4 Pułk Strzelców Pieszych

Jest to oddział piechoty Wojska Polskiego Królestwa Kongresowego.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Pułk został utworzony w 1815 roku. W czasie pokoju jego struktura obejmowała sztab oraz dwa bataliony po cztery kompanie, a także dwie kompanie rezerwy związane z batalionami. Każda kompania liczyła od 4 do 6 oficerów, 14-16 podoficerów oraz 184 szeregowych, co dawało w sumie 830 żołnierzy w batalionie. Całkowity stan pułku wynosił: 5 oficerów starszych, 54-55 oficerów młodszych, 160 podoficerów, 72 muzyków, od 1664 do 1676 szeregowych, a także 5 oficerów oraz od 71 do 82 podoficerów i szeregowych niefrontowych. Łącznie w pułku służyło około 2050 żołnierzy. W przypadku wojny planowano zwiększenie pułku do czterech batalionów, z ośmioma kompaniami w każdym z nich. W czasie wojennego etatu w każdym batalionie miała powstać kompanię wyborcza, bazująca na jednej z nowo utworzonych kompanii. Jednostka ta wchodziła w skład 3 Brygady 2 Dywizji Piechoty.

W 1830 roku pułk stacjonował na obszarze ówczesnego województwa lubelskiego, z siedzibą sztabu w Zamościu, I batalionem w Skierbieszowie oraz II batalionem w Grabowcu. W tym czasie służbę pełniło w nim 59 oficerów, w tym jeden pułkownik, jeden podpułkownik, trzech majorów, trzynastu kapitanów, dwunastu poruczników oraz dwudziestu dziewięciu podporuczników. Do kadry sztabu niższego należał także kapelan, audytor, lekarz sztabowy oraz dwóch lekarzy batalionowych.

Po wybuchu powstania listopadowego nastąpiła reorganizacja piechoty. Pułk włączono do przekształconej 2 Dywizji Piechoty. 26 kwietnia 1831 roku przeprowadzono kolejną reorganizację armii głównej, dzieląc ją na pięć dywizji, a pułk znalazł się w 1 Brygadzie 2 Dywizji Piechoty.

Żołnierze pułku

Pułkiem dowodzili:

płk Aleksander Oborski (4 lutego 1815)
płk Józef Michałowski (1817)
płk Józef Zawadzki (od 1818, z przerwą w latach 1819 i 1820)
płk Ignacy Zawidzki (od 1830, w niewoli od 18 lutego 1831)
ppłk Antoni Wroniecki (25 lutego 1831)
ppłk Edward Maykowski (tymczasowy dowódca od 28 lutego 1831)
ppłk Stefan Piwecki (24 kwietnia 1831)
ppłk Stanisław Brzeski (3 maja 1831)

Walki pułku

Pułk uczestniczył w walkach podczas powstania listopadowego.

Bitwy i potyczki, w których brał udział, obejmowały:

Janówek (18 lutego 1831)
Wawer (19 lutego)
Grochów (25 lutego)
Uściług (5 marca)
Kuflew (25 kwietnia)
Mińsk (26 kwietnia)
Rajgród (29 maja)
Wilno (19 czerwca)
Janów (26 czerwca)
Szawle (8 lipca)
Powendenie (10 lipca)

W 1831 roku, w trakcie konfliktu z Rosją, żołnierze pułku zostali odznaczeni 31 Krzyżami Orderu Virtuti Militari (w tym 11 złotymi i 20 srebrnymi).

Mundur

Żołnierze pułku nosili granatowe kurtki mundurowe z żółtymi wyłogami, kołnierzem i łapkami rękawów, które były ozdobione białymi guzikami z numerem pułku. Kołnierz oraz wyłogi na piersiach i rękawach były granatowe z żółtymi wypustkami w kurtce paradnej. Naramienniki były granatowe z żółtymi wypustkami i numerem 2 dywizji. Lejbiki były granatowe z żółtymi wypustkami na kołnierzu i rękawach, a spodnie wykonane z sukna były granatowe z żółtymi wypustkami. Kołnierz płaszcza również był granatowy z żółtymi wypustkami. Pas był czarno lakierowany, a na głowie noszono granatową furażerkę z trzema żółtymi wypustkami.

Oficerowie nosili fraki mundurowe z wyłogami granatowymi, podobnie jak żołnierze, z kołnierzem i rękawami granatowymi z żółtymi wypustkami. Na co dzień noszono szare spodnie z granatowymi lampasami oraz żółtymi wypustkami pośrodku. Galony były srebrne z żółtymi wypustkami.

Chorągiew

Chorągiew miała granatowe tło z krzyżem kawalerskim w czerwonym polu, w otoku z wieńca laurowego, na którym umieszczony był biały orzeł ze złoconą koroną, dziobem i szponami. Pola pomiędzy ramionami krzyża były granatowe z żółtymi wypustkami, a w rogach płata znajdowały się inicjały królewskie z koroną, otoczone wieńcami laurowymi. Chorągiew została poświęcona 17 czerwca 1827 roku w obozie powązkowskim.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie – Królestwo Polskie 1815-1830. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-48-3.

Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.

Tadeusz Korzon, Bronisław Gembarzewski, Jadwiga Rogowa: Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. T.3. Lwów, Warszawa, Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1923.

Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.

Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: 1978.