42 Batalion Straży Granicznej – to jednostka organizacyjna Straży Granicznej w II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na mocy uchwały Rady Ministrów z dnia 23 maja 1922 roku, Minister Spraw Wewnętrznych wydał rozkaz z 9 listopada 1922 roku, w którym zmienił nazwę „Bataliony Celne” na „Straż Graniczną”. Wprowadził także nową organizację wewnętrzną w tej formacji. W ten sposób 42 batalion celny został przemianowany na 42 batalion Straży Granicznej.
42 batalion Straży Granicznej funkcjonował w strukturze Komendy Powiatowej Straży Granicznej w Sopoćkiniach, gdzie również stacjonowało dowództwo batalionu. W jego skład wchodziły cztery kompanie strzeleckie oraz jedna kompania karabinów maszynowych, składająca się z trzech plutonów, z dwoma karabinami maszynowymi na każdy pluton. Dowódca batalionu miał uprawnienia dyscyplinarne równe dowódcy pułku. Całkowity skład batalionu wynosił 614 żołnierzy, w tym 14 oficerów.
W 1923 roku batalion przekazał swój odcinek oddziałom Policji Państwowej i został rozwiązany.
Służba graniczna
W grudniu 1922 roku batalion zabezpieczał odcinek granicy państwowej o długości 45 km, rozciągający się od Rygoli do Przewałki.
Na przełomie 1922 i 1923 roku z batalionu przydzielono 1 oficera i 56 żołnierzy do Komendy Powiatowej Policji Państwowej w Sejnach. Po przydzieleniu do policji, żołnierze zostali przemundurowani i wykonywali służbę według regulaminów policyjnych. Ich zadaniem była obrona ludności w polskim pasie neutralnym przed atakami litewskich partyzantów.
30 kwietnia 1923 roku dokonano korekty obsadzenia granic. 42 batalion ochraniał odcinek około 45 km od Rachelany do Niemna przy ujściu Kanału Augustowskiego, wystawiając 17 placówek.
W dniach 25-30 czerwca 1923 roku pododcinek ochraniany przez batalion, wraz z wyposażeniem granicznym oraz większością sprzętu, został przekazany Policji Państwowej. Większość oficerów zdecydowała się kontynuować służbę w oddziałach granicznych policji.
Sąsiednie bataliony
10 batalion Straży Granicznej ⇔ 41 batalion Straży Granicznej – XII 1922
Żołnierze batalionu
Komendanci batalionu
Struktura organizacyjna
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4.
Artur Ochał: Na litewskiej rubieży. Brygada KOP „Grodno” (1929–1939). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2017. ISBN 978-83-8098-148-5.
Teresa Prengel-Boczkowska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Straż Graniczna (1922−1923)”. Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
Materiały dotyczące spraw dyslokacyjnych: przeniesienia siedzib komend, baonów Straży Granicznej, obszary odcinków granicznych, 1922–1923 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.161/53.)
Rozkazy organizacyjne Komendy Głównej Straży Granicznej 1922−1923 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.161/77)