4 Pułk Piechoty (4 pp) to jednostka piechoty Legionów Polskich, która istniała w latach 1915–1917. Żołnierze tego pułku znani byli jako „czwartacy”.
Pułk został utworzony w wiośnie 1915 roku w Piotrkowie Trybunalskim. Jego kadry składały się z wydzielonych pododdziałów II Brygady Legionów. W jego szeregach służyli głównie ochotnicy z Podhala oraz Królestwa Polskiego. Pułk włączono do III Brygady Legionów Polskich.
W lipcu 1915 roku pułk został wysłany na front, co opisał Władysław Orkan w swoim utworze Drogą Czwartaków. Od Ostrowca na Litwę. Chrzest bojowy miał miejsce pod Jastkowem, a następnie pułk walczył na Lubelszczyźnie i Wołyniu, w tym w bitwie pod Kostiuchnówką. Pozostał na froncie do jesieni 1916 roku.
Pułk został rozwiązany 15 listopada 1917 roku, po kryzysie przysięgowym Legionów Polskich. Większość żołnierzy została internowana lub włączona do Polskiego Korpusu Posiłkowego.
Żołnierze pułku
Komendanci pułku
ppłk Bolesław Roja (18 III 1915 – 18 VI 1917 → dowódca III Brygady Legionów Polskich)
ppłk Andrzej Galica (1917)
kpt. Edward Szerauc (p.o. od 25 VIII 1917)
Obsada personalna pułku
Sztab pułku
Emil Bobrowski – lekarz pułkowy
Antoni Bancer – oficer rachunkowy
Filip Zawada – oficer łącznikowy, zastępca komendanta 1 Kompanii
Feliks Gwiżdż – komendant oddziału sztabowego
Aleksander Wójcicki – komendant plutonu pionierów
Jan Słuszkiewicz – komendant plutonu pionierów (od 1 VII 1915)
Zygmunt Zygmuntowicz ps. „Ostersetzer” – komendant plutonu telefonicznego
Henryk Doskoczyński – zastępca komendanta plutonu telefonicznego
sierż. Franciszek Martynowicz – komendant plutonu muzyki (do VI 1915)
sierż. Roman Marian Zagłoba-Kaniowski – komendant plutonu muzyki (od VI 1915)
I batalion
Andrzej Galica – komendant I baonu
Józef Relidzyński – adiutant
Ryszard Zacharski – lekarz I baonu
Władysław Bończa-Uzdowski – komendant 1. kompanii
Tadeusz Wasung – komendant 2. kompanii
Tadeusz Krajewski – komendant 3. kompanii
Jan Ferdynand Stettner – komendant 4. kompanii
Adam Brzechwa-Ajdukiewicz – komendant 1 oddziału karabinów maszynowych
II batalion
Franciszek Sikorski – komendant II baonu
Leon Marian Michnowski vel Sternberg – lekarz II baonu
Józef Kwaciszewski – komendant 2 oddziału karabinów maszynowych
III batalion
Edward Szerauc – p.o. komendanta III baonu
Teofil Kucharski – lekarz III baonu
Józef Klisiewicz – komendant 3 oddziału karabinów maszynowych
Kawalerowie Virtuti Militari
Żołnierze pułku, którzy otrzymali Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari
Kawalerowie waleczni
Oficerowie oraz szeregowi 4 pp Leg. Pol. odznaczeni Krzyżem Walecznych „za udział w b. Legionach Polskich”:
szer. Franciszek Szpala (po raz trzeci)
chor. Zygmunt Berling (po raz drugi)
plut. Kazimierz Gomulicki (po raz drugi)
kpr. Władysław Garula (po raz drugi)
sierż. Andrzej Gieras (po raz trzeci)
plut. Stanisław Godawa (po raz czwarty)
szer. Stanisław Malik (po raz drugi)
szer. Adolf Ulrych (po raz pierwszy)
sierż. Jan Zaręba (po raz drugi)
Oficerowie
Legioniści
Symbole pułku
Chorągiew pułku
Pierwsza chorągiew, ofiarowana przez ziemię krakowską, została wręczona pułkowi w 1915 roku przez delegację z posłem Włodzimierzem Tetmajerem na czele. Powierzchnia chorągwi wynosiła 1½ m². Z jednej strony znajdował się wizerunek oracza z pługiem, a z drugiej biały orzeł na amarantowym tle z napisem: „Polskim Legionom – Polski Lud – 1915”. Chorągiew była używana przez cały okres działalności pułku, a w latach 1918–1923 korzystał z niej również 4 Pułk Piechoty Legionów, który nawiązywał do tradycji legionowego 4 Pułku Piechoty.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Damian Kosiński. 4 pułk piechoty Legionów 1915–1917. Organizacja i działania bojowe. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (249), 2014. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej. ISSN 1640-6281.
Adam Lewicki: Zarys historji wojennej 4-go pułku piechoty Legionów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa, Departament Piechoty MSWojsk, 1937–1939. Reprint: Warszawa, Wydawnictwo Bellona, 1992
Bolesław Waligóra. Organizacja 4 pułku Legionów Polskich. „Żołnierz Legionów i P.O.W.”. 3-4, s. 247-271, maj–sierpień 1939. Warszawa: Komenda Naczelna Związku Legionistów i Zarząd Główny Związku Peowiaków.
Jerzy Osiecki, Stanisław Wyrzycki: 4 Pułk Piechoty Legionów, Kielce 2007, Agencja JP s.c., ISBN 83-60166-61-7
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].