4 Pułk Litewski Przedniej Straży
To oddział jazdy w armii Wielkiego Księstwa Litewskiego, który był częścią sił I Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Pułk został utworzony w 1733 roku z nadwornych chorągwi tatarskich Potockiego, wojewody kijowskiego. Początkowo wchodził w skład wojsk saskich, jednak od 1764 roku służył w armii I Rzeczypospolitej. W 1776 roku jego etat wynosił 395 żołnierzy, natomiast według „raty marcowej” z 1777 roku liczba ta spadła do 390 żołnierzy.
Reformy przeprowadzone przez sejm czteroletni zwiększyły etat pułku do 612 żołnierzy. W marcu 1792 roku w pułku służyło 610 żołnierzy, jednak 1 stycznia 1794 roku ich liczba spadła do 596.
Żołnierze pułku
Etatowa obsada oficerska była określona w ramach stutysięcznego wojska, co zakładało obecność: pułkownika, podpułkownika, dwóch majorów, kwatermistrza, audytora, dwóch adiutantów, czterech rotmistrzów z chorągwiami, czterech rotmistrzów sztabowych, ośmiu poruczników oraz ośmiu chorążych. Pułk miał nietypową strukturę obsady. Do 1790 roku w chorągwiach były cztery stanowiska oficerskie: rotmistrz, premier porucznik, second porucznik i chorąży. Później zlikwidowano rangę second porucznika, awansując tych oficerów na poruczników lub przyznając im dymisję. W 1792 roku liczba oficerów zmniejszyła się z 24 do 18, a obsadę chorągwi tworzyli rotmistrz, porucznik i chorąży. Do 1790 roku w sztabie było aż czterech chorążych adiutantów, których w tym roku zastąpił jeden adiutant porucznik.
Szefowie pułku:
- Józef Bielak (1764-1794)
- Mustafa Achmatowicz (VI 1794-)
Pułkownicy:
- Sichodziński (1733)
- gen. mjr Murza Rudnicki Czymbaj (1756)
- gen. mjr Józef Bielak (do 17 kwietnia 1764)
- Mustafa Achmatowicz (1794)
Bitwy i potyczki
Żołnierze pułku brali udział w działaniach militarnych podczas wojny siedmioletniej oraz konfederacji barskiej. Regiment uczestniczył również w obronie Konstytucji 3 maja oraz w powstaniu kościuszkowskim.
Walczyli w takich miejscach jak: Świerzenie (10 czerwca 1792), Mir (11 czerwca 1792), Zelwa (4 lipca 1792), Izabelin (7 lipca 1792), Mścibów (10 lipca 1792), Brześć Litewski (23 lipca 1792), Dereczyn (1794), Maciejowice (10 października 1794) oraz Praga (4 listopada 1794).
Przypisy
Bibliografia
- Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
- Mariusz Machynia, Valdas Rakutis, Czesław Srzednicki: Oficerowie wojska Wielkiego Księstwa Litewskiego. Sztab, kawaleria, artyleria, wojska inżynieryjne i piechota. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 1999. ISBN 83-7188-239-4.
- Zdzisław Sułek: Wojskowość polska w latach 1764-1794. W: Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864. Tom II (1648-1864). Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1966.
