4 Dywizja Piechoty (4 DP) to duża jednostka piechoty Polskich Sił Zbrojnych stacjonująca w Wielkiej Brytanii. Jej dowództwo znajdowało się w Szkocji, w miejscowościach takich jak Melrose, Broughty Ferry, Banf oraz Comrie. Dywizja nie uczestniczyła w żadnych działaniach bojowych.
Rodowód
Ostatni przegląd 1 Samodzielnej Brygady Strzelców miał miejsce 12 marca 1943 roku na błoniach na północ od Alloa, przed rozwiązaniem brygady. Żołnierze zostali przydzieleni do innych jednostek. Na mocy rozkazu Naczelnego Wodza L.dz. 370 z dnia 20 marca 1943 roku, 1 Brygada Strzelców została przekształcona w kadrową 1 Dywizję Grenadierów, a później w 2 Dywizję Grenadierów Pancernych (Kadrową).
20 maja 1944 roku, Naczelny Wódz nadał dywizji nazwę „Dywizja Grenadierów Pancernych (kadrowa)”. Po dymisji gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego, szef sztabu Naczelnego Wodza przejął odpowiedzialność za organizację i szkolenie sił zbrojnych. 22 listopada 1944 r. gen. dyw. S. Kopański prowadził rozmowy z zastępcą Szefa Sztabu Imperialnego, gen. Nye, w sprawie przerzucenia 2 KP z Włoch do Europy Pn.-Zach. oraz wysłania na front dwóch dywizji pancernych z 1 KP. Podczas tych konsultacji, gen. Kopański uzyskał informację, że strona brytyjska nie widzi potrzeby takiego przerzutu, jednak jest zainteresowana szybkim utworzeniem dywizji piechoty.
Podczas wizyt w sztabach marsz. Montgomery’ego 14 grudnia 1944 r. oraz gen. Eisenhower’a 16 grudnia 1944 r., gen. Kopański nie uzyskał aprobaty dla polskich propozycji. W związku z tym, 27 grudnia 1944 r. zdecydował o sformowaniu dywizji piechoty z napływających Polaków, jeńców i dezerterów z armii niemieckiej oraz wyzwolonych robotników. Już 21 stycznia 1945 roku, w dywizji było około 400 oficerów i 8394 szeregowych. 2 lutego 1945 r. w War Office odbyła się kolejna konferencja, w której gen. Kopański został poproszony o przyspieszenie formowania dywizji piechoty i innych jednostek zgodnie z I Fazą Planu Rozbudowy Wojska. Tego samego dnia proces organizacji dywizji przyspieszył.
5 lutego na podstawie rozkazu nr 150, dowódca Szefa Sztabu Naczelnego Wodza, gen. dyw. Stanisław Kopański, zmienił nazwę dywizji na „4 Dywizja Piechoty”. 16 Brygada Pancerna została wydzielona, a dywizja przyjęła tradycje jednostek polskich z Francji: 1 Brygada – z b. 1 Dywizji Grenadierów, 2 Brygada – z b. 2 Dywizji Strzelców Pieszych, 8 Brygada – z b. 3. i 4 Dywizji Piechoty. Etat dywizji przewidywał 922 oficerów i 17 721 szeregowych, a po I uzupełnieniu 1 028 oficerów i 19 668 szeregowych. 6 marca dywizja liczyła 594 oficerów i 13 740 szeregowych, a 13 marca odpowiednio 613 i 14 742 żołnierzy. Przechodziła intensywne szkolenie, mimo braku kadry podoficerskiej oraz oficerów w piechocie oraz służbach sanitarnych i warsztatowych. Na żądanie strony brytyjskiej, podczas konferencji 16 marca w War Office, gen. Kopański zobowiązał się, że dywizja osiągnie pełne stany osobowe do 25 marca 1945 r. Rozkaz ten został zrealizowany, a dywizja miała osiągnąć pełną gotowość bojową do 1 czerwca. Ostatecznie 4 Dywizja Piechoty nie wzięła udziału w walkach. W czerwcu dywizja miała jedynie 18 oficerów mniej od stanu etatowego, a liczba szeregowych przekroczyła etat o 3025. W obliczu kapitulacji Niemiec plany rozwoju dywizji zostały wstrzymane, a w 1947 roku dywizja została rozwiązana.
