4 Łużycka Brygada Saperów

4 Łużycka Brygada Saperów (4 BSap)

4 Łużycka Brygada Saperów (4 BSap) to taktyczna formacja wojsk inżynieryjno-saperskich ludowego Wojska Polskiego.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Brygada została utworzona we wrześniu i październiku 1944 roku w Firleju, w okolicach Lubartowa, na mocy rozkazu nr 08 Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego z 20 sierpnia 1944 roku, jako część 2 Armii WP.

Sztandar, ufundowany przez mieszkańców Poznania, został wręczony 27 grudnia 1945 roku w Poznaniu.

Brygada została odznaczona Krzyżem Grunwaldu III klasy, Orderem Aleksandra Newskiego oraz Orderem Sztandaru Pracy II klasy. Za osiągnięcia w działaniach wojennych została wyróżniona mianem „Łużycka”.

22 stycznia 1946 roku brygada została przekształcona w 4 Łużycki pułk saperów, a 4 kwietnia 1966 roku ponownie sformowano brygadę.

Stacjonowała: w Toruniu od czerwca do września 1945 roku, w Brzegu do listopada 1945 roku, następnie w Poznaniu, a od czerwca 1947 roku w Gorzowie Wielkopolskim.

Struktura organizacyjna

Skład brygady:

Dowództwo i sztab
25 batalion saperów
28 batalion saperów
30 batalion saperów
32 batalion saperów
kompania sztabowa
kompania zwiadowcza
pluton sanitarny
park lekkich przepraw
3071 stacja poczty polowej

Stan etatowy wynosił 1382 żołnierzy, w tym 152 oficerów, 336 podoficerów oraz 894 szeregowych.

Sprzęt:

park przeprawowy NLP – 1
kuter BMK – 1
samochody – 70
miny – 483

Organizacja pododdziałów i szkolenie

Dowódca 2 Armii WP wyznaczył miejsca i terminy formowania. Sztab brygady miał swoją siedzibę w Firleju. Brygada miała być sformowana do 15 września 1944 roku. Miejsca formowania pododdziałów:

25 bsap – majątek Budy, 4 km na zachód od Firleja,
28 bsap – szkoła w Firleju,
30 bsap – Serock, 1 km na północny zachód od Firleja,
32 bsap – Łukowiec, 2 km na północ od Firleja,
kompania zwiadu – Firlej.

Początkowo formowaniem brygady kierował mjr Włodzimierz Rudewicz, wspierany przez kilku oficerów sowieckich oraz młodych polskich oficerów, absolwentów moskiewskiej Oficerskiej Szkoły Wojsk Inżynieryjnych i Centralnej Szkoły Podchorążych Polskich Sił Zbrojnych w Riazaniu. 15 września 1944 roku dowództwo brygady objął płk Aleksander Swadkowski, a mjr Rudewicz został szefem sztabu. Pierwsze uzupełnienie brygada otrzymała 8 września – 190 żołnierzy, wśród których byli poborowi z Lubelszczyzny i Polesia, a także kilkunastu z Warszawy. Wśród Polesiuków znalazło się wielu cieśli, co okazało się bardzo pomocne w saperskim rzemiośle. 12 września brygada liczyła już 47 oficerów, 52 podoficerów i 480 szeregowych. Zorganizowano 25 i 28 bsap. 20 i 21 września przyszło drugie uzupełnienie – 690 ludzi. Powstały 30 i 32 bsap oraz kompania zwiadu. 30 września brygada liczyła: etat 1568, stan 1234 (braki: 107 oficerów, 102 podoficerów i 125 szeregowych). W początkowym etapie formowania i szkolenia brakowało oficerów liniowych i podoficerów. W kompaniach było po 1-2 oficerów, co zmuszało do prowadzenia zajęć całymi kompaniami. W celu wzmocnienia kadrowego brygady, dowódca Wojsk Inżynieryjno-Saperskich 2 Armii WP płk Jan Gaber polecił zorganizowanie 20-dniowego kursu dla podoficerów, którzy wcześniej służyli w innych rodzajach wojsk, a po kursie objęli stanowiska dowódców plutonów.

W związku z niekorzystnymi warunkami szkoleniowymi w okolicach Firleja podjęto decyzję o przegrupowaniu brygady do Brzozowicy Dużej, na wschód od Łukowa. Brygada dotarła do nowego rejonu 15 października 1944 roku (z powodu nieprzygotowanego terenu saperzy musieli wykonać 77 ziemianek).

