43 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych L.11069/Mob. z dnia 13 sierpnia 1921 roku, w miejsce batalionów etapowych i wartowniczych powstały bataliony celne. 43 batalion celny utworzono w obszarze odpowiedzialności dowództwa 2 Armii, bazując na batalionach etapowych znajdujących się w jej dyspozycji. Etat jednostki wynosił 14 oficerów oraz 600 żołnierzy. Podlegał Ministerstwu Spraw Wewnętrznych.
Pod koniec sierpnia 1921 roku rozpoczęto przygotowania do reorganizacji jednostek kordonowych na odcinku „Grodno”. I Poznański oraz III Poznański batalion etapowy zostały połączone w jeden batalion, który następnie przekształcono w 43 batalion celny. W ostatnich dniach sierpnia do Suwałk przeniesiono także IV Poznański batalion etapowy, który został rozwiązany 7 września, a jego żołnierze zostali wcieleni do nowo formującego się 43 batalionu celnego. Nowa jednostka przejęła ochronę dotychczasowego pododcinka kordonowego nr 5 „Suwałki”. Na odcinku Nieszki-Wilkowo granicę tymczasowo obsadziła 1 kompania IV Poznańskiego batalionu etapowego, która 1 września została włączona do 43 batalionu celnego. Również żołnierze 3 kompanii I Poznańskiego batalionu etapowego, dotychczas ochraniający placówki w Rakówku i Leszkiemiach, zostali przeniesieni do batalionu celnego. Żołnierze z 2. i 3. kompanii I Poznańskiego batalionu etapowego zostali zluzowani przez 42 batalion celny. Ostatecznie, 11 września, również żołnierze I Poznańskiego batalionu etapowego zostali włączeni do 43 batalionu celnego. Miejsce postoju dowództwa nowo sformowanej jednostki znajdowało się w Suwałkach. Po zakończeniu formowania batalion przejął ochronę nowo utworzonego pododcinka kordonowego nr 3, rozciągającego się od wsi Leszkiemie do wsi Wilkowo, na zachód od Augustowa.
Mimo że batalion był w pełni wojskową jednostką, nie wchodził w skład pokojowego etatu armii, co uniemożliwiało uzupełnianie go z normalnego poboru rekrutów. Ministerstwo Spraw Wojskowych często przydzielało mu żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów uznanych przez dowództwa okręgów generalnych za niezdolnych do dalszej służby wojskowej.
Zgodnie z uchwałą Rady Ministrów z 23 maja 1922 roku, Minister Spraw Wewnętrznych, rozkazem z 9 listopada 1922 roku, zmienił nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”. Wprowadzono także nową organizację wewnętrzną w formacji. 43 batalion celny został przekształcony na 43 batalion Straży Granicznej.
Służba celna
Odcinek batalionowy podzielono na cztery pododcinki, które były obsadzane przez kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki umieszczano wzdłuż granicy w taki sposób, aby miały wzajemny widok w ciągu dnia. W zakresie ochrony granicy batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej, które tworzyły patrole w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście.
Sąsiednie bataliony:
42 batalion celny ⇔ Straż Celna ⇔ 1 batalion celny − XII 1921
Kadra batalionu
Dowódcy batalionu
Struktura organizacyjna
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
Artur Ochał: Na litewskiej rubieży Brygada KOP Grodno (1929-1939). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2017. ISBN 978-83-8098-148-5.
Teresa T. Prengel-Boczkowska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
Krzysztof Skłodowski: Garnizon Suwałki w latach 1921–1939. Warszawa: IPN, Muzeum Okręgowe w Suwałkach, 2021. ISBN 978-83-8229-322-7.
Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.110/350 i 110/351)
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].