40 Batalion Celny to jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych L.11069/Mob. z dnia 13 sierpnia 1921 roku, w miejsce batalionów etapowych oraz wartowniczych powstały bataliony celne. 40 batalion celny został utworzony w obrębie DOG Poznań, a jego organizacja opierała się na eskorcie zlikwidowanych oddziałów robotników i jeńców. Etat batalionu obejmował 14 oficerów oraz 600 szeregowych, a jednostka ta podlegała Ministerstwu Spraw Wewnętrznych.
Choć batalion był pełnoprawną jednostką wojskową, to nie znajdował się w strukturze pokojowego etatu armii, co uniemożliwiało pozyskiwanie rekrutów z normalnego poboru. Ministerstwo Spraw Wojskowych, zarówno przy formowaniu, jak i uzupełnianiu batalionu, często przydzielało żołnierzy, którzy byli zwolnieni, oficerów rezerwy oraz tych, którzy zostali uznani przez dowództwa okręgów generalnych za niezdolnych do dalszej służby wojskowej.
W listopadzie 1921 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych podjęło decyzję o powołaniu brygad celnych, a 40 batalion celny wszedł w skład 7 Brygady Celnej.
W związku z realizacją uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922 roku, Minister Spraw Wewnętrznych, w rozkazie z 9 listopada 1922 roku, zmienił nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”, wprowadzając jednocześnie nową organizację wewnętrzną. 40 batalion celny został przekształcony w 40 batalion Straży Granicznej.
Sąsiednie bataliony
24 batalion celny ⇔ 33 batalion celny – XII 1921
1 batalion celny ⇔ 37 batalion celny −
Służba celna
Zgodnie z rozkazem poleskiego inspektora wojskowego granicy wschodniej z dnia 19 października 1921 roku, 40 batalion celny (poznański) obsadził odcinek granicy od wsi Jaskowicze do Prypeci, z siedzibą dowództwa batalionu w Mikaszewicze.
Odcinek batalionowy został podzielony na cztery pododcinki, które były obsadzane przez kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki były rozmieszczone wzdłuż linii granicznej w taki sposób, aby mogły się nawzajem widzieć w ciągu dnia. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej, gdzie te pierwsze wystawiały stałe posterunki i patrole wzdłuż linii granicznej, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście.
Kadra batalionu
Dowódcy batalionu
Dowódcy kompanii
Struktura organizacyjna
Przypisy
Bibliografia
Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
Teresa T. Prengel-Boczkowska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.110/350 i 110/351)
Materiały dotyczące dyslokacji Inspektoratu Wojskowego Granicy Wschodniej Województwa Poleskiego, 1921–1922 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.