45 Dywizja Piechoty Rezerwowa, znana jako 45 DP (rez.) – to duża jednostka piechoty Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej.
Podczas kampanii wrześniowej pierwotnie miała być przypisana do Armii „Kraków”, jednak w rzeczywistości walczyła w rozproszeniu: 154 pułk piechoty z III/55 pal w rejonie Kielc, wspierając koncentrację Armii „Prusy”, 155 pp w składzie 24 DP oraz 156 pp w 10 BK. I/55 pal działał w Grupie Fortecznej OWar „Katowice”, a II/55 pal w grupie „Sandomierz”.
Historia dywizji
45 Dywizja Piechoty nie była częścią pokojowej struktury Wojska Polskiego. Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” dywizja miała być utworzona w II rzucie mobilizacji powszechnej, z wyjątkiem dowództwa i I batalionu 156 pułku piechoty, które formowano w trybie alarmowym, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym.
Pod dowództwem generała brygady Henryka Kroka-Paszkowskiego, dywizja miała wchodzić w skład Grupy Operacyjnej „Bielsko” i stanowić odwód Armii „Kraków” w rejonie Wadowic. Niestety, oddziały dywizji nie zdołały połączyć się w jedną dużą jednostkę. Zrezygnowano z formowania Kwatery Głównej 45 DP, a poszczególne oddziały i pododdziały walczyły osobno.
154 pułk piechoty uczestniczył w walkach w składzie Grupy „Kielce”.
I batalion 155 pułku piechoty został wysłany do rejonu Zawady Tarnowskiej jako odwód 24 DP. II batalion walczył w grupie gen. Dembińskiego, podczas gdy III batalion bronił linii Sanu. Wkrótce oba bataliony zostały rozbite pod Lwowem, a jeden z nich został skierowany do Grupy „Stryj”.
Dowództwo 156 pułku piechoty, wraz z pododdziałami specjalnymi i I batalionem, skoncentrowało się 3 września pod Łazanami koło Wieliczki jako kombinowany odwód Armii „Kraków”. Później pułk został skierowany do osłony prawego skrzydła armii, współdziałając z mobilizowanymi w trybie alarmowym trzema batalionami piechoty oraz dwiema bateriami artylerii 11 Karpackiej Dywizji Piechoty. W dniach 5 i 6 września brał udział w walkach pod Wiśniową przeciwko zmotoryzowanemu oddziałowi niemieckiej 4 Dywizji Lekkiej. Po południu dowódca pułku poinformował bataliony, że są otoczone przez Niemców, nakazując im samodzielny przemarsz w kierunku Bochni, do której sam się udał. Wieczorem bataliony rozeszły się w różnych kierunkach, unikając wroga poprzez lasy. Ostatecznie zostały rozbite w dniach 7–9 września (pod Gdowem, Bochnią, Tarnowem i Rzeszowem). Ppłk Walerian Józef Młyniec próbował 7 września dotrzeć do swoich batalionów, jednak gdy mu się to nie udało, popełnił samobójstwo w nocy z 7 na 8 września.
I dywizjon 55 pułku artylerii lekkiej działał w ramach Grupy Operacyjnej „Śląsk”, dwie baterie II dywizjonu w Grupie „Kielce”, a dwie baterie III dywizjonu w Grupie „Sandomierz”.
Organizacja wojenna i obsada personalna dywizji
Planowana organizacja wojenna oraz obsada personalna 45 DP (rez.) w kampanii wrześniowej. W nawiasach podano nazwy jednostek mobilizujących oraz funkcje oficerów dywizji przed mobilizacją.
Kwatera Główna
Dowództwo
dowódca dywizji – gen. bryg. Henryk Krok-Paszkowski
dowódca piechoty dywizyjnej –
dowódca artylerii dywizyjnej – ppłk Karol Pasternak
dowódca saperów dywizyjnych –
dowódca kawalerii dywizyjnej –
Sztab
szef sztabu – ppłk dypl. Wacław Spława-Neyman
oficer operacyjny –
oficer informacyjny – kpt. Tomasz Adam Piotrowski
dowódca łączności –
kwatermistrz –
154 pułk piechoty
155 pułk piechoty
156 pułk piechoty
55 pułk artylerii lekkiej
55 batalion saperów typ IIb
samodzielna kompania karabinów maszynowych i broni towarzyszącej nr 54
kompania kolarzy nr 57
pluton pieszy żandarmerii nr 56
kompania asystencyjna nr 154
kompania telefoniczna nr 56
pluton łączności kwatery głównej nr 56
pluton radio nr 56
sąd polowy nr 51 (KRU Kraków Powiat)
Przypisy
Bibliografia
Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939: organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. T. 7. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Wacław Stachiewicz: Wierności dochować żołnierskiej: przygotowania wojenne w Polsce 1935-1939 oraz kampania 1939 w relacjach i rozważaniach szefa Sztabu Głównego i szefa Sztabu Naczelnego Wodza. Warszawa: „Rytm”, 1998. ISBN 83-86678-71-2. Brak numerów stron w książce.
Apoloniusz Zawilski: Bitwy polskiego września. Kraków: Znak Horyzont, 2019. ISBN 978-83-240-5692-7.