41 Gdański Dywizjon Artylerii (41 da) / 41 Dywizjon Rakiet Taktycznych (41 drt)
Oddział Wojsk Rakietowych i Artylerii ludowego Wojska Polskiego, 41 Dywizjon Artylerii (41 da) oraz 41 Dywizjon Rakiet Taktycznych (41 drt), został utworzony poprzez przeformowanie 41 dywizjonu artylerii rakietowej na podstawie zarządzenia Szefa Sztabu Generalnego WP nr 0088/Org. z dnia 15 lipca 1964 roku. Jednostka ta wchodziła w skład 7 Łużyckiej Dywizji Desantowej i stacjonowała w Gdańsku-Wrzeszczu.
Oznaką jednostki była kotwica otoczona wieńcem dębowym, umieszczona w zielonym polu, tłoczona z tworzywa sztucznego na sukiennej podkładce, noszona na rękawie munduru.
Historia
Na podstawie rozkazu Nr 0010/Org. Ministra Obrony Narodowej z dnia 2 października 1958 roku, dowódca Pomorskiego Okręgu Wojskowego, do 1 grudnia 1958 roku, przeformował 5 Brygadę Obrony Wybrzeża w 23 Dywizję Piechoty. W ramach tego planu, w składzie 23 Dywizji Piechoty utworzono 93 Dywizjon Artylerii Przeciwpancernej, który zorganizowano w Kwidzynie według etatu Nr 2/243, obejmującego 105 żołnierzy i 2 pracowników cywilnych. Jednostka ta otrzymała numer „3632”.
Wiosną 1963 roku 23 Dywizja Piechoty została przekształcona w 23 Dywizję Desantową, a 93 Dywizjon Artylerii Przeciwpancernej został przeformowany w 93 Dywizjon Artylerii Rakietowej, zachowując numer „JW 3632” i etat Nr 5/351.
Jesienią 1963 roku, w Gdańsku-Wrzeszczu, rozformowano 41 Gdański Pułk Artylerii, a dywizjon z Kwidzyna został przeniesiony do zajmowanych przez niego koszar, zmieniając nazwę na 41 Dywizjon Artylerii Rakietowej.
Zarządzeniem Nr 0088/Org. szefa Sztabu Generalnego WP z 15 lipca 1964 roku, 41 Dywizjon Artylerii Rakietowej został przekształcony w 41 Dywizjon Artylerii (41 Dywizjon Rakiet Taktycznych), kontynuując stacjonowanie w Gdańsku-Wrzeszczu oraz wchodząc w skład 7 Łużyckiej Dywizji Desantowej. W 1986 roku, po przekształceniu 7 DDes. w 7 Łużycką Brygadę Obrony Wybrzeża, dywizjon stał się częścią tej struktury.
Jednostka została utworzona jako część szerokiego planu rakietyzacji Wojska Polskiego, który rozpoczął się pod koniec lat 50. XX wieku. W tym okresie zaczęto przygotowania do formowania polskich jednostek rakietowych zdolnych do wystrzeliwania rakiet taktycznych z głowicami jądrowymi. Do jesieni 1961 roku w Wojsku Polskim znalazło się około 100 oficerów wojsk rakietowych przeszkolonych w Związku Radzieckim, a od września 1962 roku rozpoczęto szkolenie specjalistów w polskich uczelniach wojskowych. Utworzono dwie samodzielne brygady artylerii rakietowej, 32 i 18 Brygadę Artylerii, które miały wspierać poszczególne armie tworzone na bazie okręgów wojskowych.
Od 1963 roku rozpoczęto również formowanie dywizjonów rakiet taktycznych, mających wspierać różne dywizje Wojska Polskiego. 41 dywizjon rakiet taktycznych powstał w lipcu 1964 roku dla 7 Łużyckiej Dywizji Desantowej.
Początkowo jednostka miała etat nr 30/110 i była uzbrojona w dwie wyrzutnie 2P16.
1 bateria dywizjonu przeprowadziła pierwszy start rakiety bojowej 3R9 na poligonie drawskim, w pobliżu Starej Studnicy, w 1965 roku. Dowódcą wyrzutni 2P16 był ppor. Józef Janeczek, a jego zastępcą – kapral Sławomir Ebert, zawodowy podoficer.
