4 Drezdeńska Brygada Pancerna była jednostką pancerną ludowego Wojska Polskiego, która powstała w ramach 1 Korpusu Pancernego w 1944 roku. Została rozformowana 6 lutego 1946 roku na mocy rozkazu Naczelnego Dowódcy WP nr 033/org., a na jej podstawie utworzono 8 pułk czołgów i artylerii pancernej. Dnia 2 lipca 1946 roku, rozkazem nr 597, 2 Brygada Pancerna została odznaczona Orderem Krzyża Grunwaldu kl. III i przyjęła nazwę Drezdeńskiej.
Tradycje 4 Drezdeńskiej Brygady Pancernej kontynuuje 34 Brygada Kawalerii Pancernej z Żagania, która powstała na bazie tej jednostki.
Formowanie
W związku z rozbudową Wojska Polskiego w 1944 roku, 5 lipca wydano rozkaz nr 00127 do dowódcy 1 Armii WP o sformowaniu 1 Korpusu Pancernego. Rozkaz ten został uzupełniony 15 lipca 1944 roku, nakazując sformowanie trzech brygad pancernych do 1 września 1944 roku. Jedną z nich była 4 Brygada Pancerna.
Miejscem formowania brygady została wieś Osiekówka w pobliżu Berdyczowa. Proces formowania rozpoczął się 1 sierpnia 1944 roku, kiedy przybyli pierwsi oficerowie. Szkolenie rozpoczęto niedługo później, a 8 sierpnia brygada otrzymała część uzbrojenia oraz pierwsze transportery MK-1. W połowie sierpnia 1944 roku zapadła decyzja o przeniesieniu 1 Korpusu Pancernego do rejonu Chełma, a 19 sierpnia brygada wyruszyła transportem kolejowym do Chełma, docierając tam 24 sierpnia 1944 roku.
Brygada została zakwaterowana w Zawadówce koło Chełma, gdzie zaczęli przybywać poborowi z Lubelszczyzny. Sprzęt wojskowy, w tym czołgi T-34, dotarł dopiero w połowie stycznia 1945 roku. Przysięga żołnierzy brygady miała miejsce 22 października 1944 roku, a szkolenie trwało w rejonie Chełma do połowy lutego 1945 roku.
Marsze i boje
20 lutego 1945 roku wydano rozkaz o przegrupowaniu brygady na zachód do rejonu Krzyża, a 22 lutego rozpoczęło się przegrupowanie, które zakończyło się 28 lutego, gdy brygada dotarła do Trzebina. Już 3 marca brygada została ponownie przeniesiona do Głazów koło Myśliborza, gdzie zajęła pozycje obronne. Było to pierwsze zadanie bojowe brygady, a jej pododdziały brały udział w oczyszczaniu lasów z ukrywających się grup niemieckich, które próbowały przedostać się na zachód.
19 marca 1945 roku podjęto decyzję o kolejnym przegrupowaniu brygady w rejon Oleśnicy, a jej przegrupowanie rozpoczęto 22 marca. 25 marca zajęła pozycje obronne w rejonie Sokołowic. 7 kwietnia brygada ponownie zaczęła przegrupowanie w kierunku Kliczkowa, gdzie dotarła 10 kwietnia. 15 kwietnia brygada przeszła na pozycje wyjściowe tuż za linią frontu w rejonie Kuźnicy koło Jagodzina.
17 kwietnia brygada została wprowadzona do walki w przełamaniu obrony nieprzyjaciela nad rzeką Weisser Schöps i kanałem Neugraben, a po ich przełamaniu przystąpiła do walk o miasteczko Niska, prowadząc walki tam do 20 kwietnia. Następnie rozpoczęła pościg za wycofującymi się wojskami niemieckimi w kierunku Drezna, docierając na przedpola Drezna 22 kwietnia.
W związku z kontrofensywą niemiecką pod Budziszynem, 22 kwietnia brygada została wycofana spod Drezna i od 23 kwietnia walczyła w rejonie na północ od Budziszyna z nacierającymi wojskami niemieckimi, biorąc udział w tych walkach do 5 maja 1945 roku, gdy kontrofensywa niemiecka ostatecznie się załamała.
7 maja brygada, w składzie 1 Drezdeńskiego Korpusu Pancernego, wzięła udział w operacji praskiej 2 Frontu Ukraińskiego, a 9 maja dotarła do Českiej Kamenicy, gdzie zakończyła swój szlak bojowy. 10 maja brygada przeszła do Mělnika, gdzie wzięła udział w defiladzie, a w jego okolicach stacjonowała do 13 maja, po czym rozpoczęła przegrupowanie do Polski, docierając do rejonu Ostrowa Wielkopolskiego, gdzie przebywała do czerwca 1945 roku.