25 października zakończono okres formowania i odbyła się uroczysta przysięga.

1 stycznia 1945 roku brygada liczyła: etat 1568, stan 1470 ludzi (brak 30 oficerów, 14 podoficerów i 54 szeregowych). Od 1 stycznia 1945 roku rozpoczęto szkolenie specjalistyczne w pododdziałach. Pierwsze kompanie w batalionach specjalizowały się w minerstwie (1 pluton – rozpoznanie inżynieryjne, 2 pluton – minerstwo, 3 pluton – fortyfikacje i drogi), drugie kompanie – przeprawowe, trzecie kompanie – oddziały zaporowe (stawianie pól minowych). Jednocześnie bataliony przygotowywały się do realizacji zadań zabezpieczenia inżynieryjnego. W celu przygotowania minerskiego zorganizowano w brygadzie kilka kursów: trzy kursy instruktorów minerów, kursy dla dowódców plutonów minerskich, kursy rozpoznania, kurs dowódców kompanii działających jako oddziały zaporowe. W styczniu 1945 roku szkolenie brygady zostało zakończone. Brygada odczuwała ciągły brak sprzętu inżynieryjnego oraz literatury fachowej, szczególnie w języku polskim. W batalionach prowadzono ćwiczenia zgrywające. Ćwiczenia taktyczno-inżynieryjne były prowadzone w kontekście sytuacji taktycznej. Pod nadzorem dowódcy brygady szkolili się także oficerowie. Kluczowe zagadnienia szkolenia obejmowały inżynieryjne zabezpieczenia działań dywizji piechoty oraz oddziałów pancernych, zabezpieczenie i wprowadzenie w wyłom korpusu pancernego. W styczniu wprowadzono przedmioty ogólnowojskowe. Stworzono jednolity system szkolenia specjalistycznego w batalionach, przy czym największą liczbę godzin poświęcono na szkolenie taktyczne, a przedmioty saperskie doskonalono. Szkolenie odbywało się przez 12 godzin dziennie, a w soboty przez 10 godzin. Okres szkolenia brygada zakończyła 27 stycznia 1945 roku. 4 Brygada mogła działać na rzecz trzech dywizji, przy założeniu, że jeden batalion pozostawał w odwodzie armii. Mając 1 park pontonowy, brygada była w stanie zbudować jedynie 160 mb mostu pontonowego o nośności 16 ton.

Przemarsz na front i działania bojowe

Jeszcze przed rozpoczęciem działań bojowych saperzy 4 BSap rozminowywali Warszawę w okresie od 2 do 22 lutego 1945 roku. Był to „chrzest bojowy” brygady. 2 Armia Wojska Polskiego, do której należała 4 BSap, podlegała operacyjnie od 21 lutego 1945 roku 1 Frontowi Białoruskiemu. Jej zadaniem było przegrupowanie się do rejonu Piła, Krzyż, Czarnków do 13 marca. 28 stycznia 4 BSap wyruszyła z Brzozowicy Dużej do Warszawy. 148-kilometrowy marsz prowadził przez: Łuków, Stoczek Łukowski, Latowicz, Siennicę, Mińsk Mazowiecki. Warszawę brygada miała osiągnąć do 1 lutego 1945 roku i w tym dniu o godzinie 13.00 wkroczyła na Pragę, a od 2 lutego weszła do dyspozycji szefa Miejskiego Sztabu Rozminowania Warszawy. Do 20 lutego rozminowywała Warszawę, a następnie ponownie weszła w skład 2 Armii WP. W tym czasie saperzy sprawdzili 1630 ważnych obiektów i budynków, rozminowali 53 km dróg i ulic, usunęli i zniszczyli 44 miny ppanc., 3129 min ppiech., 70 min niespodzianek, 561 bomb lotniczych oraz 2057 różnych pocisków.

