43 Pułk Piechoty (LWP)

43 pułk piechoty

43 pułk piechoty to jednostka piechoty ludowego Wojska Polskiego, która została sformowana w 1945 roku. Wchodził w skład 12 Dywizji Piechoty, a 2 września 1952 roku został podporządkowany dowódcy 14 Dywizji Piechoty.

W 1957 roku pułk ponownie został podporządkowany dowódcy 12 DP i zmienił nazwę na 9 Zaodrzański pułk piechoty. W krótkim czasie przekształcono go na 9 Zaodrzański pułk zmotoryzowany, a w 1958 roku na 9 pułk zmechanizowany.

Jego garnizony obejmowały miejscowości Biedrusko, Szczecin oraz Stargard Szczeciński.

Historia pułku

Pułk w garnizonie Biedrusko

Na podstawie rozkazu nr 058/Org. Naczelnego Dowódcy WP z 15 marca 1945 roku, do 30 kwietnia 1945 roku nakazano sformować 43 pp z siedzibą w Biedrusku, w ramach 12 DP. Pierwszym dowódcą pułku został ppłk Kazimierz Sikorski, oficer Armii Czerwonej. 27 kwietnia 1945 roku rozpoczęto szkolenie w pododdziałach pułku, które poprzedzone było ćwiczeniami pokazowymi na temat „Organizacja i przeprowadzenie zajęć wyszkolenia taktycznego i ogniowego”.

W zakresie wyszkolenia bojowego kładziono duży nacisk na umiejętność prowadzenia natarcia, determinację w obronie oraz zwalczanie czołgów i lotnictwa. W ramach pracy politycznej uczono zasady dyscypliny oraz wytrwałości w wykonywaniu zadań bojowych, a także kształtowano nienawiść do wroga. Szkolenie bojowe odbywało się w systemie dziesięciogodzinnym, a informacje polityczne przekazywano dwa razy w tygodniu wieczorem. W maju tematyka szkolenia obejmowała zagadnienia dotyczące wyszkolenia pojedynczego strzelca, działania drużyny w natarciu i obronie oraz naukę o broni i zasady służby wartowniczej. 1, 3 i 9 maja 1945 pułk defilował przed mieszkańcami Poznania. 22 maja pułk otrzymał zadanie przemieszczenia się do rejonu Starogrodu (Stargard), aby nie dopuścić do przechodzenia ludności niemieckiej do tego regionu Polski. W tym obszarze pułk zorganizował punkty kontrolne oraz służbę patrolową wzdłuż Odry.

Pułk w osłonie granic

Rozkaz dowódcy 2 A WP nr 018 z 27 maja 1945 roku rozszerzył odpowiedzialność 12 Dywizji Piechoty do Schwedt, wskazując Stargard Szczeciński jako miejsce postoju sztabu. 1 czerwca 1945 roku pułk dotarł w okolice Stargardu, a 4 czerwca zorganizował punkty kontrolne na południe od Kamienia Pomorskiego. Ochrona granicy była realizowana poprzez obronę pułku na szerokim froncie, z każdą czatą wystawiającą placówki w sile wzmocnionej drużyny oraz posterunki z 2-3 żołnierzami. Każda czata organizowała również podsłuch i patrole, a obserwację prowadzono z wież obserwacyjnych, kontrolując wszystkie główne drogi. W listopadzie 1945 roku, w związku z korektą linii granicznej, pułk został przeniesiony do lewobrzeżnej części miasta, gdzie ochraniał odcinek granicy państwowej od Kostrzynia po Gryfino. 10 czerwca 1945 roku pluton saperski z 43 pp, wraz z innymi plutonami saperskimi, został skierowany do rozminowania terenu. Na przełomie czerwca i lipca 1945 roku pułk uczestniczył w akcjach wysiedlenia ludności niemieckiej z pasa przygranicznego oraz w akcji osadnictwa wojskowego i żniwnej, gdzie zorganizowano brygadę żniwną. W trakcie tych działań zginęło 5 żołnierzy na skutek miny pułapki w Klęskowie. W sierpniu 1945 roku Wojsko Polskie przeszło na etaty czasu pokojowego.

