4 Pułk Piechoty Legionów (4 pp Leg.) – jednostka piechoty Wojska Polskiego działająca w latach 1918-1939.
Formowanie i udział w wojnie polsko-ukraińskiej
Kraków
1 listopada 1918 roku, w Krakowie, generał brygady Bolesław Roja zlecił majorowi Edwardowi Szeraucowi, byłemu dowódcy III batalionu 4 pułku piechoty Legionów Polskich, powołanie do życia 4 pułku piechoty. Dzień później major Szerauc wydał pierwszy rozkaz pułkowy. Do jednostki dołączono kompanię chrzanowską pod dowództwem kapitana Jażdżyńskiego oraz Batalion Zapasowy 16 pułku strzelców (austriacki) z Opawy.
19 listopada pułk wysłał na front wojny polsko-ukraińskiej swoje pierwsze pododdziały: kompanie poruczników Klicha i Ogrodnika, które podlegały porucznikowi Krudowskiemu. 8 grudnia wyruszył również II batalion pod dowództwem kapitana Grzybowskiego. 8 stycznia 1919 roku dołączyły kompanie poruczników Kosiby i Berlinga (wcześniejsza kompania chrzanowska). 28 stycznia 8 kompania kapitana Kosiby została skierowana na Śląsk Cieszyński.
5 lutego III batalion (w trakcie organizacji) oraz batalion zapasowy pod dowództwem majora Szerauc wyjechali do Jabłonny, gdzie miała miejsce koncentracja wszystkich pułków legionowych.
Lwów
W obronie Lwowa brała udział kompania kapitana de Laveaux. 20 listopada do miasta przybyła kompania jarosławska porucznika Kaszy oraz kompania porucznika Krudowskiego z Krakowa, a następnego dnia kompania porucznika Feliksa Jędrychowskiego z Bochni. Wspomniane pododdziały z czasem połączyły się w grupę kapitana de Laveaux, która później stała się IV batalionem 4 pułku piechoty Legionów (pierwotnie I batalionem).
Od 31 grudnia 1918 roku do 6 stycznia 1919 roku do Lwowa przybyły kompanie II batalionu kapitana Grzybowskiego. 10 stycznia do miasta dotarła kompania marszowa porucznika Klimka z Krakowa.
13 stycznia we Lwowie powstała Grupa 4 pułku piechoty Legionów pod dowództwem kapitana Grzybowskiego, w skład której weszły dwa bataliony: I (IV) – kapitana de Laveaux oraz II – kapitana Krudowskiego.
18 stycznia grupa kapitana Grzybowskiego została przekształcona w 4 pułk piechoty Legionów, a dowództwo objął pułkownik Juliusz Zulauf, likwidując dotychczasowe dowództwo pułku w Krakowie.
Na początku lutego 1919 roku struktura organizacyjna pułku wyglądała następująco:
Dowództwo 4 pp Leg. we Lwowie
I batalion we Lwowie
II batalion we Lwowie
III batalion w Jabłonnie
batalion zapasowy w Jabłonnie
kompania sztabowa we Lwowie
4 kompania w okolicach Gródka Jagiellońskiego
10 kompania porucznika Berlinga w okolicach Gródka Jagiellońskiego
1 marca pułkownik Zulauf rozpoczął reorganizację pułku, rozwiązując II batalion. 5 marca z I batalionu, uzupełnionego żołnierzami II batalionu, sformował nowy IV batalion (13, 14, 15, 16 kompania oraz 4 kompania karabinów maszynowych) oraz 5 kompanię instruktorską.
29 marca 5 kompania instruktorska wyjechała do Jabłonny.
26 kwietnia dowództwo pułku wraz z IV batalionem, ale bez 14 i 15 kompanii, które zostały włączone do Grupy 5 pułku piechoty Legionów, wyjechało do Jabłonny.
Jabłonna
15 marca dowództwo nad III batalionem oraz batalionem zapasowym przejął major Erwin Więckowski. Zainicjowano formacje I i II batalionów. 5 kwietnia przybyła ze Lwowa 5 kompania instruktorska. 11 kwietnia III batalion kapitana Jażdżyńskiego wyruszył na front pod Lidę. 29 kwietnia dotarło dowództwo pułku oraz IV batalion, kończąc organizację I i II batalionów.
