4 pułk dragonów kresowych
4 pułk dragonów kresowych był oddziałem jazdy dywizyjnej Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej w czasie wojny polsko-bolszewickiej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Wiosną 1918 roku, przy szwadronie instrukcyjnym szwoleżerów Armii Polskiej stacjonującym w Alençon we Francji, utworzono 1 szwadron 1 grupy 1 pułku szwoleżerów. W maju ten nowo sformowany szwadron wyruszył na front w ramach 1 Dywizji Strzelców do Szampanii.
W połowie grudnia 1918 roku, w obozie Santa Maria la Brun, powstał 2 szwadron 1 grupy. W marcu 1919 roku został przewieziony do Vauvilliers we Francji, gdzie dołączył do 1 pułku szwoleżerów. Również we Włoszech sformowano 3. i 4 szwadron 2 grupy 1 pułku szwoleżerów. Wiosną oddziały Błękitnej Armii dotarły do Polski, uczestnicząc w walkach o niepodległość, a latem grupy zostały przeorganizowane w dywizjony.
Na podstawie rozkazu Ministerstwa Spraw Wojskowych z 17 czerwca 1919 roku, cztery pułki dragonów zostały utworzone z luźnych szwadronów przydzielonych do piechoty jako kawaleria dywizyjna: 1. w Lublinie, 2. w Pińczowie, 3. w Tarnowie oraz 4 pułk dragonów kresowych. Pułki te różniły się liczbą dywizjonów i szwadronów, przy czym 4 pułk dysponował dwoma dywizjonami. Etat szwadronu polowego pułku dragonów obejmował: 5 oficerów, 1 podchorążego, 23 podoficerów oraz 140 szeregowych. Liczba koni wierzchowych wynosiła 146, a taborowych 14, ponadto znajdowała się jedna kuchnia polowa i 6 wozów. Pluton ciężkich karabinów maszynowych w dywizjonie dragonów dysponował dwoma ckm-ami, a każdy dywizjon miał swojego lekarza. Pułk nie miał własnej komisji gospodarczej; jego dowództwo korzystało z komisji gospodarczej dowództwa frontu, na którym działały dywizjony.
Jesienią 1919 roku przeprowadzono reorganizację jazdy dywizyjnej, w wyniku której zamiast istniejących pułków dragonów utworzono cztery pułki strzelców konnych. Dowództwa pułków strzelców konnych pełniły jedynie funkcje inspekcyjne, nie dowódcze.
W wrześniu przekształcono dowództwo 4 pułku dragonów w dowództwo 4 pułku strzelców konnych. W tym czasie powstały także III i IV dywizjon, które zostały utworzone na bazie 1. i 2. grupy szwadronów 3 pułku szwoleżerów sformowanych w lutym i marcu 1919 roku we Francji. Dodatkowo, nadwyżki szwadronu instrukcyjnego szwoleżerów zebrane w Brzeżanach posłużyły do utworzenia szwadronu zapasowego 4 psk, który we wrześniu 1919 roku rozmieszczono w Hruszowie, w pobliżu Lubaczowa.
Przemianowanie na pułk strzelców konnych nie wiązało się z żadnymi zmianami organicznymi wewnątrz pułków, poza zmianą nazwy. Dawni dragoni przestali nosić zielone patki na kołnierzach. W międzyczasie pułki rozrosły się do czterech dywizjonów i nominalnie posiadały po 8 szwadronów oraz szwadron zapasowy. W drugiej połowie 1920 roku wprowadzono nowe etaty wojenne pułków strzelców konnych. Według tych etatów, w skład pułku wchodziły trzy dywizjony numerowane I–III oraz szwadron zapasowy. Każdy dywizjon składał się z dowództwa dyonu, plutonu ckm na taczankach oraz dwóch szwadronów z wewnętrzną numeracją pułkową 1–6. Szwadron zapasowy dzielił się na dowództwo ze sztabem oraz sekcję łączności, a także oddziały: rekrutów, ozdrowieńców, ujeżdżania koni i karabinów maszynowych.
Walki dywizjonów
Poszczególne dywizjony 4 pułku strzelców konnych prowadziły działania jako jazda dywizyjna przydzielona do różnych dywizji piechoty. I dywizjon walczył w ramach 13 Dywizji Piechoty, II dywizjon w składzie 11 Dywizji Piechoty, III dywizjon w składzie 5 Dywizji Piechoty, a IV dywizjon stanowił jazdę organiczną 12 Dywizji Piechoty.
Pułk w okresie pokoju (reorganizacja)
W październiku 1920 roku I dywizjon został włączony do nowo sformowanego 2 pułku strzelców konnych w Hrubieszowie. Pozostałe dywizjony włączono do tworzonego w Hruszowie 6 pułku strzelców konnych. Dotychczasowy III dywizjon został przekształcony na I/6 psk, a IV dywizjon przyjął numer III.
W grudniu 1920 roku miała miejsce redukcja wojennych dywizjonów do rozmiarów szwadronów. W październiku 2021 roku z nadwyżek II dywizjonu sformowano szwadron, który przekazano do nowo formowanego 10 pułku strzelców konnych w Łańcucie.
Struktura organizacyjna
Pierwszy skład:
- dowództwo pułku
- pododdziały 1 pułku szwoleżerów „Błękitnej Armii”
- pododdziały 2 pułku szwoleżerów „Błękitnej Armii”
Przypisy
Bibliografia
Jerzy Grobicki. Zarys historyczny organizacji kawalerii dywizyjnej w latach 1918–1921. „Przegląd Kawaleryjski”. 6 (16), listopad–grudzień 1926. Warszawa: Departament II Kawalerii MSWojsk.
Szymon Kucharski, Juliusz Tym: 6 pułk strzelców konnych. T. 24. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2019, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. Odznaki kawalerii. ISBN 978-83-8164-151-7.
Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.