Pułk w garnizonie Szczecin

W listopadzie 1945 roku pułk zakończył pełnienie służby granicznej i przekazał odcinki graniczne nowo powstałym oddziałom Wojsk Ochrony Pogranicza. Po likwidacji swoich placówek, przeniósł się do Szczecina. Pod koniec listopada 1945 roku, w wyniku rozformowania orkiestry dywizyjnej, zorganizowano w pułku 15-osobową orkiestrę pod dowództwem ppor. Leona Zawodnego. W styczniu 1946 roku dowódcą pułku został ppłk Jan Kaniwiec, a w tym samym roku wielokrotnie zmieniano dowódcę pułku. W 1946 roku podjęto decyzję o wprowadzeniu czterocyfrowych numerów jednostek wojskowych do 31 maja 1946 roku, a 43 pp otrzymał numer JW 3579. 14 kwietnia 1946 roku żołnierze 43 pp, razem z żołnierzami 12 DP, złożyli przysięgę na nowo ufundowany sztandar dla 12 DP na Jasnych Błoniach w Szczecinie, której dokonał marszałek Polski Michał Rola-Żymierski.

Pułk w garnizonie Stargard Szczeciński

4 sierpnia 1946 roku 43 pp został przeniesiony do Starogardu, gdzie zakwaterowano go przy ul. Marszałka Żukowa. Pułk był na etacie 2/51 – 1304 wojskowych i 8 kontraktowych, z numerem poczty polowej 84256. W 1946 roku pułk brał udział w akcjach wiosennych prac rolnych oraz żniwnych. W listopadzie 1946 roku dowódcą pułku był płk Włodzimierz Biełasz, poprzedni dowódca 39 pułku piechoty, a jego zastępcą ds. polityczno-wychowawczych był por. Bruzda. We wrześniu 1946 roku ks. Alojzy Piłat TChr został administratorem kościoła parafialnego w Stargardzie, a także kapelanem garnizonu, w tym 43 pp.

W 1947 roku zmienił się zakres pomocy rolnictwu, gdzie wsparcie dotyczyło głównie fachowej obsługi traktorów i maszyn, wypożyczania koni oraz sprzętu, a jedynie w wyjątkowych sytuacjach żołnierze brali udział w pracach w polu. Jesienią 1947 roku żołnierze pułku zaangażowali się w akcję „walki z ugorami i nieużytkami”. Rok 1947 był ostatnim, w którym żołnierze pułku uczestniczyli w akcji orno-siewnej, a od tej pory pomoc w zakresie rolnictwa miała charakter doraźny, związany z klęskami lub zagrożeniem mienia.

Umacnianie władzy ludowej, walka z ukraińskim podziemiem zbrojnym

W grudniu 1946 roku, w związku z nadchodzącymi wyborami do Sejmu Ustawodawczego, z pułku zostały wysłane grupy propagandowe do terenów powiatów stargardzkiego i choszczeńskiego. W dniach 17-20 stycznia 1947 roku z pułku wysłano specjalne patrole, wystawiono posterunki oraz przygotowano odwody w nadzorowanym terenie.

W marcu 1947 roku, po śmierci gen. Świerczewskiego, zrodziła się polityczna wola do siłowego i bardziej stanowczego rozwiązania problemu narodowościowego w Bieszczadach. Każda dywizja piechoty miała za zadanie sformować „kombinowany pułk piechoty”. 43 pp wyznaczył batalion piechoty do 12 kombinowanego pp, który został podporządkowany Grupie Operacyjnej „Wisła”. 19 kwietnia 1947 roku żołnierze wydzielonego batalionu pod dowództwem mjr Henryka Bąkowskiego udali się do rejonu koncentracji Grupy Operacyjnej „Wisła” w celu likwidacji zbrojnego podziemia ukraińskiego oraz przesiedlenia osób narodowości ukraińskiej w ramach operacji militarno-przesiedleńczej, znanej jako Akcja „Wisła”. W dniach 22 kwietnia do 26 lipca 12 pułk walczył przeciwko sotniom Łasiwki, Hromenki i Jara. 26 lipca 1947 roku batalion z 43 pp wrócił do macierzystej jednostki w Stargardzie, a 12 kombinowany pp został rozformowany w Szczecinie.

Poświęcenie kościoła Mariackiego, wręczenie sztandaru, szkolenie poligonowe, inspekcje, stalinizacja, zmiany organizacyjne

W maju 1947 roku żołnierze pułku wzięli udział w poświęceniu kościoła Mariackiego, którego dokonał ks. Alojzy Piłat TChr. Od tego momentu w każdą niedzielę odprawiano tu sumę z udziałem Wojska Polskiego, w tym żołnierzy 43 pp. 29 czerwca 1947 roku w Szczecinie, na Wałach Chrobrego, pułk otrzymał sztandar wojskowy. Latem tego roku orkiestra 43 pp koncertowała w Szczecinie z okazji 75. rocznicy śmierci Stanisława Moniuszki. W kwietniu 1948 roku pułk, wraz z jednostkami 12 DP, przeszedł pierwszą inspekcję przeprowadzaną przez komisję ministra obrony narodowej pod przewodnictwem gen. dyw. Wsiewołoda Strażewskiego, uzyskując najwyższą ocenę wśród wszystkich jednostek 12 DP, średnią 4,78. W tym samym roku orkiestra 43 pp zdobyła pierwsze miejsce w konkursie orkiestr wojskowych zorganizowanym w Warszawie.