5 maja na front wyjechał I batalion kapitana de Laveaux. 15 maja dołączyło dowództwo pułku oraz II batalion. 28 maja 3 i 4 kompanie karabinów maszynowych zostały sformowane w Zegrzu przez podchorążego Stanisława Miljana, a także kompania szturmowa porucznika Feliksa Jędrychowskiego oraz kompania techniczna.
W grudniu 1919 roku batalion zapasowy pułku stacjonował w Kielcach.
Mapy walk pułku
Kawalerowie Virtuti Militari
Żołnierze pułku uhonorowani Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari
Pułk w okresie pokoju
W okresie międzywojennym 4 pułk piechoty Legionów stacjonował w Okręgu Korpusu Nr X w garnizonie Kielce, będąc częścią 2 Dywizji Piechoty Legionów.
22 kwietnia nakazano przeniesienie batalionu zapasowego 4 pp Leg. do stałego miejsca postoju – garnizonu Kielce. 31 maja batalion zapasowy pod dowództwem kapitana Kulikowskiego wyjechał do Kielc i po przybyciu został podporządkowany dowódcy Okręgu Generalnego „Kielce”.
W 1928 roku, za zasługi dla miasta, pułk otrzymał honorowe obywatelstwo Kielc.
Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty, wprowadzono organizację piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, a 4 pułk piechoty został zaliczony do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). Co roku otrzymywał około 610 rekrutów, a stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i żołnierzy. W zimie posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, a w lecie batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych.
Po wprowadzeniu nowej organizacji piechoty w 1930 roku, pułk szkolił rekrutów dla potrzeb batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza.
W połowie marca 1939 roku dwóch podoficerów oraz 68 żołnierzy pod dowództwem porucznika Leona Pająka zostało skierowanych do Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte, byli to wyszkoleni celowniczowie cekaemów oraz obsługa moździerzy i armatek przeciwpancernych.
Obsada personalna w marcu 1939 roku
Obsada personalna oraz struktura organizacyjna w marcu 1939 roku:
Dowództwo, kwatermistrzostwo oraz pododdziały specjalne
dowódca pułku – ppłk dypl. Bronisław Józef Laliczyński
I zastępca dowódcy pułku – ppłk Aleksander Józef Idzik
adiutant – kpt. Tadeusz Boguszewski
starszy lekarz – mjr dr Jan Kapistran Bularski
młodszy lekarz – por. lek. Bolesław Sylwestrowicz
II zastępca dowódcy pułku – mjr Franciszek Jan Zabiegaj
oficer mobilizacyjny – kpt. adm. (piech.) Stanisław Emanuel Turek–Niewiadomski
zastępca oficera mobilizacyjnego – kpt. adm. (piech.) Witold Butwiłło
oficer administracyjno-materiałowy – kpt. Franciszek Olechowski
oficer gospodarczy – kpt. int. Michał Ungeheuer
oficer żywnościowy – chor. Zdzisław Wydra
dowódca kompanii gospodarczej oraz oficer taborowy – por. tab. Jan Niepokojczycki
kapelmistrz – ppor. rez. pdsc Marian Józef Łęgowski
dowódca plutonu łączności – por. Julian Lesław Szołowski
dowódca plutonu pionierów – kpt. Michał Kędziora
dowódca plutonu artylerii piechoty – por. art. Franciszek Piasek
dowódca plutonu przeciwpancernego – por. Zbigniew Michał Józef Buczek
dowódca oddziału zwiadu – ppor. Jan Kazimierz Batko
I batalion
dowódca batalionu – vacat
dowódca 1 kompanii – kpt. Edward Sikorski
dowódca plutonu – chor. Bronisław Appel
dowódca 2 kompanii – kpt. Ignacy Witkowski
dowódca 3 kompanii – p.o. por. Antoni Józef Opuchlik
dowódca plutonu – ppor. Józef Franciszek Januszewski
dowódca 1 kompanii karabinów maszynowych – kpt. Julian Edward Dziedziniewicz