Brygada częścią swoich sił zabezpieczała przemarsz związków taktycznych armii. 25 bsap podporządkowano 5 DP, a 30 bsap 8 DP. 30 bsap w czasie przemarszu między Aleksandrowem a Toruniem zbudował dwa mosty o nośności 60 t nad rowami ppanc. Bataliony 25 i 30 prowadziły rozpoznanie dróg oraz rejonów pośrednich ześrodkowań. Wykonywały prace związane z naprawą oraz utrzymaniem dróg i węzłów drogowych, a także usuwały miny. 25 bsap dołączył do brygady 12 marca, a 30 bsap 16 marca. Główne siły brygady od 22 do 26 lutego przegrupowały się z Warszawy do Kutna. Park pontonowy brygady, z powodu braku paliwa, dołączył do brygady 23 lutego w Kutnie. Brygada stacjonowała w Kutnie do 1 marca, wykorzystując ten czas na szkolenie oraz naprawę sprzętu. 1 marca brygada rozpoczęła przegrupowanie do nowego rejonu ześrodkowania w Romanowie Górnym, pokonując trasę: Kutno, Koło, Słupca, Witkowo, Gniezno, Wągrowiec, Chodzież, a 9 marca osiągnęła rejon. Po dwóch dniach odpoczynku, 12 marca przegrupowała się przez Drawsko i Drezdenko do rejonu Gardzko – 5 km na wschód od Strzelec Krajeńskich, gdzie przebywała do 20 marca, prowadząc szkolenie.

Od 19 marca 2 Armia WP została podporządkowana operacyjnie 1 Frontowi Ukraińskiemu (1 FU). 4 BSap była jedynym saperskim związkiem taktycznym 2 AWP. W związku z nowym podporządkowaniem 2 AWP miała przegrupować się nad Nysę Łużycką, zluzować 13 Armię sowiecką i przygotować się do operacji zaczepnej na lewym skrzydle frontu, w kierunku Rothenburg, Budziszyn, Drezno. W związku z nowymi zadaniami armii, 4 BSap miała przegrupować się w okresie od 21 do 25 marca po trasie Drezdenko, Międzychód, Grodzisk Wielkopolski, Kościan, Kąkolewo. Droga przebiegała środkiem ugrupowania armii. Po przybyciu do Kąkolewa, 4 BSap otrzymała nakaz przegrupowania do Siedlec – 12 km na północ od Wrocławia, które osiągnęła 28 marca. Tam brygada szkoliła się do 3 kwietnia w zakresie zabezpieczenia inżynieryjnego operacji zaczepnej armii. 28 bsap wykonywał stanowisko dowodzenia armii. W tym czasie 2 AWP przegrupowała się do rejonu Trzebnicy, będąc w II rzucie wojsk nacierających na Wrocław.

2 AWP miała za zadanie wziąć udział w walkach o Wrocław. 4 kwietnia 2 AWP otrzymała nowe zadanie i rozkaz wejścia do I rzutu 1 FU, aby wziąć udział w operacji berlińskiej. W okresie od 4 do 9 kwietnia związki taktyczne i oddziały 2 AWP przegrupowywały się do lasów na zachód i północ od Bolesławca, a w nocy z 10 na 11 kwietnia zluzowały 13 Armię sowiecką nad Nysą Łużycką. Zadaniem 2 AWP było sforsowanie Nysy i rozwinięcie natarcia na Niesky, Welke, Drezno w celu zabezpieczenia wspólnie z 52 Armią zgrupowania uderzeniowego 1 FU. Powodowało to konieczność przegrupowania nad Nysę. 4 BSap 4 kwietnia rozpoczęła przemarsz przez Oborniki Śląskie, Wołów, Ścinawę, Lubin, Żabice, Chocianów, Gromadkę, Trzebień, Luboszów, aby 8 kwietnia rozmieścić się w Kowalicach. Długość trasy wynosiła 160 km. Oddziały maszerowały tylko nocą. Obowiązywało staranne maskowanie w czasie marszów i odpoczynków. Od 9 kwietnia rozpoczęło się wzmożone przygotowanie do operacji zaczepnej w ramach przygotowań 2 AWP.