11 czerwca brygada rozpoczęła przegrupowanie do rejonu Cieszyna, gdzie od 13 czerwca pełniła służbę na granicy polsko-czechosłowackiej do końca lipca 1945 roku. Następnie została przerzucona do Opola, gdzie 2 sierpnia 1945 roku otrzymała sztandar ufundowany przez społeczeństwo Krakowa.
W Opolu brygada stacjonowała do października 1945 roku, a następnie przeniesiono ją do Tarnowa, gdzie pozostawała do momentu przeformowania.
Skład i obsada personalna w latach 1944–1945
Skład
Dowództwo (74 oficerów i żołnierzy, 2 czołgi T-34/85, 3 transportery opancerzone MK-1)
- kompania dowodzenia (1)
- pluton łączności (1)
- pluton rozpoznawczy (1)
- pluton saperów (1)
- pluton ochrony sztabu i regulacji ruchu (1)
- pluton gospodarczy (1)
- kompania przeciwlotniczych karabinów maszynowych (1)
- pluton transporterów opancerzonych (3)
- pluton karabinów maszynowych (1)
- kompania technicznego zaopatrzenia (1)
- pluton remontu maszyn bojowych i samochodów (1)
- pluton robót specjalnych (1)
- pluton dowozu amunicji (1)
- pluton dowozu materiałów pędnych, części zapasowych i żywności (1)
- pluton medyczno-sanitarny (1)
Batalion czołgów (3) (175 żołnierzy, 21 czołgów T-34/85, 12 radiostacji, 16 samochodów)
- pluton dowodzenia (1)
- pluton zabezpieczenia bojowego (1)
- pluton sanitarny (1)
- kompania czołgów (2) (57 żołnierzy, 10 czołgów)
- pluton czołgów (3)
Batalion piechoty zmotoryzowanej (1) (474 żołnierzy, 18 ręcznych karabinów maszynowych, 4 ciężkie karabiny maszynowe, 6 moździerzy kal. 82 mm, 4 armaty przeciwpancerne kal. 57 mm, 5 radiostacji, 36 samochodów)
- kompania fizylierów (2)
- pluton fizylierów (3)
- pluton karabinów maszynowych (1)
- kompania desantu czołgowego (1)
- pluton fizylierów (3)
- bateria armat przeciwpancernych (1)
- pluton armat przeciwpancernych (2)
- kompania moździerzy (1)
- pluton moździerzy (2)
Obsada personalna
Dowództwo
Dowódca brygady
- p.o. ppłk Jan Wereszczagin (18 sierpnia 1944 – 25 października 1944)
- ppłk Paweł Stupin (25 października 1944 – 17 kwietnia 1945) (ciężko ranny)
- ppłk Jan Wereszczagin (17 kwietnia 1945 – 1946)
Zastępca dowódcy brygady do spraw liniowych
- mjr Jan Runkow (1 sierpnia 1944 – 1 sierpnia 1945)
- mjr Michał Syrow (1 sierpnia 1945 – ?)
Zastępca dowódcy brygady do spraw polityczno-wychowawczych
- por. Wacław Borowik (14 października 1944 – 3 stycznia 1945)
- por. Jan Małecki (3 stycznia 1945 – 20 maja 1945)
Zastępca dowódcy brygady do spraw technicznych
- mjr Aleksander Sztefan (1 sierpnia 1944 – 21 stycznia 1945)
- mjr Bronisław Pietruszkiewicz (21 stycznia 1945 – ?)
Szef sztabu
- ppłk Jan Wereszczagin (18 sierpnia 1944 – 1 maja 1945)
- ppłk Jan Saweliew (1 maja 1945 – 26 maja 1945)
- ppłk Wiktor Gołowlew (26 maja 1945 – ?)
- mjr Wasyl Słoniecki (?)
Kwatermistrz
- mjr Sergiusz Markin (5 sierpnia 1944 – 20 marca 1945)
- ppor. Bernard Wiza (20 marca 1945 – ?)
Pododdziały podległe bezpośrednio dowództwu brygady
kompania dowodzenia – dowódca
- kpt. Ignacy Gardiejew (5 sierpnia 1944 – ?)