dowódca plutonu – ppor. Marian Józef Mieczysław Zagórski
dowódca plutonu – chor. Jan Grosicki
II batalion
dowódca batalionu – mjr Jerzy Cyryl Radomski
dowódca 4 kompanii – kpt. Eugeniusz Franuś
dowódca plutonu – por. Franciszek Janicki
dowódca 5 kompanii – kpt. Jerzy Dąbrowski
dowódca plutonu – ppor. Piotr Jakubiak
dowódca plutonu – ppor. Michał Stanisław Lejko
dowódca 6 kompanii – kpt. Piotr Dolemba
dowódca plutonu – ppor. Stanisław Antoni Bobiński
dowódca plutonu – ppor. Adolf Jan Burzyński
dowódca 2 kompanii karabinów maszynowych – kpt. Przemysław Tadeusz Orczykowski
dowódca plutonu – por. Leon Henryk Cel
III batalion
dowódca batalionu – mjr Franciszek Ruszar
dowódca 7 kompanii – kpt. Sylwester Mielczarski
dowódca plutonu – por. Jan Grela
dowódca 8 kompanii – kpt. Józef Różański
dowódca plutonu – ppor. Kazimierz Tadeusz Abrahamik
dowódca plutonu – chor. Stefan Abiuch
dowódca 9 kompanii – por. Władysław Dański
dowódca plutonu – ppor. Stefan Wrona
dowódca plutonu – ppor. Franciszek Józef Czyczul
dowódca 3 kompanii karabinów maszynowych – kpt. Antoni Grusiecki
dowódca plutonu – por. Stanisław Marian Fiałek
dowódca plutonu – chor. Józef Zbigniew Jawor
na kursie – por. Henryk Jaworski
na kursie – por. kontr. Borys Kardasiewicz
w szpitalu – por. Bolesław Wawrzkiewicz
Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy 2 DP
dowódca – mjr Boguchwał Stanisław Ogłaza
dowódca plutonu – por. Tadeusz Horodyski
dowódca plutonu – por. Mieczysław Osuch
dowódca plutonu – por. Franciszek Jan Salamoński
dowódca plutonu – ppor. Jan Ksawery Młodożeniec
4 obwód przysposobienia wojskowego „Kielce”
kmdt obwodowy PW – kpt. piech. Tadeusz Konasiewicz
kmdt miejski PW Kielce – por. kontr. piech. Henryk Kazimierz Ryżewski
kmdt powiatowy PW Kielce – kpt. kontr. piech. Tadeusz Jan Krzyszkowski
kmdt powiatowy PW Jędrzejów – kpt. adm. (piech.) Adolf Julian Pawlikowski
kmdt powiatowy PW Pińczów – ppor. kontr. piech. Bronisław Ciba
kmdt powiatowy PW Stopnica [m.p. Busk] – kpt. piech. Leonard Cholewa
4 pp Leg. w kampanii wrześniowej
Mobilizacja
Mobilizacja alarmowa w 4 pułku piechoty Legionów rozpoczęła się, podobnie jak w całym Okręgu Korpusu nr X, 27 sierpnia 1939 roku o godzinie 18.00. Prowadzono ją w Kielcach w grupie żółtej i brązowej, mobilizując pododdziały:
– w grupie brązowej w czasie G20+30, 4 pp Leg. zmobilizował:
kompanię km plot. typ B nr 103,
kompanię km plot. typ B nr 104.
– w grupie żółtej w czasie A+24:
kompanię asystencyjną nr 109,
kompanię asystencyjną nr 110,
kompanię asystencyjną nr 111.
– w grupie żółtej w czasie od A+24 do A+36:
4 pułk piechoty Legionów na etatach wojennych w pełnym ukompletowaniu.
– w grupie żółtej w czasie A+40:
kompanię asystencyjną nr 196.
W II rzucie mobilizacji powszechnej, w czasie od X+3 do X+5, zmobilizowano:
154 pułk piechoty bez III batalionu,
batalion marszowy 4 pp Leg.
Po zakończeniu mobilizacji i zaprzysiężeniu pułku przystąpiono do przygotowań do wyjazdu w rejon koncentracji macierzystej 2 DP Leg. Jako pierwszy transport kolejowy z Kielc wyruszył I batalion, następnie dowództwo i kwatermistrzostwo pułku. W kolejnych dniach, w miarę podstawiania transportów kolejowych, na miejsce docierały bataliony III i II oraz samodzielne pododdziały pułkowe (kompanie i plutony). 4 pp Leg. koncentrował się pod Czestkowem i Ostrowiem, na wschód i południowy wschód od Łasku, wchodząc w skład Armii „Łódź”, gdzie stanowił odwód armii.