Zadania wojsk saperskich określał plan operacyjny 2 AWP z 12 kwietnia 1945 roku. Na czas operacji 2 AWP otrzymała wsparcie trzech jednostek saperskich Armii Czerwonej: 105 i 108 zmotoryzowanego szturmowego batalionu inżynieryjnego oraz 125 samodzielnego zmotoryzowanego batalionu pontonowo-mostowego. Plan przewidywał trzy okresy realizacji zadań: przygotowawczy, w czasie artyleryjskiego przygotowania, oraz okres natarcia i wykonywania zadań bliższych. W obliczu nadchodzącego forsowania Nysy, brygada i dywizyjne bataliony saperów rozpoczęły przygotowania środków przeprawowych. W pasie działania znajdowało się wiele rzek o kierunku południkowym oraz jezior i stawów połączonych kanałami. Największą przeszkodą była Nysa (szerokość 20–40 m, głębokość 1,2-2,5 m, wysokość brzegów zachodnich 1,5-2,5 m). Oprócz niej znajdowała się również Sprewa. Warunki terenowe umożliwiały Niemcom rozbudowę obrony. Obrona składała się z trzech pozycji oraz pozycji ryglowej. W trakcie natarcia nieprzyjaciel rozwijał czwartą pozycję. Do 13 kwietnia wszystkie bataliony, z wyjątkiem 32 bsap, miały wykonać po 100 łodzi SDŁ, a 32 bsap miał przygotować budulec na 60 m mostu niskowodnego pod obciążenie 60 t. 14 kwietnia brygada otrzymała park pontonowy DLP (drewniany lekki park). 15 kwietnia bataliony saperów zrealizowały zadania przygotowawcze. Aby zapewnić sprawne wykonanie zadań w natarciu przez saperów, wyznaczono dwie grupy operacyjne. Jedna koordynowała działania 25 i 30 bsap, druga 28 i 32 bsap. Na godzinę przed przygotowaniem artyleryjskim grupy saperów wykonały przejścia w zaporach minowych własnych i nieprzyjaciela. 1 kompania 25 bsap wykonała 3 przejścia na korzyść 8 DP, a 2 kompania 25 bsap zbudowała most o nośności 5 t przez Nysę na łodziach SDŁ o długości 37 m.

16 kwietnia o godzinie 6.15 rozpoczęło się natarcie.

Po sforsowaniu Nysy na odcinku 8 DP, 2 kompania 25 bsap zbudowała kolejny most na łodziach SDŁ. 30 bsap, zabezpieczając 9 DP, w nocy z 15 na 16 kwietnia zbudował most o nośności 20 t i długości 32 m. 1 kompania 30 bsap zbudowała jeszcze jeden most o nośności 7 t i długości 32 m. Po sforsowaniu Nysy, 30 bsap rozpoczął zabezpieczanie natarcia dywizji. 28 i 32 bsap zabezpieczały marsz 1 Korpusu Pancernego. 32 bsap, zabezpieczając marsz 1 KPanc, wykonał w nocy z 15 na 16 kwietnia 150 mb drogi, zabezpieczając podejście do przeprawy. Zorganizował także zjazd do mostu zbudowanego przez sowiecki 105 zmotoryzowany batalion saperów. Po przeprawieniu się oddziałów, saperzy przystąpili do wykonywania przejść dla czołgów w polach minowych na lewym brzegu Nysy. Batalion urządził 800 mb drogi na przełaj i wykonał trzy objazdy uszkodzonych odcinków.

W drugim dniu operacji, 17 kwietnia, 2 AWP na głównym kierunku uderzenia przełamała trzecią rubież obrony. Bataliony saperów 4 BSap działały: 25 bsap z 8 DP, 30 z 9 DP, 28 i 32 z 1 KPanc, budując mosty, organizując przeprawy i wspierając wprowadzenie oddziałów do walki.

18 kwietnia 2 AWP kontynuowała natarcie na Budziszyn. Bataliony zabezpieczały związki taktyczne jak w dniu poprzednim. Wobec zagrożenia atakiem na odsłonięte skrzydło 8 DP, saperzy 25 bsap zabezpieczyli je działaniami oddziału zaporowego (OZap), stawiając pole minowe przeciwpancerne. 28 bsap utrzymywał drogę dla 1 KPanc. Po wprowadzeniu korpusu do walki, został skierowany do 5 DP celem torowania przejść w polach minowych oraz utrzymania dróg. 30 bsap pozostał w 9 DP, rozgrzewał i utrzymywał drogi dowozu i ewakuacji. 32 bsap pełnił rolę OZap.

19 kwietnia 2 AWP kontynuowała działania na Budziszyn. 25 bsap w składzie 8 DP zabezpieczał skrzydło dywizji, organizował oddział zaporowy, wysyłając dwa oddziały saperów z rusznicami ppanc na skrzydło. 28 bsap prowadził działania na korzyść 5 DP, zbudował most niskowodny o długości 27 m, utrzymywał drogę dywizyjną, naprawił 250 mb drogi i usunął 6800 mb zawałów. 30 bsap zabezpieczał 9 DP. 32 bsap wykonywał zadania inżynieryjne, biorąc udział w odpieraniu kontrataków.

