41 Batalion Celny
41 Batalion Celny to jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych L.11069/Mob. z dnia 13 sierpnia 1921 roku, w miejsce batalionów etapowych oraz wartowniczych utworzono bataliony celne. 41 batalion celny został sformowany w obrębie odpowiedzialności 2 Armii, bazując na batalionach etapowych, które były podporządkowane jej dowództwu. Etat batalionu wynosił 14 oficerów oraz 600 szeregowych. Oddział ten podlegał Ministerstwu Spraw Wewnętrznych.
Na przełomie sierpnia i września 1921 roku, V Kielecki batalion etapowy, po przydzieleniu części żołnierzy z I Kieleckiego batalionu etapowego, został przekształcony w 41 batalion celny. Z żołnierzy byłego I Kieleckiego batalionu etapowego powstała 4 kompania, stacjonująca w Oranach. Dowództwo batalionu zlokalizowano w Druskienikach, a kompanie zajęły pododcinek kordonowy nr 1, od stacji kolejowej Orany do Wólki Derguńskiej. Dowództwo 1 kompanii ulokowano w Oranach, 2 kompanii w Marcinkańcach, a 3 i 4 w Druskienikach.
Pomimo że batalion był w pełni wojskową jednostką, nie należał do pokojowego etatu armii. Ograniczało to możliwość uzupełniania składu z normalnych poborów. Ministerstwo Spraw Wojskowych, zarówno podczas formowania, jak i uzupełniania batalionu, często przydzielało mu żołnierzy, którzy mieli być zwolnieni, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów, którzy zostali zakwalifikowani przez dowództwa okręgów generalnych jako niezdolni do dalszej służby wojskowej.
Zgodnie z postanowieniami uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922 roku, Minister Spraw Wewnętrznych, rozkazem z 9 listopada 1922 roku, zmienił nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”. Wprowadzono także nową organizację wewnętrzną w formacji. 41 batalion celny został przekształcony w 41 batalion Straży Granicznej.
Służba celna
Odcinek batalionowy był podzielony na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki były rozmieszczane wzdłuż linii granicznej w taki sposób, aby mogły się nawzajem widzieć w ciągu dnia. W tej kwestii batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że Policja Państwowa wystawiała stałe posterunki i patrole wzdłuż linii granicznej, natomiast batalion tworzył je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście.
25 września 1922 roku, 1 kompania celna zamieniła się z placówką nr 7 z 2 kompanii celnej. Placówki 3 kompanii celnej nr 12, 13, 14 i 15 zostały zluzowane przez 2 kompanię celna, natomiast placówki nr 16 i 17 przez 4 kompanię celna. 3 kompania celna przeszła do odwodu i została skierowana „na przeszkolenie”.
Sąsiednie bataliony:
28 batalion celny ⇔ WP ⇔ 42 batalion celny – XII 1921
Kadra batalionu
Dowódcy batalionu
Struktura organizacyjna
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
Artur Ochał: Na litewskiej rubieży Brygada KOP Grodno (1929-1939). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2017. ISBN 978-83-8098-148-5.
Teresa T. Prengel-Boczkowska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn. 110/350 i 110/351)
Szkice dyslokacyjne batalionów celnych 1920−1922 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn. 110/61.)