Działania bojowe
1 września na oddziały Armii „Łódź” przeprowadziły główne uderzenie jednostki niemieckiej 10 Armii, zmuszając polskie oddziały do odwrotu na główną linię obrony armii, która przebiegała wzdłuż rzek Warty i Widawki. Naczelny Wódz, marszałek Edward Rydz-Śmigły, wydał rozkaz do odwrotu na główną linię obrony 2 września około godziny 17.00. 1 i 2 września 4 pp Leg. przebywał w rejonie koncentracji dywizji, gdzie podjął szkolenie i uzupełniał braki wynikłe w trakcie mobilizacji. Na rozkaz dowódcy Armii „Łódź”, generała dyw. Juliusza Rómmla, 3 września 4 pp Leg. został skierowany na prawe skrzydło 10 Dywizji Piechoty, na odcinek Męka-Piaski nad Wartą. Pułk wyruszył w marsz wraz z II dywizjonem 2 pułku artylerii lekkiej Legionów. Kolumna główna pułku przeszła przez Czesaków, Łask, Zduńską Wolę i Piaski, natomiast kolumna boczna przeszła przez Czestków, Pruszków, Marzenin, Młodawin i Piaski. Po przybyciu na miejsce około godziny 22.00, dowódca pułku został poinformowany o zmianie rozkazów i nakazano mu udać się do lasów na południe od Luciejowa, gdzie podporządkowano legionistów dowódcy 28 Dywizji Piechoty. Po krótkim odpoczynku, około godziny 1.00 4 września, 4 pp Leg. podjął dalszy marsz w rejon Luciejowa, gdzie dotarł około godziny 16.00. Następnie został skierowany w rejon stanowisk obronnych 72 pułku piechoty, gdzie mieli przygotować się do kontrataku na korzyść tego pułku. W ciągu 72 godzin żołnierze pułku przeszli ponad 70-kilometrowy marsz po piaszczystych bezdrożach. Podczas zajmowania stanowisk przez 4 pułk i współpracujący II/2 pal Leg. otrzymał kolejny rozkaz marszu, ponownie do 10 Dywizji Piechoty. W nocy 5 września „czwartacy” ruszyli w kierunku Sieradza, aby wesprzeć 30 pułk piechoty z 10 DP.
W boju nad Wartą
Po dotarciu na miejsce około godziny 10.00, pułk zajął stanowiska wyjściowe do natarcia wspólnie z oddziałami 28 DP pod rozkazami dowódcy Piechoty Dywizyjnej 28 DP płk. dypl. Stefana Broniowskiego, na korzyść 10 DP. Pułk miał przeprowadzić natarcie I batalionem na Strońsko, a II batalionem na Zapolice, III batalion pozostał w rezerwie dowódcy natarcia w rejonie Ptaszkowic. Natarcie miało odbyć się tylko przy wsparciu własnego plutonu artylerii piechoty, z uwagi na opóźnienia w marszu II/2 pal Leg. z powodu wyczerpania koni ciągnących działa. Po oczekiwaniu na artylerię oraz widocznym wzmocnieniu niemieckich oddziałów w rejonie Zapolic, o godzinie 11.30 4 pp Leg. przystąpił do natarcia. Podczas wsparcia natarcia na Zapolice II batalionu, pluton artylerii piechoty został zniszczony przez niemiecką artylerię strzelającą z zachodniego brzegu Warty. Nacierający I batalion na Strońsko natrafił na niemiecką nawałę ogniową, ponosząc znaczne straty, wśród poległych był dowódca mjr Karol Olma. Mimo to, I batalion kontynuował natarcie, posuwając się przez wzniesienia między Strońskiem a Zapolicami. Niemcy wprowadzili dodatkowy batalion zza Warty. Obie strony znalazły się w okopach naprzeciwko siebie. Bataliony nie otrzymały wsparcia artylerii, co spowodowało dalsze straty, wśród poległych był porucznik Marian Zagórski, a ranni to porucznik Mieczysław Osuch oraz podchorążowie Uszycki i Abrahamik i wielu innych. Po kilku godzinach walki dotarły na miejsce oddziały artylerii 28 DP i II/2 pal Leg., które udzieliły jedynie ograniczonego wsparcia 4 pp Leg. Ppłk Bronisław Laliczyński wprowadził do walki odwodowy III batalion pułku za aprobatą dowódcy Piechoty Dywizyjnej 2 DP Leg. Natarcie III batalionu rozbiło kolumnę marszową niemieckiej piechoty, jednak w lesie Marcelów batalion znalazł się pod ostrzałem niemieckiej artylerii. W silnym ogniu artylerii III batalion 4 pp Leg. doznał załamania psychicznego i w panice wycofał się na swoje pozycje wyjściowe, co udzieliło się również taborom pułkowymi. W wyniku tego bataliony II i III wycofały się do rejonu wyjściowego do natarcia, w okolice Ptaszkowic. Stany w kompaniach spadły do 60-55% stanu wyjściowego, a w wyniku ran i poległych, większość żołnierzy z mniejszości narodowych opuściła szeregi. Żołnierze 4 pp Leg. ewakuowali swoich rannych z przedpola. Wyczerpani marszami i walką legioniści 4 pułku znajdowali się w odległości 1 km od pozycji niemieckich, które nie prowadziły akcji patrolowej na przedpolu.
