4 Pułk Piechoty (Księstwo Warszawskie)

4 Pułk Piechoty

4 Pułk Piechoty był oddziałem piechoty Armii Księstwa Warszawskiego.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Pułk ten został utworzony głównie z rekrutów pochodzących z departamentów warszawskiego i płockiego. W 1808 roku stacjonował w Płocku. Po kampanii galicyjskiej do pułku dołączyła znaczna liczba rekrutów z departamentu lubelskiego oraz kilkuset Polaków z Galicji, którzy uciekli z austriackiej służby lub zostali wzięci do niewoli w 1809 roku. W skład pułku wchodziło również kilkudziesięciu Czechów, Węgrów, Ślązaków i Niemców, którzy zostali wzięci do niewoli podczas walk z Austriakami w 1809 roku. Zgodnie z etatem z 1810 roku, pułk miał składać się z 27-osobowego sztabu oraz trzech batalionów piechoty, z których każdy miał po 6 kompanii. Sztaby batalionów miały liczyć 4 osoby, a każda kompania 136 żołnierzy, co dawało łącznie 2487 żołnierzy w pułku, choć rzeczywisty stan osobowy był nieco mniejszy.

W czasie przygotowań do inwazji na Rosję w 1812 roku, pułk został włączony do 28 Dywizji pod dowództwem generała Girarda.

Już w Niemczech Napoleon polecił utworzenie nowego 4 pułku piechoty z resztek 4., 7. i 9. pułku, pod dowództwem pułkownika Michała Cichockiego, który od początku lipca 1813 roku został przyłączony do Dywizji Jana Henryka Dąbrowskiego.

Po abdykacji Napoleona, car Aleksander I zgodził się na odesłanie polskich oddziałów do kraju, które miały stanowić bazę do stworzenia Wojska Polskiego pod dowództwem wielkiego księcia Konstantego. 13 czerwca 1814 roku pułkowi wyznaczono miejsce koncentracji w Radomiu.

Działania zbrojne

Pierwsza wojna polska

W pierwszej wojnie polskiej, w okresie napoleońskim, niedawno sformowany 4 pułk uczestniczył w oblężeniu twierdzy Grudziądz, bronionej przez wojska pruskie, w sile jednego batalionu, od 1 maja do 9 lipca 1807 roku.

06.06.1807 – potyczka pod Parskiem i Nową Wsią.

Drugi batalion pełnił służbę garnizonową w Serocku przy przeprawie na Narwi oraz w Pułtusku.

25.05.1807 – potyczka pod Zatorami.

18.06.1807 – potyczka pod Popowem.

Wojna w Hiszpanii

W latach 1808–1810, w pierwszej części wojen napoleońskich w Hiszpanii, pułk 4 brał udział w następujących bitwach i potyczkach:

Puente del Almaraz (24.12.1808, manewr na La Coruña)
Consuegra, bitwa pod Ciudad Real (27 marca 1809, manewr na La Coruña)
Kastylia Nowa i Stara, Asturia, Królestwo Leon, potyczka pod Moro, bitwa pod Talavera de la Reyna (28 lipca 1809)
Obrona Toledo
Bitwa pod Almonacidem (11 sierpnia 1809)
Bitwa pod Ocañą (19 listopada 1809)
Bitwa pod Fuengirolą (15 października 1810)
Coien, Monbella (9 grudnia 1810)
Potyczka w Rondzie
Potyczka w Valez
Obrona Alhaurinu
Zdobycie Marbelli

Na koniec 1809 roku pułk liczył 2241 żołnierzy.

4 pułk piechoty stoczył bitwę pod Fuengirolą na wybrzeżu Morza Śródziemnego, nieopodal Malagi. Wydarzenia te miały miejsce jesienią 1810 roku, kiedy to Brytyjczycy (m.in. 89 Pułk Piechoty im. Księżnej Wiktorii) podjęli próbę dywersji, aby powstrzymać francuską ofensywę w Portugalii. Czterystu żołnierzy 4 pułku musiało stawić czoła przeciwnikowi, który był siedmiokrotnie liczniejszy i dysponował silnym wsparciem artylerii okrętowej oraz hiszpańskimi partyzantami.