20 kwietnia 2 AWP kontynuowała natarcie na Drezno. Bataliony brygady działały w dotychczasowych ugrupowaniach. 25 bsap ustawił siedem pól minowych przeciwpancernych, osłaniając skrzydło. 28 bsap koncentrował swój wysiłek na kierunku 17 pp na drodze dywizyjnej, zbudował przeprawę dla czołgów oraz most niskowodny na Sprewie. 30 bsap utrzymywał drogę dowozu i ewakuacji 9 DP, wzmacniając most na Sprewie i budując kolejny most. Zorganizował dwie przeprawy dla czołgów. 32 bsap w obliczu groźby kontrnatarcia Niemców zaminował mosty na Nysie.

21-22 kwietnia bataliony zabezpieczały związki taktyczne, do których były przydzielone. 25 bsap działał z 8 DP, utrzymując drogę dywizyjną, 28 bsap realizował działania na rzecz 17 pp 9 DP, który przeszedł do obrony, 30 bsap utrzymywał armijną drogę dowozu i ewakuacji, 32 bsap pozostawał nad Nysą.

W nocy z 22 na 23 kwietnia południowe zgrupowanie niemieckie dokonało wyłomu w postaci klina, którego podstawa znajdowała się w południowej części pasa działania 2 Armii. Niemcy uzyskali dalszy sukces na kierunku Budziszyna. 9 DP została odcięta od sił głównych 2 AWP. 25 kwietnia, zgodnie z rozkazem dowódcy 1 Frontu Ukraińskiego marszałka Iwana Koniewa, 2 AWP przeszła do obrony. Związki taktyczne i oddziały armii, wchodzące w skład budziszyńskiego zgrupowania obronnego, doskonaliły obronę i dokonywały niezbędnych przesunięć sił i środków. 4 BSap zmieniła miejsce dyslokacji. Dalej działała na rzecz dywizji, pozostawiając bataliony w dotychczasowym podporządkowaniu.

26-28 kwietnia: 25 bsap w ugrupowaniu 8 DP minował drogi, organizując jednocześnie obronę, uczestniczył także bezpośrednio w obronie. 28 bsap zabezpieczał 5 DP i rozbudowywał obronę. 30 bsap w 9 DP organizował obronę, minując odcinki. 32 bsap pozostawał nad Nysą.

29 kwietnia pododdziały saperów uczestniczyły w organizacji obrony. Armia zmniejszyła wyłom do 5 km. 25 bsap w 8 DP, 28 bsap OZap armii, 30 bsap w dyspozycji dowódcy wojsk inżynieryjnych armii, 32 bsap rozczłonkowany: 1 komp. ochraniała mosty na Nysie, siły główne w podporządkowaniu 5 DP.

30 kwietnia: 25 bsap w 8 DP, wykonywał prace fortyfikacyjne i minersko-zaporowe. 28 bsap działał jako OZap i został skierowany do 10 DP. 30 bsap, jak poprzednio, ustawił 10 pól minowych i wykonał 7 zawałów leśnych na podejściach do obrony.

2-5 maja działania saperów 4 BSap miały charakter obronny. 25 bsap w 8 DP, wykonywał prace fortyfikacyjne. 28 bsap usuwał zapory, utrzymywał armijną drogę. 30 bsap sprawdzał drogę armijną. 32 bsap minował drogi na kierunkach możliwego uderzenia czołgów.

4 maja 2 AWP otrzymała dyrektywę zniszczenia drezdeńsko-zgorzeleckiego zgrupowania nieprzyjaciela we współdziałaniu z armiami sowieckimi. Początek natarcia wyznaczono na 7 maja, koniec po 4 dniach. Głębokość operacji wynosiła 40 km. Operacja miała charakter pomocniczy dla 1 FU, który brał udział w operacji berlińskiej. Do zadań saperów należało: torowanie dróg, osłona skrzydeł swoich związków taktycznych i oddziałów, rozminowywanie obiektów i terenów, rozpoznanie inżynieryjne. Teren w pasie działania 2 AWP przedzielały równoleżnikowo góry Saskiej Szwajcarii, których północna strona nie sprzyjała natarciu, południowa zaś charakteryzowała się dobrą siecią dróg oraz małymi masywami leśnymi. Saperzy 4 BSap zakończyli przygotowania do operacji 5 maja. 30 bsap miał wspierać 9 DP, 32 bsap w ugrupowaniu 5 DP, 25 i 28 bsap stanowiły odwód dowódcy armii. Z nich miały być stworzone dwa OZap. 4 BSap otrzymała zadanie budowy stanowiska obserwacyjnego dowódcy armii. 7 maja w godzinach rannych 1 Armia WP i 28 Armia sowiecka przeszły do natarcia. Natarcie od samego początku przyniosło sukcesy.