Odwrót
6 września o świcie pułk został skoncentrowany we wsi Marzenin, gdzie ppłk Bronisław Laliczyński przeprowadził przegląd pułku, a żołnierze zostali nakarmieni. 6 i 7 września 4 pp Leg. przeszedł w kierunku rzeki Mrogi, osiągając lasy w Wronowie i Kolumnie. Pułk maszerował przez Łódź jako ostatni oddział WP, pokonując do 8 września ponad 80 km, towarzyszył mu 2 dywizjon artylerii ciężkiej. 2 DP Leg. wchodziła w skład Grupy gen. bryg. Władysława Bończy-Uzdowskiego, lecz już 9 września stała się częścią Grupy Operacyjnej gen. bryg. Wiktora Thommèe, a dowództwo dywizji sprawował płk dypl. Antoni Staich po dezercji dowódcy dywizji płk. dypl. Edwarda Dojana-Surówki. W nocy z 9 na 10 września 4 pp Leg. przeszedł przez Skierniewice i skierował się nad rzekę Rawkę, gdzie wraz z 3 pułkiem piechoty Leg. zajął pozycje obronne na linii rzeki. 10 września przed północą 4 pp Leg. wyruszył w kierunku Warszawy, maszerując przez Bolimów, Miedniewice i Wiskitki, gdzie pułk znajdował się w straży przedniej dywizji. Rano 11 września dotarł do Wiskitek, skąd pomaszerował do wsi Gole. Pułk stracił blisko 2/3 stanu osobowego, a żołnierze byli wyczerpani fizycznie, brakowało im wody, żywności oraz map.
W boju o Błonie i Ołtarzew
11 września 4 pp Leg. dotarł w okolice Błonia, gdzie około godziny 20.00 zajął stanowiska wyjściowe wraz z 2 pułkiem piechoty Leg. do natarcia na Błonie w kierunku Warszawy. Około godziny 22.00 legioniści 4 pułku rozpoczęli natarcie na pozycje niemieckiego pułku zmotoryzowanego SS-Leibstandarte Adolf Hitler. Odrzucono niemieckie oddziały, a część pułku, nie napotykając oporu, przedarła się do Warszawy. Pozostała część wzięła udział w pościgu za cofającym się nieprzyjacielem, zdobywając w ciężkiej walce 12 września Święcice. Po zaciętych walkach 4 pp Leg. został wycofany do odwodu w Błoniu na wypoczynek. II batalion, który nie brał udziału w walkach, zajął pozycje w Płochocinie. II batalion 4 pp Leg. 13 września wziął udział w natarciu w I rzucie natarcia dywizji wraz z 3 pp Leg. Natarcie 3 pp Leg. na Umiastów zostało jednak załamane. II batalion 4 pp Leg. uderzył na Ołtarzew, gdzie doszło do intensywnych walk, w tym wręcz, a wśród rannych znaleźli się kpt. Edward Sikorski oraz towarzyszący batalionowi ppłk Bronisław Laliczyński. Natarcie batalionu zostało zatrzymane, a po kilku godzinach do walki włączono pozostałe siły 4 pp Leg. Natarcie pułku utknęło w silnym ostrzale niemieckiej artylerii. II batalion, pozostawiony w styczności z nieprzyjacielem, prowadził walkę obronną, a pozostałe siły pułku zostały wycofane przez ppłk Laliczyńskiego do Zaborowa. Na rozkaz gen. Thommèego, 2 i 3 pp Leg. wraz z II/4 pp Leg. rozpoczęły odwrót. Na cofające się oddziały 2 DP Leg. natarcie wykonały jednostki niemieckiej 4 Dywizji Pancernej. Cofająca się 2 DP Leg. poniosła znaczne straty osobowe, a także w sprzęcie i broni ciężkiej. Resztki rozbitych oddziałów wycofały się do Borzęcina Dużego, Zaborowa oraz dalej do Puszczy Kampinoskiej.