W drugiej części wojen napoleońskich (1811-1814), w roku 1811, pułk uczestniczył w bitwach i potyczkach:

Bitwa pod Albuerą (udział 2 kompanii grenadierskich w batalionie kombinowanym).
Ximena de la Frontiera (25 września 1811)
Czaśniki, Krasnoje (16 listopada 1812)
Oblężenie Spandawy (kwiecień 1813)

Zimą 1811/1812 pułk 4 piechoty Księstwa Warszawskiego z całą Dywizją Księstwa Warszawskiego powrócił do kraju.

Druga wojna polska

Pułk uczestniczył w bitwie nad Berezyną.

W 1812 roku pułk nie wszedł w skład polskiego V Korpusu Wielkiej Armii księcia Józefa Poniatowskiego, lecz jako jednostka Wielkiej Armii, pozostająca na francuskim żołdzie, został przydzielony do 28 dywizji generała Jeana Girarda w IX Korpusie marszałka Claude Victor-Perrin. W związku z tym, jego zadaniem była ochrona szlaków komunikacyjnych, a stacjonował w Smoleńsku. Wziął udział w ostatniej części kampanii rosyjskiej 1812 roku w:

Bitwie pod Czaśnikami
Bitwie pod Siennem
Bitwie pod Smolańcami

Kampania w państwach niemieckich

W kampanii 1813 odtworzony pułk wszedł w skład dywizji generała Dąbrowskiego. Walczył w:

Obronie Wittenberga (10 października 1813)
Walkach pod Belzigiem
Walkach pod Jüterbogiem (6 września 1813)
Pod Düben
W Bitwie Narodów pod Lipskiem (16 i 18 października 1813)

Kampania we Francji

W kampanii 1814 żołnierze 4 pułku walczyli w ramach pułku piechoty nadwiślańskiej w:

Obronie Soissons
Bitwie pod Arcis-sur-Aube

Po abdykacji Cesarza Francuzów, Napoleona Bonaparte, pułk wrócił do kraju, niosąc ze sobą 2 sztandary, które stały się trzonem dla 4 Pułku Piechoty Liniowej Królestwa Polskiego.

Czwartacy

Dowódcy pułku

płk Feliks Potocki (1 stycznia 1807, zrezygnował 11 sierpnia 1809)
płk Maciej Wierzbiński (16 września 1809 – 6 lutego 1810)
Cyprian Zdzitowiecki (6 lutego 1810 – maj 1810)
płk Tadeusz Woliński (21 lipca 1809 – 18 stycznia 1813)
Michał Cichocki (18 stycznia 1813 – 16 października 1813)
Ignacy Dobrogoyski (16 października 1813 – do włączenia do pułku piechoty polskiej)

Oficerowie pułku

Feliks Potocki
Maciej Wierzbiński
Tadeusz Woliński
Cyprian Zdzitowiecki (szef batalionu)
Ignacy Dobrogoyski
Ignacy Bronisz (szef batalionu)
Eustachy Chełmicki
Franciszek Młokosiewicz
Józef Rudnicki
Feliks Rylski (szef batalionu)
Wincenty Hołownia

Chorągiew

Chorągiew 4 pułku piechoty z 1807 roku

Była to flaga z tkaniny jedwabnej w kolorze karmazynowym o wymiarach 43 cm x 42 cm. Pośrodku znajdował się haftowany białymi nićmi orzeł polski z dziobem i nogami haftowanymi złotem, otoczony koroną, berłem i jabłkiem haftowanym srebrnymi nićmi. Pod orłem widniał napis haftowany złotem: „Pułk 4”.

Na odwrotnej stronie chorągwi, wykonanej z niebieskiego jedwabiu, orzeł miał głowę zwróconą w przeciwną stronę. U dołu znajdował się napis haftowany złotem: „Pułk 4”. Na brzegu przeciwległym do drzewca widniał napis drobnymi literami: „Szyte ręką Zofii Potocki, żony pierwszego pułkownika regimentu”. Z trzech stron frędzla były srebrne.

