41 Pułk Zmechanizowany im. mjr. Bronisława Lachowicza to historyczny oddział Wojska Polskiego.
Coroczne obchody święta miały miejsce 9 kwietnia, natomiast jako pułk zunifikowany obchodził je 6 czerwca.
Był częścią 12 Dywizji Zmechanizowanej.
Geneza
Pułk został utworzony jako 41 pułk piechoty na podstawie rozkazu Naczelnego Dowódcy WP nr 058/Org., w ramach 12 Dywizji Piechoty. 28 marca 1945 roku w Poznaniu rozpoczęto formowanie sztabu pułku, a żołnierze rekrutowali się głównie z Rejonowej Komendy Uzupełnień w Poznaniu. Uzupełnianie stanu osobowego zakończyło się w połowie maja.
22 maja pułk wyruszył z Poznania na północ, aby objąć rejon odpowiedzialności za odcinek granicy na południe od Kamienia Pomorskiego.
Na koniec listopada pułk zakończył służbę graniczną i, po zlikwidowaniu swoich placówek, przeniósł się do Szczecina. Z tego oddziału wywodzi się bezpośrednio 41 pułk zmechanizowany.
Początki pułku zmechanizowanego
W 1958 roku pułk został przekształcony w jednostkę zmechanizowaną i zmienił nazwę na 41 pułk zmechanizowany.
23 października 1962 roku pułk osiągnął pełną gotowość bojową w związku z kryzysem kubańskim oraz potencjalnym wybuchem wojny między USA a ZSRR. Taka sytuacja trwała do 20 listopada.
22 lipca 1966 roku pododdziały pułku uczestniczyły w defiladzie w Warszawie z okazji 1000-lecia Państwa Polskiego.
We wrześniu 1969 roku, w ramach ćwiczeń wojsk Układu Warszawskiego pod kryptonimem ODRA–NYSA 69, pułk zajmował się forsowaniem szerokiej przeszkody wodnej.
W latach 80. XX wieku pułk używał kryptonimu Karpina.
Grudzień 1970 i 1981
17 grudnia 1970 roku, w związku z wydarzeniami Grudnia 70, wydzielone siły 41 pułku działały w rejonie Komendy Wojewódzkiej MO oraz gmachu prezydium MRN w Szczecinie. 18 grudnia pułk brał udział w akcji blokowania stoczni. Mimo prób przerwania blokady, nie pozwolono demonstrantom na wejście na teren stoczni. Pododdziały pułku patrolowały również miasto, zapobiegając dewastacji placówek handlowych i budynków użyteczności publicznej. 23 grudnia 1970 roku jednostki wróciły do koszar.
13 grudnia 1981 roku pododdziały pułku, po otrzymaniu sygnału o wprowadzeniu gotowości bojowej z powodu zagrożenia wojennego, zajęły rejony alarmowe. Zgodnie z planami, część sił przystąpiła do działań demonstracyjnych, polegających na przemieszczaniu się kolumn wojska głównymi ulicami miasta jako pokaz siły. Od 14 do 22 grudnia 1981 roku, część pododdziałów brała udział w blokowaniu Stoczni im. Warskiego. W kolejnych miesiącach stanu wojennego żołnierze wspólnie z milicjantami patrolowali ulice, a konfliktowe sytuacje rozwiązywano bez użycia siły, w przeciwieństwie do grudnia 1970 roku, kiedy emocje brały górę.
Sztandar, patron i odznaka
26 czerwca 1947 roku, podczas obchodów Dni Morza, pułk otrzymał sztandar, który wręczył Bolesław Bierut po mszy celebrowanej przez kapelana WP, ks. płk. Warchałowskiego. Później nadano pułkowi kolejny sztandar.
W 1973 roku pułkowi nadano imię mjr. Bronisława Lachowicza, dowódcy 1 batalionu 1 pułku piechoty, który zginął 12 października 1943 roku w bitwie pod Lenino.
W 1991 roku, na podstawie uchwały zebrania oficerskiego, anulowano wcześniejszą decyzję o nadaniu patrona pułku.
Odznaka pułkowa ma kształt złotej prostokątnej płytki, na której wygrawerowane są: duży numer pułku 41 oraz litery PZ, a także głowa orła w koronie (herb Szczecina). Liczba 41 jest lakierowana na kolor stalowy (do maja 1994 roku – granatowa), natomiast litery PZ są czarne, a orzeł czerwono-złoty.