W wyniku kolejnej reorganizacji jednostek 12 Dywizji Piechoty, 43 pp (JW 3579) otrzymał etat Nr 2/85 z dnia 30.03.1949 roku (1940 wojskowych i 6 pracowników kontraktowych) i nadal stacjonował w Stargardzie Szczecińskim przy ul. Wandy Wasilewskiej. Pułk, stacjonujący w Stargardzie Szczecińskim przy ul. Al. Żołnierza 37, rozpoczął regularne szkolenie na poligonie drawskim, na który przegrupowano pododdziały pułku marszem pieszym.

W marcu 1950 roku w pododdziałach pułku i dywizji przeprowadzono ćwiczenia alarmowe, co było spowodowane sytuacją na Półwyspie Koreańskim. W maju 1950 roku, z przyczyn politycznych, ppłk Aleksander Mac został odwołany ze stanowiska dowódcy pułku i skierowany do pracy poza wojskiem. Po wprowadzeniu decyzji ministra obrony narodowej, pułk rozpoczął szkolenie swoich pododdziałów na sześciomiesięcznym zgrupowaniu, trwającym od maja do października. Na zakończenie szkolenia pułk zrealizował ćwiczenie taktyczne na poziomie dywizji, z użyciem amunicji bojowej, oceniane przez dowódcę okręgu wojskowego. Uroczysty powrót do garnizonu kończył półroczne szkolenie. W 1950 roku pułk odnotował dużą liczbę wypadków nadzwyczajnych.

W kwietniu 1951 roku ks. Ignacy Posadzy, Generał Towarzystwa Chrystusowego, odwołał ks. dziekana Alojzego Piłata ze Stargardu Szczecińskiego, który sprawował funkcję kapelana garnizonu oraz kapelana 43 pp. W czerwcu 1951 roku pułk zorganizował pokazowe ćwiczenie dla słuchaczy Akademii Sztabu Generalnego. Latem pododdziały łączności 43 pp uczestniczyły w dywizyjnych zawodach technicznych, gdzie osiągnęły najwyższy poziom. We wrześniu tego roku ministerstwo obrony narodowej przeprowadziło inspekcję oddziałów dywizji, w tym 43 pp, który otrzymał ocenę dostateczną. W 1951 oraz 1952 roku przeprowadzono kolejne reorganizacje jednostek 12 Dywizji Piechoty. Wiosną 1952 roku 43 pp i inne oddziały 12 DP zostały poddane kontroli przez komisję, której przewodniczył zastępca dowódcy OW II ds. wyszkolenia, gen. bryg. Antoni Władyczański, zarządzając alarm bojowy z wyjściem do rejonów koncentracji. Pułk uzyskał ocenę dobrą.

Pułk w strukturze 14DP i ponownie w 12DP

1 września 1952 roku dowódca OW II przeniósł 43 pp (JW 3579) do struktur 14 Dywizji Piechoty, pozostając w garnizonie Stargard Szczeciński przy ul. Al. Żołnierza 37. Wiosną 1957 roku 43 pp, będący w składzie 14 DP, został przekazany do 12 DP na podstawie rozkazu MON nr 0025/Org. z 2 kwietnia 1957 roku, w związku z rozformowaniem 14 Dywizji Piechoty. 43 pp, stacjonujący w Stargardzie Szczecińskim, powrócił do składu 12 DP, która wiosną została zreorganizowana i otrzymała etat dywizji piechoty typu A.

Przemianowanie pułku

3 maja 1957 roku 43 pp, na mocy zarządzenia Szefa Sztabu Generalnego WP Nr 071/Org. z dnia 3 maja 1957 roku, został przemianowany na 9 Zaodrzański pułk piechoty, który w kwietniu 1957 roku w Pile został rozformowany na podstawie rozkazu MON nr 0025/Org. z 2 kwietnia 1957 roku. Miejscem stacjonowania 9 Zaodrzańskiego pułku piechoty (JW 3579) pozostał Stargard Szczeciński.

Zmiany organizacyjne i dyslokacyjne

24 marca 1945 roku 43 pp rozpoczął formowanie w Biedrusku w składzie 12 DP. W 1952 roku pułk został wyłączony ze składu 12 DP i podporządkowany dowódcy 14 DP. 2 kwietnia 1957 roku, w związku z rozformowaniem 14 Dywizji Piechoty, 43 pp został przekazany do 12 DP.