- ppor. Mikołaj Wasilenko (? – 16 czerwca 1945)
- por. Anatol Leonow (16 czerwca 1945 – 7 sierpnia 1945)
- ppor. Wacław Wrzesiński (7 sierpnia 1945 – ?)
kompania przeciwlotniczych karabinów maszynowych – dowódca
- kpt. Aleksander Jemielianow (22 września 1944 – 7 sierpnia 1945)
- kpt. Igor Kaprałow (7 sierpnia 1945 – 11 października 1945)
- ppor. Józef Węgrzynowski (11 października 1945 – 30 października 1945)
- por. Wiktor Sierpacz (30 października 1945 – ?)
kompania zaopatrzenia technicznego – dowódca
- por. Mikołaj Wereszczagin (5 sierpnia 1944 – 18 stycznia 1945)
- kpt. Wasyl Makarenko (18 stycznia 1945 – 11 marca 1945)
- kpt. Michał Nowosielcow (11 marca 1945 – ?)
- ppor. Tadeusz Omeluk (?)
1 batalion czołgów
Dowódca
- kpt. Aleksy Michałkow (10 sierpnia 1944 – 7 lutego 1945)
- mjr Aleksy Guszczyn (7 lutego 1945 – ?)
1 kompania czołgów – dowódca
- ppor. Aleksander Możejko (6 września 1944 – 19 października 1944)
- por. Timon Krukowski (19 października 1944 – ?)
2 kompania czołgów – dowódca
- ppor. Władysław Bogusławski (6 października 1944 – 8 marca 1945)
- kpt. Franciszek Górski (8 marca 1945 – ?)
2 batalion czołgów
Dowódca
- mjr Andrzej Rykow (10 sierpnia 1944 – 28 kwietnia 1945)
- kpt. Gleb Bolszakow (28 kwietnia 1945 – 27 września 1945)
- por. Wacław Feryniec (27 września 1945 – ?)
1 kompania czołgów – dowódca
- ppor. Czesław Popieliński (? – 11 kwietnia 1945)
- ppor. Konstanty Polikanow (11 kwietnia 1945 – ?)
2 kompania czołgów – dowódca
- chor. Jan Zelkowicz (6 października 1944 – 18 kwietnia 1945)
- chor. Janusz Sochor (18 kwietnia 1945 – ?)
3 batalion czołgów
Dowódca
- mjr Michał Syrow (10 sierpnia 1945 – 25 maja 1945)
- kpt. Szymon Bordon (25 maja 1945 – ?)
1 kompania czołgów – dowódca
- por. Franciszek Górski (7 września 1944 – 1 stycznia 1945)
- por. Aleksander Krawczenko (1 stycznia 1945 – 7 sierpnia 1945)
- kpt. Jefin Agarin (7 sierpnia 1945 – ?)
2 kompania czołgów – dowódca
- ppor. Jan Mazurek (6 października 1944 – 16 stycznia 1945)
- ppor. Tadeusz Dywański (16 stycznia 1945 – 15 kwietnia 1945) (poległ)
- ppor. Jakub Czernow (15 kwietnia 1945 – ?)
Batalion piechoty zmotoryzowanej
Dowódca
- kpt. Aleksy Kołosowski (1 sierpnia 1944 – 3 października 1944)
- kpt. Alfred Żmiczerewski (3 października 1944 – ?)
1 kompania fizylierów – dowódca
- ppor. Witold Rudnicki (? – 22 października 1944)
- ppor. Piotr Bielawski (22 października 1944 – 15 września 1945)
- ppor. Witold Putyński (15 września 1945 – ?)
2 kompania fizylierów – dowódca
- ppor. Wacław Wrzesiński (1 listopada 1944 – ?)
kompania desantu czołgowego – dowódca
- ppor. Anatol Krzywicki (23 września 1944 – 1 czerwca 1945)
- ppor. Edward Makula (1 czerwca 1945 – ?)
bateria armat przeciwpancernych – dowódca
- kpt. Aleksander Czechow (28 sierpnia 1944 – 5 października 1944)
- kpt. Igor Kaprałow (5 października 1944 – 9 września 1945)
- ppor. Wiktor Siepasz (9 września 1945 – ?)
kompania moździerzy – dowódca
- por. Aleksander Czechow (28 lipca 1944 – 30 listopada 1944)
- ppor. Jakub Koleśnikow (30 listopada 1944 – ?)
kompania rusznic przeciwpancernych – dowódca
- por. Stanisław Sowa (15 sierpnia 1944 – 24 września 1944)
- por. Anatol Krzywicki (24 września 1944 – 1 grudnia 1944)
- ppor. Bolesław Zimbowski (1 grudnia 1944 – 20 sierpnia 1945)
- por. Anatol Krzywicki (20 sierpnia 1945 – 10 września 1945)
- kpt. Ignacy Gardiejew (10 września 1945 – ?)