W obronie Modlina
14 września pozostałość pułku dotarła do Kazunia, a 16 września do Modlina. 2 DP Leg. zajęła odcinek „Zakroczym” od brzegów Wisły do Kosewa. Do Modlina docierały grupy żołnierzy wcześniej z rozbitych pododdziałów pułku oraz ci, którzy przedarli się do Warszawy z rejonu Błonia. 4 pp Leg. zajmował pozycje w II rzucie odcinka 2 DP Leg. W wyniku niemieckiego ostrzału artylerii oraz bombardowań lotniczych pułk ponosił dalsze straty, a 20 września zmarł ranny wcześniej kwatermistrz pułku kpt. Jerzy Dąbrowski, a 21 września ciężko ranny został I adiutant pułku kpt. Tadeusz Boguszewski. Pułk skapitulował w dniu 29 września wraz z garnizonem Modlina.
Mapy walk pułku
Obsada personalna we wrześniu 1939
Dowództwo
dowódca pułku – ppłk Bronisław Laliczyński
I adiutant – kpt. Tadeusz Boguszewski
II adiutant – ppor. Jan Bus
oficer informacyjny – ppor. Jan Batko
oficer łączności – NN
kwatermistrz – kpt. Jerzy Dąbrowski
oficer płatnik – kpt. Michał Ungeheuer
oficer żywnościowy – por. Stanisław Bartosiński
naczelny lekarz – kpt. lek. dr Stanisław Sawicki
kapelan – ks. Stanisław Cieśliński
dowódca kompanii gospodarczej – por. Jan Niepokojczycki
I batalion
dowódca I batalionu – mjr Kazimierz Oima
dowódca 1 kompanii strzeleckiej – por. Marian Zagórski
dowódca 2 kompanii strzeleckiej – por. Henryk Jaworski
dowódca 3 kompanii strzeleckiej – NN
dowódca 1 kompanii ckm – kpt. Julian Dziedziniewicz
II batalion
dowódca II batalionu – kpt. Edward Sikorski
dowódca 4 kompanii strzeleckiej – NN
dowódca 5 kompanii strzeleckiej – por. Mieczysław Osuch
dowódca 6 kompanii strzeleckiej – ppor. Jakub Bobiński
dowódca 2 kompanii ckm – kpt. Przemysław Orczykowski
III batalion
dowódca III batalionu – mjr Franciszek Ruszar
dowódca 7 kompanii strzeleckiej – kpt. Sylwester Mielczarski
dowódca 8 kompanii strzeleckiej – por. Jan Grela
dowódca 9 kompanii strzeleckiej – NN
dowódca 3 kompanii ckm – kpt. Michał Kędziora
Pododdziały specjalne
dowódca kompanii zwiadowczej – por. Stefan Żychoń
dowódca kompanii przeciwpancernej – kpt. Antoni Grusiecki
dowódca plutonu artylerii piechoty – por. Franciszek Piasek
dowódca plutonu pionierów – por. Tadeusz Horodyski
dowódca plutonu przeciwgazowego – por. Władysław Dański
Symbole pułku
Sztandar
8 lipca 1923 roku generał broni Lucjan Żeligowski, w imieniu Prezydenta RP, wręczył pułkowi chorągiew ufundowaną przez mieszkańców Kielc oraz powiatów: kieleckiego, jędrzejowskiego, włoszczowskiego i opatowskiego. Losy sztandaru po 1939 roku są nieznane.
Odznaka pułkowa
4 pułk piechoty posiadał cztery wzory odznak:
Pierwszy wzór odznaki to okrągła tarcza, w którą wpisany jest krzyż z orłem typu jagiellońskiego. Na ramionach krzyża umieszczono numer pułku 4. Odznaka była jednolita, wykonana w srebrzonym tombaku, bita z głęboką kontrą. Wymiary wynosiły 40×40 mm. Wykonanie: Stanisław Lipczyński – Warszawa.
