandytów ukraińskich UPA. W imieniu żołnierzy przemówił plut. Kępczyński, dziękując T. P. Ż. za zorganizowanie tej prawdziwie rodzinnej, żołnierskiej uroczystości. Uroczystość „Święconego” zbiegła się z rocznicą urodzin kpt. Szpunera, co jego podkomendni wykorzystali, dowodząc jego dużej popularności wśród nich. „Święcone” spędzono w bardzo miłym nastroju, przy dźwiękach muzyki. Pozostanie ono jednym z ogniw w łańcuchu miłych wspomnień zarówno żołnierzy, jak i społeczeństwa Prądnika, (ker).
Oficerowie komendy odcinka
Dowództwo komendy odcinka w 1945
mjr Tadeusz Semik – komendant
por. Kuryłko – szef sztabu
por. Bernard Golicki – kwatermistrz
kpt. Stefan Arszynski – oficer zwiadu WOP.
Komendanci odcinka
mjr Tadeusz Semik (15.11.1945–04.1946)
kpt./mjr Mieczysław Szpuner (04.1946–10.1947)
mjr Aleksander Wasilewski (10.1947–1948).
Upamiętnienie
Tablica pamiątkowa, poświęcona żołnierzom i pracownikom cywilnym byłych jednostek wojskowych stacjonujących w koszarach przy ul. Dąbrowskiego w Prudniku, została odsłonięta 19 maja 2007 roku o godz. 10.00. Inicjatorem przedsięwzięcia było Stowarzyszenie Integracji Rodzin Wojskowych Kadry Zawodowej byłego Garnizonu w Prudniku oraz Koło Miejsko-Gminne Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego w Prudniku.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
Jan Ławski: Ochrona granic Polski Ludowej 1945–1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974.
Wiesław Ziemianek. Proces powstania, organizacji i rozwoju Wojsk Ochrony Pogranicza w latach 1945–1948 na przykładzie jednostki w Kłodzku. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 23/2003, 2003. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej w Koszalinie. ISSN 1429-2505.
Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia Weterana WOP (43) Sylwetki dowódców jedn. WOP – mjr Mieczysław Szpunar. „Tygodnik Prudnicki”. 21(756), s. 10, 2005-05-15. ISSN 1231-904X.
Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia Weterana WOP (29) Sylwetki dowódców jedn. WOP – mjr Aleksander Wasilewski. „Tygodnik Prudnicki”. 6(741), s. 10, 2005-02-09. ISSN 1231-904X.
Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia Weterana WOP – Pierwszy Dowódca 48 Komendy Odcinka WOP Prudnik mjr Tadeusz Semik. „Tygodnik Prudnicki”. 3(686), s. 10, 2004-01-21. ISSN 1231-904X.
Ryszard Kasza (red.): Ulicami Prudnika : z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat prudnicki ul. Kościuszki 76, 48-200 Prudnik, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.