Odznaczeni Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari
- kpt. Henryk Barchasz
- mjr Józef Dabek
- ppor. Włodzimierz Demidow
- kpt. Franciszek Górski
- kpt. Mikołaj Jachimowicz
- mjr Mikołaj Kiczko
- por. Jerzy Kornel
- ppor. Henryk Słomnicki
- płk Paweł Stupin
- ppłk Jan Wereszczagin
Kamuflaż i oznakowanie wozów
Wozy bojowe były malowane farbą olejną w kolorze ciemnozielonym. Różne pojazdy mogły mieć nieco inny odcień lub kolor. W razie potrzeby pojazdy były malowane w nieregularne plamy różnych rozmiarów i kształtów. Oprócz podstawowego koloru używano brązu, czerni lub piaskowego, choć ten sposób malowania stosowano sporadycznie.
W zimie wozy bojowe malowano na biało, stosując tzw. bielidło. Biel nakładano bezpośrednio na zieloną farbę ochronną, pokrywając cały pojazd lub tylko część jego powierzchni, tworząc nieregularne plamy, które deformowały kształt. Czasami zamiast farby używano wapna.
Na wieży malowano orła, którego stylizowany, ale uproszczony kształt wzorowany był na orle piastowskim. Wysokość orła wynosiła od 20 do 40 cm, a znak ten umieszczano w kole zakreślonym białą linią, dwoma liniami lub grubą, białą linią przerywaną. Kolejność i miejsce malowania znaku orła oraz numerów taktycznych były określane w rozkazach dowódcy jednostki.
Oznakowanie taktyczne
W 1 KPanc wprowadzono system oznakowania taktycznego, który obejmował również znak godła państwowego. Ponieważ w trzech brygadach pancernych zdarzały się te same numery, przynależność pojazdu do określonej brygady określał nie tylko numer, ale także rodzaj godła oraz miejsce, w którym je namalowano.
Numery taktyczne brygady:
dowództwo
- 2 czołgi T-34-85 — 0001, 0002
- 1 batalion — dowódca — 1000
- 1 kompania — dowódca — 1100
- 1 pluton — 1111, 1112, 1113
- 2 pluton — 1121, 1122, 1123
- 3 pluton — 1131, 1132, 1133
- 2 kompania — dowódca — 1200
- 1 pluton — 1211, 1212, 1213
- 2 pluton — 1221, 1222, 1223
- 3 pluton — 1231, 1232, 1233
- 2 batalion — dowódca — 2000
- 1 kompania — dowódca — 2100
- 1 pluton — 2111, 2112, 2113
- 2 pluton — 2121, 2122, 2123
- 3 pluton — 2131, 2132, 2133
- 2 kompania — dowódca — 2210
- 1 pluton — 2211, 2212, 2213
- 2 pluton — 2221, 2222, 2223
- 3 batalion — dowódca — 3000
- 1 kompania — dowódca — 3100
- 1 pluton — 3111, 3112, 3113
- 2 pluton — 3121, 3122, 3123
- 3 pluton — 3131, 3132, 3133
- 2 kompania — dowódca — 3200
- 1 pluton — 3211, 3212, 3213
- 2 pluton — 3221, 3222, 3223
Przekształcenia
4 Drezdeńska Brygada Pancerna → 8 pułk czołgów → 99 pułk zmechanizowany → 89 pułk zmechanizowany → 34 Brygada Kawalerii Pancernej
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Kazimierz Kaczmarek: Czwarta pancerna (Z dziejów 4 Brygady Pancernej). Warszawa: Wydawnictwo MON, 1970.
Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945–1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
Janusz Ledwoch: I Korpus Pancerny 1944-1945. Wydawnictwo Militaria, 2001. ISBN 83-7219-120-4. Brak numerów stron w książce
Ludowe Wojsko Polskie 1943-1945. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1973. Brak numerów stron w książce
Kazimierz Kaczmarek: W bojach przez Łużyce: na drezdeńskim kierunku operacyjnym. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1965. Brak numerów stron w książce
Kazimierz Kaczmarek: Druga Armia Wojska Polskiego. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1978. Brak numerów stron w książce
Stanisław Gać: Udział 2 Armii Wojska Polskiego w operacji praskiej. Wydawnictwo MON, 1962. Brak numerów stron w książce
Kazimierz Kaczmarek: Budziszyn 1945. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1982. ISBN 83-11-06737-6. Brak numerów stron w książce
Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 3, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek kawalerii, wojsk pancernych i zmotoryzowanych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07419-4.