Odznaka ma wymiary 46×29 mm i została zaprojektowana przez Piotra Żurawskiego, a wykonana w pracowni grawerskiej Ryszarda Welgryna w Częstochowie. Pierwsze odznaki wręczono 8 kwietnia 1991 roku.
Rozformowanie
W 1991 roku pododdziały pułku przejmowały poradzieckie mienie wojskowe zlokalizowane m.in. w Kluczewie, Sypniewie, Bornem Sulinowie i innych garnizonach województwa zachodniopomorskiego, gdzie stacjonowała Armia Radziecka. W 1993 roku obiekty, wraz z posiadanym sprzętem, przekazano terenowym organom administracji państwowej.
31 grudnia 1995 roku pułk został rozformowany, a na jego bazie utworzono 29 Szczecińską Brygadę Zmechanizowaną im. Króla Stefana Batorego. Tradycje 41 Pułku Zmechanizowanego kontynuował batalion czołgów 29 BZ.
Skład organizacyjny
Przed rozformowaniem (jako pułk zunifikowany)
dowództwo
sztab
kompania łączności
pluton regulacji ruchu
1 batalion zmechanizowany – por. Trochel
2 batalion zmechanizowany – mjr Kazimierz Biernat
1 batalion czołgów – kpt. Dariusz Stachowiak
2 batalion czołgów – mjr Zdzisław Surdyk
dywizjon artylerii samobieżnej – kpt. Goral
dywizjon przeciwlotniczy – mjr Adam Gnacyk
bateria przeciwpancerna – kpt. Wojciech Prądzyński
kompania saperów – kpt. Wiesław Tomas
kompania rozpoznawcza
kompania zaopatrzenia – por. Jaremi Długosz
kompania remontowa
kompania medyczna – por. Jerzy Wiśnik
pluton chemiczny
Obiekty szkoleniowe
Strzelnica garnizonowa „Bezrzecze” – koniec ul. Łukasińskiego
Plac treningów ogniowych (PTO) – dzisiejsze osiedle Samosierry
pełnowymiarowy stadion piłkarski (lekkoatletyczny) z trybunami – dzisiejsze okolice ul. Horeszków.
Ośrodek sprawności fizycznej (OSF) – dzisiejsze okolice ul. Księdza Robaka
ośrodek szkolenia podwodnego załóg czołgowych – część budynku hali sportowej
Żołnierze pułku
Dowódcy pułku
mjr dypl. Wronikowski
ppłk/płk dypl. Roman Peciak – dowódca od grudnia 1970 do 1971
mjr/ppłk dypl. Zdzisław Głuszczyk – od 1972 do lipca 1974
mjr dypl. Czesław Żurek
ppłk dypl. Franciszek Pietrek
mjr/ppłk dypl. Jan Klejszmit – od listopada 1980 do 1984
mjr/ppłk dypl. Brunon Herrmann – od 1984 do 1986
mjr/ppłk dypl. Andrzej Lechończak – od 1986 do 1991
mjr dypl. Bogusław Sulkowski – od czerwca 1992
mjr/ppłk dypl. Grzegorz Duda – od 10 sierpnia 1993 do marca 1995
mjr dypl. Mirosław Szyłkowski (ostatni) – od marca 1995
Przekształcenia
41 pułk piechoty (1945-1958) → 41 pułk zmechanizowany (1958-1995) → 29 Brygada Zmechanizowana (1995-1998)
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dariusz Faszcza: Z dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. Warszawa: Dom Wydawniczy „Bellona”, 2005. ISBN 83-11-10131-0.
Kazimierz Kozłowski: Pomorze Zachodnie w latach 1945 – 2010. T. I. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 2012. ISBN 978-83-7241-870-8.
Tomasz Leszkowicz: Spadkobiercy Mieszka, Kościuszki i Świerczewskiego. Ludowe Wojsko Polskie jako instytucja polityki pamięci historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Instytut Pamięci Narodowej, 2022. ISBN 978-83-8229-588-7.
Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek. Materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. Praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
Zdzisław Sawicki, Jerzy Waszkiewicz, Adam Wielechowski: Mundur i odznaki Wojska Polskiego: czas przemian. Warszawa: „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08588-9.
„Encyklopedia Szczecina”, t. II, s. 46.
Linki zewnętrzne
17 grudnia 1970 w Szczecinie