4 Brygada Artylerii (II Korpus)

4 Brygada Artylerii

4 Brygada Artylerii (4 BA) to jednostka artylerii Wojska Polskiego działająca na Wschodzie.

W dniu 8 grudnia 1917 roku generał piechoty Dymitr Szczerbaczew, pełniący rolę pomocnika Króla Rumunii Ferdynanda I oraz dowodzący Frontem Rumuńskim, wydał rozkaz dotyczący „polonizacji” wybranych jednostek 9 Armii. Wśród wskazanych jednostek była 183 Brygada Artylerii (ros. 183-я артиллерийская бригада), która podlegała pułkownikowi Lucjanowi Kupczyńskiemu, dowódcy 166 Polskiej Dywizji Piechoty, a jej koncentracja miała miejsce w Suczawie.

W styczniu 1918 roku brygada przeniosła się do pobliskiej wsi Rosonczy na Bukowinie, skąd w tym samym miesiącu wyruszyła do Sorok w Besarabii. Tam dotarł do niej rozkaz generała Szczerbaczewa z dnia 10 stycznia 1918 roku, dotyczący formowania II Korpusu Polskiego. Zgodnie z tym rozkazem, korpus miał składać się z trzech dywizji piechoty, z których każda miała posiadać cztery pułki piechoty i jedną brygadę artylerii. 166 Dywizja Piechoty została przekształcona w 4 Dywizję Strzelców Polskich, a 183 Brygada Artylerii w 4 Brygadę Artylerii. Z racji tego, że korpus nie osiągnął pełnych stanów etatowych, 4 BA wraz z 2 Dywizjonem Artylerii Ciężkiej pełniła rolę artylerii korpuśnej, podczas gdy funkcje artylerii dywizyjnej przejęły dwie samodzielne baterie artylerii.

W lutym 1918 roku brygada stacjonowała w Bużarówce Wołowej. 8 marca 1918 roku brygada, będąca częścią II Korpusu Polskiego, rozpoczęła marsz za Dniepr. 7 kwietnia 1918 roku uroczyście przeszła przez Humań, a 18 kwietnia zatrzymała się w okolicach Kaniowa. Na terenie powiatu kaniowskiego doszło do reorganizacji brygady pod dowództwem pułkownika Jerzego Altvatera, w wyniku której z dwóch dotychczasowych dywizjonów utworzono pięć baterii po cztery działa. W pierwszej dekadzie maja 1918 roku brygada zatrzymała się w miejscowości Szandra, osłaniana przez batalion strzelców z 5 Dywizji. 11 maja 1918 roku brygada uczestniczyła w bitwie pod Kaniowem, a następnego dnia skapitulowała na honorowych warunkach. Przed kapitulacją żołnierze brygady zniszczyli działa, topiąc zamki w bagnach. Większość żołnierzy została wzięta do niewoli przez Niemców, lecz część dotarła na Kubań, gdzie utworzyła 1 baterię I Dywizjonu Artylerii 4 Dywizji Strzelców Polskich.

1 lipca 1919 roku 4 Dywizja Strzelców Polskich połączyła się z 10 Dywizją Piechoty, która była organizowana w kraju, w obszarze Okręgu Generalnego „Łódź”. Połączona dywizja zachowała numer 10. W tym samym czasie I Dywizjon Artylerii 4 DSP został przekształcony na I dywizjon 10 Pułku Artylerii Polowej.

W 1922 roku 10 Pułk Artylerii Polowej otrzymał nazwę wyróżniającą „Kaniowski”, nawiązującą do „spuścizny ducha szeregowych i oficerów II Polskiego Korpusu Wschodniego”, którzy po rozbiciu Korpusu pod Kaniowem przez Niemców, nieugięcie podążyli na Kubań do powstającej 4-tej Dywizji Strzelców Polskich pod dowództwem generała Żeligowskiego. 1 stycznia 1932 roku jednostka została przemianowana na 10 Kaniowski Pułk Artylerii Lekkiej.

3 maja 1995 roku 10 Pułk Artylerii Mieszanej, stacjonujący w Kędzierzynie-Koźlu, przyjął dziedzictwo tradycji 10 Kaniowskiego Pułku Artylerii Lekkiej oraz otrzymał nazwę wyróżniającą „Śląski” i imię patrona, kadeta Zygmunta Kuczyńskiego.