Odznaczenia czwartaków

Pierwsze odznaczenia wręczono żołnierzom pułku 4 w 1808 roku podczas ceremonii w Płocku, gdzie odznaczono ich Krzyżami Wojskowymi Polskimi (Virtuti Militari).

Żołnierze pułku 4 byli również odznaczani Legią Honorową Francuską, m.in. za bitwę pod Fuengirolą oraz bitwę narodów pod Lipskiem.

Tradycje i rekonstrukcja

Od 3 maja 2005 roku, dzięki staraniom Fundacji 4 Pułku Piechoty Księstwa Warszawskiego z siedzibą w Rogowie, pułk 4 piechoty jest rekonstruowany przez Grupę Rekonstrukcji Historycznej, skupiającą pasjonatów z całej Polski, początkowo z Łodzi i Warszawy, a następnie od 2006 roku z Polic, a od 2007 roku z Ostrołęki. Grupa ta należy do CENS (Centralno Europejskiego Stowarzyszenia Napoleońskiego) z siedzibą w Brnie, Czechy.

W 2006 roku Grupa Rekonstrukcji Historycznej Pułku 4 Piechoty Księstwa Warszawskiego otrzymała z rąk generała Tadeusza Polki replikę historycznego sztandaru 4 Pułku Piechoty, który znajduje się w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Sztandar ten został poświęcony przez Jego Eminencję księdza biskupa Romana Marcinkowskiego w płockiej katedrze 3 maja 2007 roku.

3 maja 2010 roku, Grupa Rekonstrukcji Historycznej Pułku 4 Piechoty Księstwa Warszawskiego otrzymała z rąk burmistrza Polic, Władysława Diakuna, replikę drugiego historycznego sztandaru 4 Pułku Piechoty, znajdującego się w zbiorach Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie. Sztandar ten został poświęcony w kościele Świętego Kazimierza w Policach 3 maja 2010 roku.

Ikonografia pułku

Jednym z bardziej znanych dzieł jest obraz namalowany przez January Suchodolski, przedstawiający bitwę pod Fuengirolą.

Pamiętniki i relacje

Wśród dostępnych relacji znajdują się:

Pamiętniki kpt. Józefa Rudnickiego, opublikowane w Pimie Zbiorowym Wileńskim
Relacja gen. Lorda Blayneya dotycząca bitwy pod Fuengirolą
Komentarz kpt. Franciszka Młokosiewicza do relacji gen. Lorda Blayneya o bitwie pod Fuengirolą
Robert Bielecki – „Listy do żony z wojen napoleońskich Antoniego Pawła Sułkowskiego”

Zobacz też

Twierdza Grudziądz
Bitwa pod Fuengirolą
82 Pułk Piechoty Ochotników im. Księcia Walii
89 Pułk Piechoty im. Księżnej Wiktorii
Andrew Blayney, 11. baron Blayney
Bitwa pod Talaverą de la Reyna
Bitwa pod Lipskiem
Bitwa nad Berezyną

Przypisy

Bibliografia

Szymon Askenazy, Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie: Księstwo Warszawskie 1807–1814. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-47-5.
Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
Bronisław Gembarzewski: Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie od wieku XI do roku 1960. T.3 od 1797 do 1814 roku. Warszawa: 1964.
Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
Gabriel Zych: Armia Księstwa Warszawskiego 1807–1812. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1961.
Stanisław Kirkor, „Pod sztandarami Napoleona”, Londyn.
Pamiętniki kpt. Józefa Rudnickiego ogłoszone w Pimie Zbiorowym Wileńskim
Relacja gen. Lorda Blayneya o bitwie pod Fuengirolą
Komentarz kpt. Franciszka Młokosiewicza do relacji gen. Lorda Blayneya o bitwie pod Fuengirolą
Robert Bielecki – „Listy do żony z wojen Napoleońskich Antoniego Pawła Sułkowskiego”