4 Dywizja Piechoty (4 DP)
4 Dywizja Piechoty (4 DP) to istotna jednostka piechoty Wojska Polskiego stacjonująca we Francji.
Formowanie i ewakuacja
Po niepowodzeniu w kampanii wrześniowej oraz przeniesieniu siedziby rządu do Francji podjęto decyzję o utworzeniu na Zachodzie Wojska Polskiego.
Formowanie 4 Dywizji Piechoty (4eme Division d’infanterie polonaise) rozpoczęło się 19 kwietnia 1940 roku w obozie wojskowym w Les Sables-d’Olonne. Kontynuowano je 24 maja w okolicach Parthenay. Dowództwo objął gen. bryg. Rudolf Dreszer. Zgodnie z pierwotnym planem dywizja miała składać się z trzech pułków piechoty i dwóch pułków artylerii, jednak ostatecznie przyjęto model „lekkiej” dywizji piechoty, w skład której weszły dwa pułki piechoty i jeden pułk artylerii. 4 czerwca 1940 roku dywizja została przekształcona na etat „lekkiej Dywizji Piechoty”, co skutkowało rozformowaniem 12 Pułku Piechoty i 4 Pułku Artylerii Ciężkiej, a żołnierze z tych jednostek zostali przydzieleni do pozostałych. 10 czerwca dywizja zyskała status samodzielnej jednostki gospodarczej.
Pierwsze jednostki bojowe powstały w obozie Veluché 20 maja 1940 roku z elementów 2 Dywizji Strzelców Pieszych oraz nowo przybyłych rekrutów. Jednak trudności ze strony francuskiej intendentury uniemożliwiły osiągnięcie pełnej gotowości bojowej przed rozpoczęciem działań wojennych na froncie zachodnim. Do 16 czerwca z około 11 tysięcy rekrutów udało się uzbroić jedynie około 3150.
Postępy wojsk niemieckich zmusiły do wycofania jednostki z bezpośredniej bliskości frontu. 16 czerwca, w dniu rozpoczęcia negocjacji francusko-niemieckich na temat zawieszenia broni, gen. R. Dreszer poinformował swojego przełożonego, gen. Władysława Sikorskiego, że odmówił posłuszeństwa francuskim dowódcom i rozpoczął marsz w kierunku portu La Rochelle, aby przetransportować swoje wojska do Wielkiej Brytanii.
Dywizja wyruszyła wzdłuż atlantyckiego wybrzeża Francji w poszukiwaniu statków transportowych. W nocy z 19 na 20 czerwca około 6 tysięcy żołnierzy odpłynęło z La Pallice na pokładzie brytyjskiego statku Alderpool. Następnej nocy kolejna grupa około 3 tysięcy ludzi została przetransportowana na pokładzie francuskiego transportowca L’Auvergne.
22 czerwca resztki dywizji dotarły do portu Plymouth, a następnie zostały przewiezione koleją najpierw do Glasgow, a później do obozu wojskowego w Biggar.
Ponad 1000 oficerów, żołnierzy i rekrutów, którzy 18 czerwca wyruszyli z obozów Thouars i Airvault transportem kolejowym, nie dotarli na czas do portu. Część z nich kierowała się w stronę Royan, gdzie nadal działała polska misja wojskowa. Tam niektórzy zostali skierowani do portów Verdon sur Mer i Saint Jean de Luz, skąd na mniejszych jednostkach zostali przetransportowani do Anglii. We Francji pozostało około 80% szeregowych dywizji pochodzących z polonijnych środowisk.
Po ewakuacji wojsk z Francji do Wielkiej Brytanii, z pododdziałów 4 Dywizji Piechoty, które dotarły na wyspę, rozpoczęto formowanie 4 Kadrowej Brygady Strzelców. Jej organizacją i dowodzeniem zajął się płk dypl. Stanisław Sosabowski. Jej głównym zadaniem była obrona wybrzeża w hrabstwie Fife w wschodniej Szkocji. W 1941 roku na bazie 4 Kadrowej Brygady Strzelców powstał zalążek 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, a z pozostałych żołnierzy i oficerów utworzono nową 1 Brygadę Grenadierów.
Ordre de Bataille i obsada personalna 4 DP
Dowództwo 4 Dywizji Piechoty:
- dowódca dywizji – gen. bryg. Rudolf Dreszer
- dowódca piechoty dywizyjnej – płk dypl. piech. Stanisław Sosabowski
- dowódca artylerii dywizyjnej – płk art. dr Roman Odzierzyński
- szef sztabu – ppłk dypl. piech. Gustaw Łowczowski
Struktura jednostek:
- 10 pułk piechoty
- 11 pułk piechoty
- 12 pułk piechoty
- 4 pułk artylerii lekkiej
- 4 pułk artylerii ciężkiej
- 4 oddział rozpoznawczy
- batalion saperów
- bateria przeciwpancerna
- kompania przeciwpancerna 47 mm armat
- bateria przeciwlotnicza
- kompania pionierów
- kompania łączności
- kompania samochodowa
- grupa eksploatacyjno-sanitarna
- 4 pluton żandarmerii – por. żand. Stanisław Głowacki
- sąd polowy
Przypisy
Bibliografia
Witold Biegański: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1990. ISBN 83-03-02923-1.
Witold Biegański: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie: formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
Janusz Zuziak: Wojsko Polskie we Francji 1939-1940. Organizacja i działania bojowe. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2013. ISBN 978-83-7399-580-2.
4 Dywizja Piechoty – Zmechanizowana 1808-1994. Zarys dziejów, red. nauk. Grzegorz Nowik, Tadeusz Rawski, Ministerstwo Obrony Narodowej, Departament Stosunków Społecznych, Wydawnictwo „Bellona”, Warszawa 1994, ISBN 83-11-08377-0.
Tadeusz Kryska-Karski, Henryk Barański: Piechota Polska 1939-1945, zeszyt nr 5. Londyn: 1971.