4 Brygada Kawalerii Narodowej
4 Brygada Kawalerii Narodowej to jednostka jazdy koronnej w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Inna nazwa: 2 Małopolska Brygada Kawalerii Narodowej
Formowanie i zmiany organizacyjne
Brygada została powołana do życia 30 listopada 1789 roku. W październiku tego samego roku rozpoczęto proces reorganizacji brygad kawalerii. Z dwóch chorągwi II Ukraińskiej Brygady Kawalerii Narodowej oraz dziesięciu chorągwi Półbrygady Małopolskiej stworzono 2 Małopolską Brygadę Kawalerii Narodowej pod dowództwem Jana E. Potockiego, a jej chorągwiom nadano numery od 37 do 48. Formalnie jednostka ta wchodziła w skład Dywizji Małopolskiej. W 1790 roku kontynuowano rozbudowę i translokację poszczególnych chorągwi do brygady.
Wiosną 1792 roku, w przededniu konfliktu z Rosją, brygada osiągnęła swój maksymalny rozwój organizacyjny, licząc etatowo 1818 żołnierzy, a w rzeczywistości 1750.
W 1792 roku brygada składała się z 1750 „głów” oraz 1750 koni. W marcu 1794 roku liczba „głów” wynosiła 1241, a koni 1127; w maju było to 1118 „głów” i 1004 koni, a we wrześniu 1003 „głów” i 878 koni.
W czasie powstania kościuszkowskiego brygada była uzbrojona w 825 karabinów, 328 pistoletów, 998 szabel oraz 129 pik.
Walki i potyczki
Brygada uczestniczyła w kampanii litewskiej w czasie wojny 1792 roku.
Żołnierze jednostki brali udział w starciach pod Grannem (24 lipca 1792), Kozubowem (25 marca 1794), Opatowem (29 marca 1792), Racławicami (4 kwietnia 1794) oraz Szczekocinami (6 czerwca 1794). Dodatkowo, brała udział w obronie Warszawy oraz w działaniach zbrojnych pod Sielcem (17 września 1794), Rzewniem (18 września 1794), Kadniewkiem, Gzowem i Strzyżem (20 i 24 września 1794).
Stanowiska
- Krasnystaw do Augustowa (1790)
- 8 chorągwi na Wołyniu (Połonne)
- 4 chorągwie w Mazowieckiem (marzec 1792)
- 2 szwadrony w Warszawie
- reszta w Solcu i okolicach (październik 1793)
Żołnierze brygady
Do jesieni 1789 roku sztab brygady składał się z brygadiera, vicebrygadiera, kwatermistrza, audytora oraz adiutanta. Nowo uchwalony etat powiększał sztab o trzech majorów oraz adiutanta. Zgodnie z przepisami ustanowionymi 9 października 1789 roku, brygadier, vicebrygadier i major mieli być wybierani przez króla spośród osób przedstawionych przez Komisję Wojskową, w połowie spośród czynnych żołnierzy, a w drugiej połowie spośród rotmistrzów kawalerii narodowej oraz rodaków wracających z zagranicznej służby. Pozostałych oficerów sztabu mianował brygadier.
Komendanci:
- Jan Nepomucen Eryk Potocki (1789 – 9 VIII 1792)
- Adam Walewski (9 VIII 1792-)
- p.o. Jan Ludwik Manget
- p.o. Piotr Jaźwiński
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Krzysztof Bauer: Wojsko koronne powstania kościuszkowskiego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1981. ISBN 83-11-06605-1.
Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
Konstanty Górski: Historya jazdy polskiej. Kraków: Spółka wydawnicza Polska, 1894.
Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717-1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Sztaby i kawaleria. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 2002. ISBN 83-71-88-500-8.
Tomasz Ciesielski: Jazda koronna i Wielkiego Księstwa Litewskiego autoramentu narodowego armii Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1717-1776. W: Aleksander Smoliński [red.]: Do szarży marsz, marsz… Studia z dziejów kawalerii. T.1. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2010. ISBN 978-83-231-2567-9.
Maciej Trąbski: Kawaleria autoramentu narodowego armii Rzeczypospolitej Obojga Narodów w epoce stanisławowskiej. Lata 1775-1794. W: Aleksander Smoliński [red.]: Do szarży marsz, marsz… Studia z dziejów kawalerii. T.2. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2012. ISBN 978-83-231-2783-3.
Leonard Ratajczyk, Jerzy Teodorczyk: Wojsko powstania kościuszkowskiego w oczach współczesnych malarzy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07090-3.