43 Batalion WOP

43 Batalion Wojsk Ochrony Pogranicza

43 Batalion Wojsk Ochrony Pogranicza (dawniej Batalion odwodowy, Batalion graniczny Wojsk Ochrony Pogranicza Racibórz imienia „Bohaterów Powstań Śląskich”) był samodzielnym pododdziałem, który pełnił służbę na granicy polsko-czechosłowackiej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu Ministra Bezpieczeństwa Publicznego nr 043/org z dnia 3 czerwca 1950 roku, z 21 Brygady Ochrony Pogranicza utworzono 4 Brygadę Wojsk Pogranicza. Z dniem 1 stycznia 1951 roku, 67 Batalion Ochrony Pogranicza został przekształcony w 43 Batalion Wojsk Ochrony Pogranicza, z siedzibą w Raciborzu przy ul. Dąbrowskiego 2, JW 2480.

W kwietniu 1976 roku, w związku z wprowadzeniem dwuszczeblowego systemu dowodzenia, 43 Batalion WOP został rozwiązany. Na jego miejsce powstał batalion odwodowy, którego zadaniem były działania rozpoznawczo-pościgowe. Wówczas strażnice podlegały bezpośrednio sztabowi Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach.

Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku, dowódca GB WOP wydał wewnętrzny rozkaz tworzący „wysunięte stanowiska dowodzenia” (przyszłe bataliony graniczne), które miały pod swoją kontrolą strażnice z obszarów dawnych batalionów granicznych. Brygada miała za zadanie zapewnienie ochrony granicy oraz bezpieczeństwa państwa, zgodnie z dekretami wprowadzającymi stan wojenny.

W 1984 roku, odtworzono batalion graniczny WOP w Raciborzu, a 8 czerwca 1986 roku nadano mu imię „Bohaterów Powstań Śląskich”. Tego samego dnia batalion otrzymał sztandar, ufundowany przez mieszkańców Raciborza oraz okolicznych gmin. Aktu wręczenia dokonał dowódca WOP, generał dyw. Feliks Stramik.

W kwietniu 1990 roku zlikwidowano dowództwo batalionu, a 17 kwietnia tego samego roku batalion został rozformowany. Strażnice przeszły pod bezpośrednie dowództwo sztabu GB WOP.

Straż Graniczna:

15 maja 1991 roku, po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja powstała Straż Graniczna. Utworzono wtedy Śląski Oddział Straży Granicznej w Raciborzu przy ul. Dąbrowskiego 2, który przejął koszary, w których zorganizowano komendę Oddziału.

Położenie strzelnicy batalionowej: 50°06′11″N 18°10′57″E.

Struktura organizacyjna

Dowództwo i pododdziały przysztabowe znajdowały się w Raciborzu.

W 1954 roku batalionowi podlegały:

  • 217 strażnica WOP Gorzyce
  • 218 strażnica WOP Chałupki
  • 219 strażnica WOP Owsiszcze
  • 220 strażnica WOP Krzanowice
  • 221 strażnica WOP Kietrz
  • 222 strażnica WOP Ściborzyce

Na dzień 31 grudnia 1959 roku batalionowi WOP Racibórz podlegały:

  • 14 strażnica WOP IV kat. Ściborzyce Wielkie
  • 15 strażnica WOP IV kat. Kietrz
  • 16 strażnica WOP III kat. Krzanowice
  • 17 strażnica WOP III kat. Owsiszcze
  • 18 strażnica WOP II kat. Chałupki
  • 19 strażnica WOP III kat. Gorzyce
  • 20 strażnica WOP III kat. Godów – od 1961 roku

1 stycznia 1964 roku batalionowi WOP Racibórz podlegały:

  • 10 strażnica WOP lądowa IV kat. Równe
  • 11 strażnica WOP lądowa IV kat. Krasne Pole
  • Placówka Kontroli Małego Ruchu Granicznego II kat. Chomiąża
  • 12 strażnica WOP lądowa IV kat. Bliszczyce
  • 13 strażnica WOP lądowa IV kat. Boboluszki (do lat 70. XX wieku)
  • Placówka Kontroli Małego Ruchu Granicznego III kat. Branice
  • Placówka Kontroli Małego Ruchu Granicznego III kat. Boboluszki
  • 14 strażnica WOP lądowa IV kat. Pilszcz
  • Placówka Kontroli Małego Ruchu Granicznego II kat. Dzierżkowice
  • Placówka Kontroli Małego Ruchu Granicznego II kat. Pliszcz
  • Placówka Kontroli Małego Ruchu Granicznego III kat. Wiechowice
  • 15 strażnica WOP lądowa IV kat. Ściborzyce Wielkie
  • Placówka Kontroli Małego Ruchu Granicznego II kat. Ściborzyce
  • Placówka Kontroli Małego Ruchu Granicznego II kat. Ściborzyce
  • Placówka Kontroli Małego Ruchu Granicznego II kat. Ściborzyce
  • 16 strażnica WOP lądowa IV kat. Kietrz
  • Placówka Kontroli Małego Ruchu Granicznego II kat. Kietrz
  • Placówka Kontroli Małego Ruchu Granicznego II kat. Gródczanki
  • 17 strażnica WOP lądowa III kat. Krzanowice
  • Placówka Kontroli Małego Ruchu Granicznego II kat. Krzanowice
  • Placówka Kontroli Małego Ruchu Granicznego II kat. Krzanowice
  • Placówka Kontroli Małego Ruchu Granicznego II kat. Krzanowice
  • Placówka Kontroli Małego Ruchu Granicznego II kat. Pietraszyn
  • Placówka Kontroli Małego Ruchu Granicznego II kat. Borucin
  • 18 strażnica WOP lądowa III kat. Owsiszcze
  • Placówka Kontroli Małego Ruchu Granicznego II kat. Bolesław
  • Placówka Kontroli Małego Ruchu Granicznego II kat. Owsiszcze
  • Placówka Kontroli Małego Ruchu Granicznego II kat. Tworków
  • 19 strażnica WOP lądowa II kat. Chałupki
  • Placówka Kontroli Małego Ruchu Granicznego I kat. Rudyszwałd
  • Placówka Kontroli Małego Ruchu Granicznego II kat. Roszków
  • Placówka Kontroli Małego Ruchu Granicznego III kat. Chałupki

W 1976 roku dowództwo batalionu było następujące:

  • Dowódca batalionu – ppłk Gerard Kruk
  • Szef sztabu batalionu – ppłk Zygmunt Dębiński
  • Zastępca dowódcy batalionu do spraw politycznych – kpt. Marian Wilanowski
  • Zastępca dowódcy batalionu do spraw zwiadu (kierownik grupy operacyjnej zwiadu) – mjr Józef Podgórski
  • Kwatermistrz – mjr Zbigniew Kopciuch

W 1976 roku batalionowi WOP Racibórz podlegały:

  • Pododdziały przysztabowe:
  • pluton odwodowy
  • pluton ochrony
  • pluton łączności
  • pluton transportowy
  • Strażnica WOP Chałupki
  • Strażnica WOP Owsiszcze – po 1976
  • Strażnica WOP Krzanowice
  • Strażnica WOP Kietrz
  • Strażnica WOP Ściborzyce
  • Strażnica WOP Pilszcz
  • Strażnica WOP Bliszczyce
  • Strażnica WOP Krasne Pole
  • Strażnica WOP Równe
  • Grupa Operacyjna Zwiadu WOP Głubczyce

Dowództwo batalionu odwodowego:

  • Dowódca batalionu – mjr Józef Mróz
  • Szef sztabu – kpt. Mirosław Szypowski
  • Zastępca ośrodka do spraw politycznych – kpt. Stanisław Kubań
  • Kierownik grupy operacyjnej zwiadu – mjr Roman Krwawnik
  • Kierownik grupy zabezpieczenia kwatermistrzowskiego – ppor. Władysław Grygiel
  • Kierownik grupy zabezpieczenia technicznego – kpt. Ryszard Terlecki

W okresie od kwietnia 1976 roku do połowy 1984 roku batalionowi odwodowemu podlegały:

  • kompania dowodzenia
  • 2 kompanie odwodowe
  • placówka operacyjna zwiadu
  • grupa zabezpieczenia kwatermistrzowskiego
  • grupa zabezpieczenia technicznego

Dowództwo batalionu w II połowie 1984 roku:

  • Dowódca batalionu – ppłk Marian Kowalski
  • Szef sztabu batalionu – mjr Mirosław Szypowski/kpt. Andrzej Kopczyński
  • Zastępca dowódcy batalionu do spraw politycznych – mjr Włodzimierz Kurowski
  • Zastępca dowódcy batalionu do zwiadu – mjr/ppłk Roman Krwawnik
  • Zastępca dowódcy batalionu do spraw technicznych i zaopatrzenia – por. Władysław Grygiel

W II połowie 1984 roku do kwietnia 1990 roku batalionowi WOP Racibórz podlegały:

  • Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. I w Chałupkach
  • Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. I w Krzanowicach
  • Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. II w Kietrzu
  • Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. I w Pilszczu
  • Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. ? w Bliszczycach – do maja 1989 roku
  • Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. I w Krasnym Polu
  • Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. ? w Równem do maja 1989 roku
  • Grupa Operacyjno-Rozpoznawcza Zwiadu WOP Głubczyce

Wydarzenia

W czerwcu i lipcu 1956 roku, podczas tzw. „Wypadków poznańskich”, wzdłuż linii granicznej oraz w strefie działania, znajdowano pakunki z ulotkami, tzw. „bibułą”, przymocowanymi do balonów leżących na ziemi. W związku z dużą ilością tego zjawiska, żołnierze otrzymali pozwolenie na użycie broni w celu zestrzelenia nisko przelatujących balonów, nawet gdy były one na terytorium czechosłowackim, jeżeli tylko znajdowały się w zasięgu ognia – podobne działania podejmowali również czechosłowaccy pogranicznicy.

24 sierpnia 1968 roku w czterech miejscowościach przygranicznych w powiecie głubczyckim (Wiechowice, Dzierżkowice, Boboluszki, Wysoka) rozrzucone zostały ulotki. Część z nich była sygnowana przez młodzież z okręgu opawskiego oraz Miejską Radę Narodową w Karniowie. Ulotki pochodzące z Czechosłowacji znaleziono także w Kietrzu oraz Chałupkach, Krzyżanowicach i Owsiszczach.

W okresie od 13 grudnia 1981 roku do 22 lipca 1983 roku, podczas stanu wojennego w Polsce, zwiększono normę służby granicznej dla żołnierzy z 8 do 12 godzin dziennie. Cała strefa nadgraniczna została objęta ścisłą kontrolą, a pododdziały odwodowe były postawione w stan gotowości.

W 1988 roku, na posterunku granicznym Strażnicy WOP Chałupki, tragicznie zginął żołnierz służby zasadniczej, potrącony przez pociąg towarowy, podczas wykonywania służby granicznej na moście kolejowym. Pośmiertnie otrzymał Srebrną Odznakę „Za Zasługi w Ochronie Granic PRL”, przyznaną przez dowódcę WOP na wniosek dowódcy GB WOP.

W maju 1989 roku rozformowano strażnice w Równym i Bliszczycach.

17 kwietnia 1990 roku rozwiązano dowództwo batalionu, a na jego miejsce utworzono kompanię zabezpieczenia pod dowództwem kpt. Ryszarda Szulca.

Dowódcy batalionu

  • kpt. Bronisław Wasowski (w 1952 roku)
  • płk Michał Radziecki (1952–12.1971)
  • ppłk Gerard Kruk (12.1971–1976)
  • kpt. Majchrowicz – batalion odwodowy
  • mjr Józef Mróz – batalion odwodowy
  • ppłk dypl. Marian Kowalski (II poł. 1984–01.1986) – batalion graniczny
  • ppłk dypl. Władysław Zalewski (01.1986–10.1986) – batalion graniczny
  • ppłk Mirosław Szypowski (10.1986–17.04.1990) – batalion graniczny – do rozformowania

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.

Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.

Jan Ławski: Ochrona granic Polski Ludowej 1945–1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974.

Jerzy J. Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011, ISBN 978-83-7726-027-2.

Józef Margules: Druga Warszawska Dywizja Piechoty 1943–1947. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1984.

Sławomir S. Żurawlow: Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008. Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011.

Mirosław Kudasiewicz: Z archiwum odkrywcy – Balonowa propaganda. „Tygodnik Prudnicki”. 19(649), s. 8, 2003-05-07. ISSN 1231-904X.

Straż Graniczna od 1991 – Śląski Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2016-12-27]. (pol.).

Archiwum Straży Granicznej, DWOP sygn. 2825/1. Rejestr główny jednostek WOP.