4 BSap realizowała zadania batalionami: 25 bsap w ugrupowaniu brygady, rozpoznawał drogi i był w gotowości do użycia jako OZap. 28 bsap utrzymywał drogę armijną, zdejmując miny. 30 bsap w ugrupowaniu 9 DP utrzymywał drogi dywizyjne. 32 bsap w dyspozycji 5 DP zabezpieczał działania pułków I rzutu – 15 i 17 pp.

8 maja działania 4 BSap nie zmieniły się w porównaniu do dnia poprzedniego. 28 bsap minował manewrowo lewe skrzydło 5 DP i zbudował most o nośności 60 t o długości 10 m. 32 bsap siłami dwóch kompanii zabezpieczał natarcie 15 i 17 pp.

8 maja w godzinach popołudniowych dowódca 2 AWP gen. Karol Świerczewski otrzymał warunki dotyczące kapitulacji III Rzeszy oraz zadanie kontynuowania natarcia.

9 maja zadania 4 BSap: 25 i 28 bsap utrzymywały drogi armijne, 30 bsap w ugrupowaniu 9 DP. 32 bsap zabezpieczał 5 DP.

10 maja pododdziały saperów 4 BSap kontynuowały zadania 2 AWP.

2 AWP kontynuowała pościg w kierunku południowym, w rezultacie czego do końca dnia dywizje I rzutu osiągnęły Łabę na odcinku: Litomerice – Mielnik. 10 maja o godzinie 10.00 2 AWP przerwała działania bojowe zgodnie z dyrektywą operacyjną dowódcy 1 FU.

11 maja 1945 roku, na mocy zarządzenia dowódcy wojsk inżynieryjno-saperskich 2 Armii WP, płk. Jana Gabera, 4 BSap zakończyła działania bojowe. W trakcie działań bojowych saperzy 4 BSap zbudowali 18 mostów pontonowych i niskowodnych oraz odbudowali 3 mosty stałe.

12 maja 4 BSap rozpoczęła 310 km powrót do kraju. Po powrocie do Polski, od 20 maja 1945 roku, brygada była skoncentrowana w Zbytowie. Od 21 maja rozpoczęła przygotowania do rozminowania Polski.

Okres powojenny

Rozminowanie

Już na jesieni 1944 roku w 4 BSap zorganizowano kilka pięciodniowych armijnych kursów dla instruktorów-minerów, aby przygotować saperów do rozminowania. W okresie od 20 października 1944 do 13 stycznia 1945 jednostki saperskie WP prowadziły szkolenie w zakresie rozminowania dużych miast. Oficerowie, zgodnie z rozkazem dowódcy Wojsk Inżynieryjnych WP, doskonalili swoje umiejętności w 1 Samodzielnej Brygadzie Saperów Gwardii 1 FB. W szkoleniu szczególną uwagę poświęcono opanowaniu zasad rozminowania dużych miast, z myślą o Warszawie. W trakcie rozminowania Warszawy w 1944 roku 4 BSap była rozmieszczona przy ul. Pogodnej 2 i zorganizowała 4 rejonowe sztaby rozminowania:

25 bsap (dowódca kpt. Teodor Ambroziewicz) rozminowywał powtórnie rejony po 24 i 26 bsap 2 BSap. Obszar obejmował Śródmieście między ulicami: Świętokrzyską, Pańską, Szczęśliwicką, Opaczewską, Rakowiecką, al. Niepodległości, al. Wyzwolenia, Al. Ujazdowskimi i Nowym Światem.
28 bsap (dowódca kpt. Stefan Kozłow) rozminowywał obiekty w pobliżu placu Unii Lubelskiej, parku Łazienkowskiego i Belwederu. Następnie rejon ten przekazał 30 i 32 bsap i rozpoczął remont obiektów dla rządu RP.
30 bsap (dowódca kpt. Antoni Pluto) oczyszczał Powiśle Czerniakowskie w granicach ulic: Kępa Czerniakowska, Górnośląska, Al. Ujazdowskie, Belwederska, Magnuszewska, Siekierki.
32 bsap (dowódca kpt. Arkadiusz Tepper) rozminowywał Czerniaków, Augustówkę oraz rejon ograniczony od zachodu ul. Sobieskiego do Wisły.

Ponadto brygada rozminowywała wały nadwiślańskie na odcinku od Nowego Dworu Mazowieckiego do Góry Kalwarii oraz ochraniała most drewniany w Warszawie przed wiosennym spływem kry (most naprzeciw ul. Karowej).

