4 Pomorska Mieszana Dywizja Lotnicza to związek taktyczny lotnictwa ludowego Wojska Polskiego.
Formowanie
30 sierpnia 1944 roku, gen. dyw. Zygmunt Berling, dowódca 1 Armii WP, wydał rozkaz nr 0213/KG dotyczący tymczasowej organizacji dowództwa 1 Dywizji Lotniczej. Na stanowisko pełniącego obowiązki dowódcy dywizji powołano płk Józefa Smagę, a płk. Aleksandra Romeyko mianowano pełniącym obowiązki szefa sztabu. Dywizja była formowana na lotnisku w Kłoczewie. Podległe jej oddziały i pododdziały to:
- 1 pułk Lotnictwa Myśliwskiego „Warszawa”
- 2 pułk Nocnych Bombowców „Kraków”
- 611 pułk Lotnictwa Szturmowego
- 44 kompania łączności
- klucz łączności (łącznikowy) Oddziału Lotniczego
- 3116 poczta polowa
W pierwszej połowie listopada 1944 roku na bazie 1 Dywizji Lotnictwa powstała 4 Mieszana Dywizja Lotnicza, a 611 pułk lotnictwa szturmowego został przekształcony w 3 Pułk Lotnictwa Szturmowego. Organizację dywizji powierzono do 15 listopada 1944 roku dowódcy Lotnictwa Frontu WP, gen. dyw. Fiodorowi Połyninowi.
Skład dywizji w 1944
Dowództwo dywizji, etat Nr 015/145, poczta polowa nr 52214, miejsce dyslokacji – Chłoczów,
44 kompania łączności lotnictwa, etat Nr 015/217, miejsce dyslokacji – Chłoczów,
3116 Wojskowa Stacja Pocztowa, etat Nr 014/97-B, poczta polowa nr 83786, miejsce dyslokacji – Chłoczów,
1 pułk lotnictwa myśliwskiego „Warszawa”, etat Nr 015/346, poczta polowa nr 34414, miejsce dyslokacji – Zadybie Stare,
2 pułk nocnych bombowców „Kraków”, etat Nr 015/261, poczta polowa nr 27814, miejsce dyslokacji – Wola Rowska,
3 pułk lotnictwa szturmowego, etat Nr 015/282, poczta polowa nr 15435, miejsce dyslokacji – Zadybie Stare.
Dywizja liczyła etatowo 787 żołnierzy, a jej uzbrojenie obejmowało 105 samolotów bojowych.
Reorganizacja
Po zakończeniu działań wojennych cała dywizja została przeniesiona na lotnisko w Bydgoszczy, gdzie zyskała miano Pomorskiej oraz została odznaczona Krzyżem Grunwaldu II klasy.
W lipcu 1945 roku 2 pułk nocnych bombowców został przeformowany na etat Nr 015/282 – pułku lotnictwa szturmowego, wyposażony w samoloty Ił-2 oraz przekształcony w 2 Pułk Lotnictwa Szturmowego (na podstawie rozkazu nr 085 dowódcy Lotnictwa WP z 31 maja 1945 roku dotyczącego przeszkolenia 2 pułku nocnych bombowców na samolotach Ił-2 oraz rozkazu nr 086 z 6 czerwca 1945 roku o przejściu 2 pułku nocnych bombowców na etat pułku lotnictwa szturmowego).
W połowie września 1945 roku dywizja została przemianowana na 1 Pomorską Mieszaną Dywizję Lotnictwa.
W styczniu 1946 roku 1 Pomorską Mieszaną Dywizję Lotnictwa przekształcono w 2 Pomorską Dywizję Lotnictwa Szturmowego, a 2 i 3 pułk lotnictwa szturmowego zmieniono na 4 i 5 pułk lotnictwa szturmowego. Przy tym z dywizji wyłączono 1 pułk lotnictwa myśliwskiego, a w jego miejsce włączono 6 pułk lotnictwa szturmowego z rozformowanej 2 Brandenburskiej Dywizji Lotnictwa Szturmowego.
Jesienią 1946 roku rozformowano dowództwo 2 Pomorskiej Dywizji Lotnictwa Szturmowego w Łodzi, a jej pułki podporządkowano bezpośrednio Dowództwu Lotnictwa WP.
Obsada dowództwa 8 maja 1945 roku
Dowódca: płk pil. Grzegorz Turykin
Zastępca ds. polityczno-wychowawczych: płk Jerzy Bogdanowski
Szef sztabu: płk pil. Aleksander Romeyko
Inspektor techniki pilotowania: mjr Tyszkiewicz
Starszy inżynier: ppłk inż. Osipow
Szef wydziału operacyjno-rozpoznawczego: ppłk Antoni Grzybowski
Szef łączności: ppłk Wasyl Zieliński
Szef strzelania powietrznego: kpt. inż. Eugeniusz Tarasiewicz
Szef służby zdrowia: kpt. lek. Aleksy Łobanow
Szef wydziału personalnego: kpt. Sawienkow
Szef wydziału organizacyjnego: por. Sokołow
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Izydor Koliński. Przejście lotnictwa polskiego na stopę pokojową w latach 1945-1947. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 1, 1984. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. brak numeru strony
Izydor Koliński: Regularne jednostki Wojska Polskiego (lotnictwo). Formowanie, działania bojowe, organizacja i uzbrojenie, metryki jednostek lotniczych. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Cz. 9. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978. Brak numerów stron w książce
Izydor Koliński: Lotnictwo Polski Ludowej 1944-1947. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07271-X. Brak numerów stron w książce
Cumft Olgierd; Hubert Kazimierz Kujawa: Księga lotników polskich: poległych, zmarłych i zaginionych 1939-1946. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1989, s. 97. ISBN 83-11-07329-5.
Zygmunt Kozak: Lotnictwo wojskowe na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–2015. W: Andrzej Aksamitowski, Dariusz Faszcza: Pomorze militarne. Wokół zagadnień polityki i obronności na Pomorzu Zachodnim w polskim 70-leciu. Szczecin: Instytut Politologii i Europeistyki Uniwersytetu Szczecińskiego, 2017. ISBN 978-83-64629-60-0.