Ordre de Bataille i obsada personalna dywizji w 1945
Kwatera Główna
- Dowództwo
- Sztab
- Pluton ochrony KG
- 1 Brygada Grenadierów
- 2 Brygada Strzelców Pieszych
- 8 Brygada Piechoty
- Artyleria Dywizyjna
- Kwatera Główna
- Bateria sztabowa
- 3 pułk artylerii motorowej
- 14 pułk artylerii lekkiej
- 15 pułk artylerii lekkiej
- 4 pułk artylerii przeciwpancernej
- 4 pułk artylerii przeciwlotniczej
- Dywizjon zwalczania moździerzy
- 4 batalion saperów (Oddziały Saperów Dywizyjnych)
- 9 pułk Ułanów Małopolskich (pułk rozpoznawczy)
- 4 batalion łączności
- 4 batalion ciężkich karabinów maszynowych
- Oddziały zaopatrywania
- Dowódca – mjr int. z WSW Damazy Bański
- 7 kompania zaopatrywania
- 8 kompania zaopatrywania
- 12 kompania zaopatrywania
- 20 kompania zaopatrywania (dywizyjna)
- Oddziały Warsztatowe
- Dowódca – mjr br. panc. Leon Czekalski
- 7 kompania warsztatowa
- 8 kompania warsztatowa
- 12 kompania warsztatowa
- Oddziały sanitarne
- Dowódca – mjr dr Tadeusz Pasieczny
- Zastępca dowódcy – kpt. dr Jan Janiga
- 12 kompania sanitarna
- 13 kompania sanitarna – kpt. dr Kazimierz Szulc
- 14 kompania sanitarna
- 2 polowa stacja opatrunkowa
- 3 polowa stacja opatrunkowa
- 4 park materiałowy
- Komendant – ppor. Włodzimierz Dobrucki
- 4 szwadron żandarmerii
- Dowódca – kpt. mgr Mieczysław Halardziński
- Poczta polowa
- Kasa polowa
- 11 sąd polowy
- Szef – mjr aud. Mieczysław Kaczorowski (równocześnie szef służby sprawiedliwości 4 DP)
- Sędzia – ppor. aud. Ditrich Jerzy
- Kompania sztabowa
- Dowódca – mjr Stefański Stanisław
- Pluton opieki nad żołnierzem
- Dowódca – mjr Adam Kowalski
- Zastępca dowódcy – por. art. Stanisław Błaszczak
- Drużyna wywiadu obronnego
- Ośrodek zapasowy 4 Dywizji Piechoty w Findo Gask
Obsada personalna Kwatery Głównej
- Dowódca dywizji – gen. bryg. Kazimierz Glabisz
- Zastępca dowódcy – płk dypl. piech. Józef Matecki
- Oficer ordynansowy – por. art. Stanisław Ruebenbauer
- Dowódca artylerii dywizyjnej – płk art. Eugeniusz Ignacy Luśniak
- Szef służby sprawiedliwości – mjr aud. Kaczorowski Mieczysław
- Szef służby duszpasterskiej – st. kap. ks. Ringwelski Franciszek
- Szef sztabu – ppłk dypl. sap. Stefan Piotrowski
- Szef sztabu – ppłk dypl. piech. Marian Czyżewski
- Oficer łącznikowy – kpt. sap. Kozłowski Edward
- Oficer łącznikowy – kpt. Jacuk Józef
- Oficer łącznikowy – kpt. art. Jasiński Zdzisław
- Oficer taktyczny – kpt. dypl. art. Boroń Henryk
- Oficer informacyjny – rtm. Zakrzewski Leszek
- Pomocnik – por. Billewicz Kazimierz
- Kwatermistrz – mjr dypl. Stefan Ciba
- Oficer organizacyjno personalny – mjr Nowacki Wacław
- Oficer łącznikowy – por. Spielvogel Hugo
- Szef służby materiałowej – kpt. Muehlstein Albert
- Zastępca szefa – kpt. Jan Bukowski
- Szef żandarmerii – kpt. Władysław Łysakowski
- Oficer płatnik KG – ppor. Stanisław Kowalewski
- Oficer zaopatrzenia KG – ppor. Zygmunt Toegel
- Dowódca plutonu ochrony KG – ppor. Józef Kowalczyk
Przypisy
Bibliografia
Witold Biegański: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1990, s. 64. ISBN 83-03-02923-1.
Witold Biegański: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie: formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
Zbigniew Wawer: Organizacja polskich wojsk lądowych w Wielkiej Brytanii 1940-1945. Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk: Bellona, 1992. ISBN 831108218-9.
4 Dywizja Piechoty – Pamięci żołnierzy 4 Dywizji Piechoty i ich dowódcy gen. Glabisza. Tuchowo: Mała poligrafia WSD Redemptorystów.
4 Dywizja Piechoty – Zmechanizowana 1808-1994. Zarys dziejów, red. nauk. Grzegorz Nowik, Tadeusz Rawski, Ministerstwo Obrony Narodowej, Departament Stosunków Społecznych, Wydawnictwo „Bellona”, Warszawa 1994, ISBN 83-11-08377-0.
Zbigniew Z. Wawer: Z dziejów 4 Dywizji Piechoty Wojska Polskiego w Wielkiej Brytanii. str. 131-144, Zeszyt Naukowy Muzeum Wojska w Białymstoku, 1989.