Kolejny start rakiet odbył się na poligonie w Wicku Morskim 30 lipca 1969 roku, w obecności szefa Wojsk Rakietowych i Artylerii Pomorskiego Okręgu Wojskowego, płk. Ryszarda Kubiczka. Strzelano do grupowego celu morskiego, oddalonego o prawie 20 km od stanowiska startowego. Rakieta odchyliła się od celu o 400 m w kierunku oraz o 175 m w donośności, co zostało ocenione jako dobry wynik.
Podobnie jak inne jednostki rakietowe Pomorskiego Okręgu Wojskowego, dywizjon był wspierany przez polową techniczną bazę rakietową, utworzoną przed 1966 rokiem w Szczecinie.
Początkowo jednostka dysponowała dwoma zestawami rakietowymi 2K6 Łuna, uzbrojonymi w rakiety 3R9 i 3R10, które mogły przenosić odpowiednio głowice konwencjonalne i jądrowe. Pluton obsługi technicznej miał w swoim wyposażeniu dźwig siodłowy ST22, samobieżną sprężarkę 8G33U, polową elektrownię typu 8N01, stację ładowania akumulatorów, agregat prądotwórczy 8N03, wskaźnik wilgotności 8Sz31 oraz podgrzewacz powietrza 8G27U.
W 1968 roku rozpoczęto przezbrajanie dywizjonów rakiet taktycznych na zestaw 9K52 Łuna-M (R-70), który zawierał wyrzutnię 9P113 przystosowaną do rakiet 9M21. Liczbę wyrzutni zwiększono do trzech lub czterech. Nowe zestawy rakiet zostały wprowadzone w 41 drt w 1975 roku. W 1981 roku ujednolicono strukturę wszystkich dywizjonów rakiet taktycznych, wprowadzając dwie baterie startowe po dwie wyrzutnie 9P113.
Mimo że dywizjon rakiet taktycznych miał za zadanie razić wroga głównie za pomocą głowic jądrowych, w doktrynie wojennej Związku Radzieckiego i planach Układu Warszawskiego ich użycie zarezerwowano na sytuacje, w których nieprzyjaciel jako pierwszy wykonałby uderzenie jądrowe. W związku z tym, głowice jądrowe pozostały w magazynach Armii Radzieckiej, czekając na odpowiedni moment. Polscy wojskowi nie mieli również technicznych możliwości wprowadzenia do głowic szyfrów aktywujących je.
„Sytuacja uległa zmianie w połowie lat osiemdziesiątych, kiedy zadaniem frontu polskiego stało się pogłębienie strategicznej obrony na północnym i centralnym kierunku strategicznym. W tym czasie w magazynach w Brzeźnicy, Podborsku i Templewie pojawiły się ładunki jądrowe dla polskich jednostek, a radziecka PTBR z Bornego Sulinowa otrzymała nowe, wcześniej niespotykane w strukturach baz pododdziały.”
Zarządzeniem szefa SG WP nr 042/ Org. z dnia 18 listopada 1982 roku, dywizjon został przeformowany z etatu 30/172 na 30/244, zmieniając uzbrojenie z dwóch wyrzutni 2P16 na dwie 9P113.
Na koniec 1988 roku, 41 dywizjon rakiet taktycznych miał etat nr 30/244, a jego podstawowe wyposażenie stanowiły dwie wyrzutnie 9P113.
41 dywizjon artylerii został rozformowany w 1991 roku.
Skład organizacyjny
Struktura organizacyjna 41 drt, po przezbrojeniu w 1981 roku, w zestawy 9K52:
- dowództwo i sztab
- bateria dowodzenia
- 2 baterie startowe
- pluton obsługi technicznej
- pluton remontowy
- pluton zaopatrzenia
- pluton medyczny
Oznaka rozpoznawcza
Oznaką jednostki była kotwica otoczona wieńcem dębowym, umieszczona w zielonym polu, tłoczona z tworzywa sztucznego na sukiennej podkładce, noszona na rękawie kurtki mundurowej.
Przypisy
Bibliografia
Michał Trubas. Wojska „jednorazowego użytku”. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2, 2011. [zarchiwizowane z adresu 2019-06-21].
Robert Rochowicz. Rakiety operacyjne i taktyczne w Siłach Zbrojnych PRL. „Poligon”. Nr 1(62), s. 56-68, styczeń-marzec 2018. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1895-3344.