Wprowadzona Rozkazem Dziennym Dowódcy 4 PP nr. 238 z 14 września 1916 r.
Kolejna odznaka przedstawia prawoskrętną swastykę z kwadratową tarczą z orłem bez korony pośrodku. Na bokach tarczy widnieje napis „ROK WOJNY ZASŁUGA 1915 – 1916 4 PP”. Na górnym ramieniu swastyki umieszczono numer 4 w płomieniach, a na prawym ramieniu 4 PP LP 1917. Wykonana z aluminium, o wymiarach 40 x 40 mm.
Zatwierdzona Dziennikiem Rozkazów Ministra Spraw Wojskowych nr. 49 z 13 grudnia 1921 r.
Trzeci wzór odznaki to prawoskrętna swastyka z kwadratową tarczą, w której zmieniono wizerunek orła w stosunku do poprzedniej wersji. Na bokach tarczy umieszczono napis „ZA WALECZNOŚĆ 4 PP LP RP 1915 – 1916 4 PP”. Odznaka jednolita, wykonana z aluminium, o wymiarach 40 x 40 mm.
Zatwierdzona Dziennikiem Rozkazów Ministra Spraw Wojskowych nr 31 z 8 listopada 1928 r.
Czwarta odznaka ma kształt okrągłej ażurowej tarczy otoczonej wieńcem laurowym, na którym umieszczono numer i inicjały pułku 4 PP L. Środek odznaki wypełnia wizerunek swastyki z orłem wzór 1927 na romboidalnej tarczy. Jest to jednolita, oficerska odznaka, wykonana w srebrze, bez emalii, o wymiarach 40 mm. Wykonanie: Wiktor Gontarczyk – Warszawa.
Legioniści
Dowódcy pułku
ppłk Bolesław Roja (18 III 1915 – 18 VI 1917 → dowódca III Brygady LP)
ppłk Andrzej Galica (1917)
mjr Edward Szerauc (2 XI 1918 – 17 I 1919)
ppłk Juliusz Zulauf (18 I – 24 VII 1919)
kpt. Florian Smykal (25 VII – 16 X 1919)
mjr Mieczysław Smorawiński (17 X 1919 – 5 VIII 1920)
mjr Florian Smykal (od 6 VIII 1920 – 30 VIII 1921)
ppłk piech. Stefan Jażdżyński (1 IX 1921 – 31 III 1930 → komendant placu Wilno)
ppłk dypl. Zygmunt Kuczyński (31 III 1930 – 20 IX 1931 → komendant placu Lwów)
płk Bolesław Ostrowski (15 IX 1931 – 1 II 1937 → dowódca Pułku KOP „Zdołbunów”)
ppłk dypl. Zygmunt Berling (27 II 1937 – 20 III 1939 → dyspozycja dowódcy Okręgu Korpusu Nr X)
ppłk piech. Bronisław Laliczyński (20 III – IX 1939)
Zastępcy dowódcy pułku
mjr / ppłk piech. Paweł Juracki (10 VII 1922 – IV 1928)
ppłk piech. Bronisław Grzebień (IV 1928 – 23 X 1931 → praktyka poborowa w PKU Kielce)
ppłk dypl. piech. Tadeusz Trapszo (23 X 1931 – 28 VI 1933 → dowódca 79 pp)
ppłk dypl. piech. Aleksander Bieniecki (VI 1933 – IV 1934 → stan spoczynku z dniem 31 V 1934)
ppłk piech. Witold Ciechanowicz (od IV 1934 – ? → zastępca dowódcy 52 pp)
ppłk piech. Aleksander Józef Idzik (do IX 1939 → dowódca 154 pp)
II zastępca (kwatermistrz)
mjr piech. Franciszek Jan Zabiegaj (1939)
Żołnierze 4 pułku piechoty Legionów – ofiary zbrodni katyńskiej
Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej można znaleźć w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Muzeum Katyńskie.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
Adam Lewicki: Zarys historji wojennej 4-go pułku piechoty Legionów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk, 1937-1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
Jerzy Osiecki, Stanisław Wyrzycki: 4 Pułk Piechoty Legionów. Kielce: Agencja „JP” s.c., 2007. ISBN 83-60166-61-7.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006