4 Pułk Wojskowej Straży Granicznej – jednostka organizacyjna Wojskowej Straży Granicznej w II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
W połowie 1919 roku, Ministerstwo Spraw Wojskowych oraz Inspektorat Wojskowej Straży Granicznej rozpoczęły przygotowania do przejęcia odcinków granicy na terenie Pomorza Gdańskiego. Odcinek granicy zachodniej, od Bałtyku do styku rozgraniczającego obszar DOG Pomorze i DOG Poznań, miał być obsadzony przez 4 pułk WSG oraz jeden batalion wartowniczy, który został utworzony w tym celu. 4 pułk WSG miał powstać z 2 samodzielnego dywizjonu WSG, do którego planowano przydzielić pięciu oficerów sztabowych, trzydziestu trzech oficerów młodszych oraz ponad dziewięciuset szeregowców.
W tym czasie 2 samodzielny dywizjon WSG zabezpieczał granicę na odcinku DOG „Łódź” od rzeki Ruziec do miejscowości Czajka. 24 stycznia 1921 roku otrzymał rozkaz zwinięcia swoich pododdziałów i do 1 lutego miał je rozmieszczać w miejscowościach: dowództwo dywizjonu we Włocławku, szwadrony 1 i 2 w Lipnie, a 3 i 4 w Aleksandrowie. Z tych lokalizacji dywizjon został przetransportowany do rejonu Tucholi i Świecia, gdzie został przeformowany w 4 pułk Wojskowej Straży Granicznej. Każdy z czterech szwadronów utworzył dodatkowo po jednym szwadronie, co dało w sumie osiem szwadronów, czyli dwa dywizjony. Byłe dowództwo 2 samodzielnego dywizjonu WSG przekształciło się w dowództwo 4 pułku WSG. Do pułku skierowano także pewną liczbę oficerów, a włączono do niego szwadron szkolny 1 samodzielnego dywizjonu WSG z Zegrza. Po przeprowadzonej reorganizacji i uzupełnieniu, 4 pułk, razem z batalionem wartowniczym sformowanym przez DOG „Pomorze”, obsadził 6 kwietnia 1920 granicę zachodnią na odcinku Morze Bałtyckie–styk granicy z DOG „Poznań”. Zastąpił on 48 i 63 pułk piechoty na odcinku od szosy Sierakowice–Bochowin do styku granicy DOG „Poznań”. Obsada tych odcinków odbyła się w przyspieszonym trybie na wyraźny rozkaz dowódcy DOG „Pomorze”, a świeżo wcieleni rekruci przeszli zamiast dwunastotygodniowego tylko czterotygodniowe przeszkolenie i nie byli w pełni gotowi do służby granicznej.
Rozmieszczenie pułku
Stan na 25 lutego 1920:
- dowództwo pułku – Włocławek
- dowództwo I dywizjonu – Włocławek
- dowództwo 1 szwadronu – Ciechocin
- dowództwo 2 szwadronu – Młyniec
- dowództwo 3 szwadronu – Lubicz
- dowództwo 4 szwadronu – Obory
- dowództwo II dywizjonu – Aleksandrów
- dowództwo 5 szwadronu – Aleksandrów
- dowództwo 6 szwadronu – Aleksandrów
- dowództwo 7 szwadronu – Służewo
- dowództwo 8 szwadronu – Służewo
Żołnierze pułku
Dowódcy pułku:
płk Jan Stankiewicz
Przekształcenia
I dywizjon 3 pułku Wojskowej Straży Granicznej → 2 samodzielny dywizjon Wojskowej Straży Granicznej (do 1 II 1920) → 4 pułk Wojskowej Straży Granicznej (do III 1921) → 4 pułk Strzelców Granicznych ↘ rozformowany
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4.
Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918 – 1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088.
Imienne spisy oficerów inspektoratu, pułków, samodzielnych dywizjonów i szkoły podoficerskiej Wojskowej Straży Granicznej. 1919–1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.6/112.)
Ordre de Bataille Wojskowej Straży Granicznej 1919–1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.6/81.)