W okresie od 2 do 20 lutego 1945 roku saperzy 4 BSap sprawdzili w Warszawie 48 km² obszaru, rozminowali 1503 budynki, 53,4 km dróg oraz ulic i 24 km sieci kanalizacyjnej, usuwając: 44 miny ppanc., 3129 min ppiech., zniszczyli 561 bomb lotniczych, 449 pocisków artyleryjskich, 389 min moździerzowych, 1011 granatów, a także zebrano 261 bomb lotniczych, 2057 pocisków artyleryjskich, 389 min moździerzowych i ponad 1000 granatów.

28 lutego 1945 roku ukazał się rozkaz Naczelnego Dowódcy WP nr 032 dotyczący przeprowadzenia ogólnego rozminowania oswobodzonych terenów RP. Nakazywał on 2 i 5 BSap, 3 BPont-Most, 2 zapasowemu psap oraz saperskim kompaniom 1 i 2 zapasowego pułku piechoty przystąpienie do rozminowania. 5 marca 1945 roku dowódca Wojsk Inżynieryjnych WP wydał rozkaz o rozminowaniu.

23 maja 1945 roku dowódca Wojsk Inżynieryjnych WP wydał rozkaz nr 044 w sprawie całkowitego rozminowania przez 4 BSap oraz dywizyjne bataliony saperów 2 Armii WP. Po zakończeniu działań wojennych, brygada przemaszerowała pieszo 700 km (50% z 47 samochodów pozostało z powodu braku paliwa w Bierutowie) i 31 maja osiągnęła nakazany rejon Stopnica, Busko-Zdrój. Ponieważ mosty przez Wisłę były zniszczone, brygadę przeprawił 32 bsap na promach. Po krótkim odpoczynku przystąpiono do szkolenia kadry, naprawy sprzętu oraz przygotowania do zadań rozminowania. Brygada otrzymała zadanie rozminowania terenów w południowo-wschodniej Polsce nad Wisłoką i części przyczółka sandomierskiego. W tym celu skoncentrowała się w rejonie prac 2 BSap oraz 2 zapasowego psap, od których miała przejąć odcinki i miejscowości z dokumentacją pól minowych. Brygada miała w pierwszej kolejności rozminować sektor wschodni rejonu rozminowania nr 4. Rejon ten był ograniczony: od północy linią rozgraniczenia z 2 BSap, od południa granicą państwową oraz linią rozgraniczenia z 2 zapasowym psap, od wschodu linią przebiegającą przez Sandomierz – Krosno, a na zachodzie po Wrocław. Miała również rozminować zachodnią część przyczółka sandomierskiego, część województwa rzeszowskiego, krakowskiego i katowickiego, a także wschodnie tereny województwa wrocławskiego. Dowódca 4 BSap miał obowiązek przeszkolenia 30 cywilnych saperów w każdym powiecie. Najsilniej zaminowana była w rejonie 4 rubieży obrony, rozbudowywanej w 1944 roku w południowo-wschodniej części Polski, biegnącej od Wisły w rejonie Słupiec przez Radomyśl Wielki i dalej ogólnie wzdłuż Wisłoki do Przełęczy Dukielskiej oraz zachodnia część przyczółka sandomierskiego, położonego na północ od Wisły. Szefem rejonu został wyznaczony płk Aleksander Swadkowski. Zadania dla batalionów określił dowódca brygady w rozkazie nr 0114 z 2 czerwca 1945 roku:

25 bsap (dowódca kpt. Filip Borzow) został skierowany w okolice Dukli do rozminowania odcinka zapór od Żmigrodu Nowego do granicy państwa, w tym także rejon Przełęczy Dukielskiej. Stanowisko dowodzenia batalionu znajdowało się w m. Iwle – 18 km na południe od Krosna.
28 bsap (dowódca kpt. Nikołaj Konowałow) został skierowany do m. Potok na północny zachód od Krosna z zadaniem rozminowania odcinka od Żmigrodu Nowego do Gogołowa, głównie okolic Jasła, Krosna i Lublicy, w tym także rejon Przełęczy Dukielskiej.
30 bsap (dowódca kpt. Julian Juzenko) zgrupował się w Pilźnie i miał rozminować odcinek od Gogołowa do Radomyśla Wielkiego.
32 bsap (dowódca kpt. Arkadiusz Tepper) po zwinięciu przeprawy na Wiśle przemaszerował do Żdżar z zadaniem rozminowania odcinka Radomyśl Wielki – Słupiec nad Wisłą (9 km na wschód od Szczucina).

