4 Pomorski pułk czołgów ciężkich – oddział wojsk pancernych ludowego Wojska Polskiego.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Pułk został utworzony w Gryszowicach oraz Dmytriewce koło Berdyczowa na podstawie rozkazu dowódcy Armii Polskiej w ZSRR nr 00127 z 5 lipca 1944 roku, według etatu nr 010/460. Wchodził w skład 1 Armii WP. Szkolenie bojowe rozpoczął w rejonie Berdyczowa, a następnie kontynuował je w okolicach Chełma.
Przysięgę żołnierze pułku złożyli 24 września 1944 roku w Kumowie Majorackim, niedaleko Chełma.
Po zakończeniu działań wojennych, pułk wrócił do kraju i na podstawie rozkazu Naczelnego Dowódcy WP nr 248 z 14 września 1945 roku został przekształcony na etat pokojowy, stacjonując w Jarocinie. W 1947 roku przeniesiono go do Elbląga. Od czerwca 1950 roku wchodził w skład 1 Korpusu Pancernego, a później 1 Korpusu Zmechanizowanego.
W czerwcu 1950 roku pułk został wyłączony ze składu 16 Kaszubskiej Dywizji Pancernej, a następnie przekształcony na etat pułku czołgów ciężkich i podporządkowany dowódcy 1 Korpusu Pancernego.
W skład pułku czołgów ciężkich wchodziły: cztery kompanie czołgów ciężkich, kompania fizylierów, batalion artylerii pancernej oraz kompanie: dowodzenia, technicznego zaopatrzenia i szkolna. Pułk liczył 678 żołnierzy, a jego sprzęt bojowy obejmował 23 czołgi ciężkie IS-2 oraz 13 ciężkich dział pancernych ISU-122.
Wiosną 1951 roku wprowadzono nowe etaty. W pułku czołgów ciężkich rozwiązano kompanię dowodzenia, a zawarte w niej plutony łączności i saperów usamodzielniono. Kompanie czołgów ciężkich włączono do batalionu czołgów ciężkich. W batalionie artylerii pancernej zwiększono liczbę kompanii z 2 do 4, zmniejszając jednocześnie liczbę plutonów w każdej z nich z 3 do 2. Nowym pododdziałem stał się skadrowany batalion artylerii pancernej, mający taką samą strukturę jak batalion rozwinięty. W miejsce kompanii fizylierów powstał batalion fizylierów, składający się z dwóch kompanii fizylierów oraz kompanii piechoty zmotoryzowanej, baterii przeciwlotniczej, baterii artylerii i plutonu łączności. Dodatkowy pluton robót specjalnych utworzono w kompanii technicznego zaopatrzenia.
Po szkoleniu poligonowym w Drawsku Pomorskim w 1951 roku, pułk został przeniesiony do Lęborka, a w 1955 roku przekształcony w 32 Pomorski batalion czołgów ciężkich i artylerii pancernej. Rozformowano go w 1957 roku.
Zgodnie z rozkazem nr 07/MON z 04.05.1967, dotyczącym przekazywania jednostkom wojskowym historycznych nazw i numerów oddziałów frontowych oraz ustanawiania dorocznych świąt jednostek, tradycje 4 Pomorskiego pułku czołgów ciężkich kontynuował 4 Pomorski pułk desantowy.
Dowódcy pułku
mjr Mikołaj Janczelenko (od 10 sierpnia 1944 roku do końca wojny)
Struktura organizacyjna
Etat 010/460:
dowództwo i sztab
pluton dowodzenia
4 x kompania czołgów ciężkich
kompania fizylierów
pluton saperów
kompania zaopatrzenia technicznego
kompania czołgów średnich – od kwietnia do połowy maja 1945
Razem:
żołnierzy – 374 (oficerów – 90, podoficerów – 121, szeregowców – 163)
sprzęt:
czołgi IS-2 – 21
samochody pancerne BA-64 – 3
transportery opancerzone MK-1 – 3
ciągniki gąsienicowe – 2
samochody – 48
motocykle – 3
Marsze i działania bojowe
1 listopada 1944 roku pułk został przeniesiony pod Warszawę i rozmieszczony w Izabelinie. Następnie przegrupował się do Białołęki Dworskiej.
17 stycznia 1945 roku brał udział w wyzwoleniu Warszawy. Od 17 do 26 stycznia pułk zrealizował marsz-manewr w kierunku Bydgoszczy, gdzie do 28 stycznia uczestniczył w wyzwalaniu miasta. Następnie, 29 stycznia, maszerował przez Złotów do Jastrowia, gdzie stacjonował do 7 lutego.
W okresie od 10 do 14 lutego wspierał 1 DP w natarciu na Mirosławiec. 19 lutego odpierał kontrataki niemieckie na południowy wschód od Będlina, a 22 lutego współdziałał z 1 SBK oraz 3 i 6 DP.
W walkach ulicznych o Kołobrzeg wspierał oddziały 6 DP na lewym brzegu, a następnie 3 i 4 DP na prawym brzegu Parsęty.
W dniach od 20 do 30 kwietnia wspierał natarcie 4 DP i współpracując z 12 pułkiem piechoty, brał udział w pościgu za nieprzyjacielem w kierunku: Bredinow, Zemlin, Hohen Neuen, Wolsier. Sforsował Hawelę i przeszedł przez Klletz, Rhinow do Stoipe nad Łabę.
Szlak bojowy pułku zakończył się w Zuhlsdorf.
Kamuflaż i oznakowanie wozów
Wozy bojowe malowane były farbą olejną w kolorze ciemnozielonym. Poszczególne pojazdy mogły różnić się odcieniem oraz kolorem.
W zależności od okoliczności, pojazdy malowano w nieregularne plamy różnej wielkości i kształtu. Oprócz podstawowego koloru stosowano brąz, czerń lub kolor piaskowy, jednak taki sposób malowania był stosowany sporadycznie.
W okresie zimowym wozy bojowe malowano na biało, używając bielidła. Biel nakładano bezpośrednio na zieloną farbę ochronną, pokrywając lub cały pojazd, lub tylko część jego powierzchni, tworząc nieregularne plamy deformujące kształt. Zamiast farby mogło być używane wapno.
Na wieży pojazdów malowano orła, którego stylizowany, jednak znacznie uproszczony kształt wzorowany był na orle piastowskim. Wysokość orła wynosiła od 20 do 40 cm. W 4 pczc znak orła malowany był na tle czerwonego rombu obwiedzionego białymi liniami.
Oznakowanie taktyczne
Numery taktyczne czołgów pułku:
Przypisy
Bibliografia
Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945–1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
Jerzy Kajetanowicz. Związki taktyczne i oddziały polskich wojsk pancernych i zmechanizowanych w latach 1945–1970. Zmiany organizacyjne. „Zeszyty Naukowe WSOWL”. 2 (144), 2007. Wrocław: Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych. ISSN 1731-8157.
Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 3, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek kawalerii, wojsk pancernych i zmotoryzowanych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07419-4.
Magnuski, Janusz: Wozy bojowe LWP: 1943-1983. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985. ISBN 83-11-06990-5.
Kazimierz Kaczmarek: Polacy na polach Brandenburgii. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1981. ISBN 83-11-06672-8.
Linki zewnętrzne
Czwarty Pomorski Pułk Czołgów Ciężkich, Jarosław Lemański. histor.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-28)].