Miejsce stacjonowania pułku

JW 3579

  • Biedrusko (1945)
  • Szczecin (1946)
  • Stargard Szczeciński, ul. Aleja Żołnierza 37 (1946-1957)

Żołnierze pułku

Dowódcy

  • ppłk Kazimierz Sikorski (1945–)
  • ppłk Jan Kaniwiec (był I 1946)
  • płk Włodzimierz Biełasz (był XI 1946)
  • ppłk Aleksander Mac (październik 1947 – maj 1950)
  • płk Jacewicz (był dowódcą w 1951)
  • (?)
  • mjr Aleksander Serafin (był dowódcą w 1956)
  • ppłk Ryszard Drabb (1956 – 1957)

Oficerowie

  • Zbigniew Ohanowicz
  • Edward Wejner
  • Kazimierz Stec

Skład etatowy

  • dowództwo i sztab
  • 3 bataliony piechoty
  • kompanie: dwie fizylierów, przeciwpancerna, rusznic ppanc, łączności, sanitarna, transportowa
  • baterie: armat 45 mm, dział 76 mm, moździerzy 120 mm
  • plutony: zwiadu konnego, zwiadu pieszego, saperów, obrony pchem, żandarmerii

Razem:

żołnierzy 2915 (w tym oficerów – 276, podoficerów – 872, szeregowców – 1765).

Sprzęt:

  • 162 rkm
  • 54 ckm
  • 66 rusznic ppanc
  • 12 armat ppanc 45 mm
  • 4 armaty 76 mm
  • 18 moździerzy 50 mm
  • 27 moździerzy 82 mm
  • 8 moździerzy 120 mm

Sztandar pułku

Sztandar dla 43 pp został ufundowany przez społeczeństwo Stargardu Szczecińskiego i wręczony pułkowi 26 czerwca 1947 roku w Szczecinie na Wałach Chrobrego, po uroczystym nabożeństwie odprawionym przez naczelnego kapelana WP ks. płk Stanisława Warchałowskiego. Akt wręczenia zrealizował Prezydent RP Bolesław Bierut. Wręczony sztandar był nowego wzoru, gdzie zamiast krzyża kawalerskiego użyto Krzyż Grunwaldu – po stronie prawej czerwony na białym, a po lewej biały na czerwonym. Utrzymano dewizę „Honor i Ojczyzna” po prawej stronie, a w centrum lewej umieszczono nową – „Za Polskę, Wolność i Lud”. Słowo „Honor” umieszczono nad pozbawionym korony orłem, a „Ojczyzna” pod nim.

Przekształcenia

43 pułk piechoty → 9 Zaodrzański pułk piechoty → 9 Zaodrzański pułk zmotoryzowany → 9 pułk zmechanizowany → 6 Brygada Kawalerii Pancernej → 2 batalion 12 BZ

9 Zaodrzański pułk piechoty ↘ rozformowany w 1957 roku

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

  • Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej, T. 1, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek piechoty. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1965.
  • Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945–1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
  • Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek. Materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. Praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
  • Dariusz Faszcza: Z Dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005. ISBN 83-11-10131-0.
  • Dariusz Faszcza: 12 Szczecińska Dywizja Zmechanizowana. 70 lat służby na Pomorzu Zachodnim (1945–2015). Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2015. ISBN 978-83-63755-75-1.
  • Edward Wejner: Wojsko i Politycy bez retuszu. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2016. ISBN 978-83-8019-294-2.
  • Jolanta Aniszewska, Małgorzata Machałek: Stargard w latach 40. i 50. XX w. Problemy Społeczno-Gospodarcze i Polityczne: praca zbiorowa. Stargard: Muzeum w Stargardzie, 2009. ISBN 978-83-61456-00-1.
  • Józef Roman: Moja służba w 12 Dywizji Piechoty (1945–1949). W: Andrzej Aksamitowski, Dariusz Faszcza: Pomorze militarne. Wokół zagadnień polityki i obronności na Pomorzu Zachodnim w polskim 70-leciu. Szczecin: Instytut Politologii i Europeistyki Uniwersytetu Szczecińskiego, 2017. ISBN 978-83-64629-60-0.
  • Wanda Bigoszewska, Henryk Wiewióra: Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943 – 1974. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974.
  • Zdzisław Barszczewski: Generał hetmanem polnym zwany: wspomnienia o gen. dyw. Zbigniewie Ohanowiczu. Zarząd Główny Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy WP w Warszawie, 2004.