Sztab 4 BSap z pododdziałami zabezpieczenia znajdował się w Tarnowie.

Po zgrupowaniu batalionów w nakazanych rejonach, bataliony nawiązały kontakt z pododdziałami 2 BSap oraz 2 zapasowego psap. Bataliony otrzymały od swoich poprzedników dokumentację rozminowania. Sztab brygady zakładał, że rozminowanie w tym rejonie potrwa do 1 lipca 1945 roku. W brygadzie przetłumaczono instrukcję „Unieszkodliwienie min i pól minowych podczas całkowitego rozminowania terenu” i przekazano ją do pododdziałów. Nawiązano także kontakty z miejscowymi władzami. W okresie od 6 do 16 czerwca w brygadzie przeprowadzono kursy dla cywilnych minerów w Jaśle, Tarnowie, Krakowie i Katowicach. 4 BSap przeszkoliła 400 minerów cywilnych.

8 czerwca 1945 roku 4 BSap została włączona w system rozminowania. Już od pierwszych dni były ofiary. 7 czerwca podczas rozpoznania pola minowego zginęło 3 saperów, a 1 został ciężko ranny. 12 czerwca ciężko ranny został dowódca kompanii, a dowódca plutonu i jeden saper zginęli. Kilka dni później ciężko ranny został dowódca plutonu i w drodze do szpitala zmarł. W związku z wypadkami rozminowanie przerwano i zorganizowano trzydniowe szkolenie z zajęciami pokazowymi. 15 czerwca skierowano na rozkaz gen. S. Lisowskiego 1 kompanię 32 bsap (69 saperów) do Koźla w celu rozminowania portu rzecznego. 21 i 22 czerwca brygadę wizytował gen. Lisowski. Po inspekcji postawił zadania. Nakazał m.in. nie rozminowywać pól na terenach nieprzydatnych gospodarczo. Saperzy mieli je ogrodzić, oznakować i pozostawić. Zgodnie z tym, 25 bsap, po wykonaniu pilnych prac zabezpieczeniowych, pod koniec lipca zszedł z Przełęczy Dukielskiej i przeszedł w nowy rejon do północnej części sektora wschodniego w powiecie Pińczów i Stopnica. Do końca czerwca brygada usunęła i zniszczyła 156 251 min, bomb i pocisków, zginęło 9 saperów, a 10 zostało ciężko rannych. Wyróżnił się 25 bsap, zdejmując 85 542 miny, bomby i pociski. 9 lipca 4 BSap została wzmocniona 20 bsap (dowódca kpt. Grzegorz Kosarenko) 9 DP, który został przesunięty do Tarnowa. Po pięciodniowym szkoleniu skierowano go do rozminowania w części zachodniej przyczółka sandomierskiego, ograniczonego miejscowościami: Szczucin, Staszów, Chmielnik, Busko-Zdrój, Nowy Korczyn. W lipcu brygada zlikwidowała 304 812 min, pocisków i bomb. Zginęło 9 saperów, a ciężko rannych zostało 16. W sierpniu odnotowano podobne wyniki. Brygada kończyła prace we wschodnim sektorze, w którym pracowała od 8 czerwca do 10 września. Bilans prac był ogromny: sprawdzono i oczyszczono obszar 20 000 km², 2650 miejscowości, w tym 50 miast, 134 zakłady przemysłowe, 9463 km dróg, 654 km linii kolejowych, 675 mostów oraz 4 lotniska. Zginęło 29 saperów, a 42 zostało ciężko rannych. We wrześniu brygada zaczęła przegrupowywać się do rejonu nr 4 – zachód, obejmującego część Dolnego Śląska, na południe i południowy wschód od Wrocławia. Po przegrupowaniu 4 BSap na Śląsk, 20 bsap przeniósł się do Dąbrowy Tarnowskiej, gdzie prowadził sprawdzenie sektora wschodniego, wcześniej rozminowywanego przez brygadę. Oczyszczanie Śląska było spowodowane dużą liczbą ludzi napływających z przedwojennych wschodnich terenów Polski oraz koniecznością uruchomienia przemysłu. Zadaniem brygady było rozminowanie tych terenów do 15 listopada, z szczególnym uwzględnieniem pasa Podgórza Sudeckiego. Sztab brygady przeniósł się do Brzegu, a bataliony zostały rozmieszczone: