4 Batalion CKM – jednostka piechoty Polskich Sił Zbrojnych.
Formowanie, zmiany organizacyjne i historia
Formowanie batalionu rozpoczęło się zimą 1945 roku, a jego zdolność bojowa miała być osiągnięta do 1 czerwca 1945. Batalion nie uczestniczył w walkach frontowych. Oficerowie pochodzili z I Korpusu Polskiego, natomiast około 80% żołnierzy stanowiły osoby, które wcześniej zostały przymusowo wcielone do Wehrmachtu oraz organizacji Todt. 4 Batalion CKM był częścią 4 Dywizji Piechoty, a jego siedziba znajdowała się w Dunblane, Szkocja. Pododdziały stacjonowały w takich miejscach jak: Rippenross Camp (1 kckm i kmoź), Dickburn Camp (2 kckm) oraz Cathedral Camp (kdow).
W strukturze batalionu działał Posterunek Żandarmerii, w skład którego w styczniu 1946 roku wchodzili: wachm. Antoni Jaksoniak, plut. Stanisław Latoszek, kpr. Franciszek Ilkiewicz oraz kpr. Józef Sławiński.
22 stycznia 1946 roku por. Wilhelm Kohlman został przeniesiony do Wyższej Szkoły Wojennej na VI Kurs jako słuchacz zwyczajny. 11 lutego 1946 roku dowódca batalionu wyznaczył 12 podoficerów i żołnierzy do składu orkiestry jazzowej. 22 lutego 1946 roku 29 szeregowców zostało przeniesionych z batalionu do Komendy Uzupełnień Nr 1. 28 lutego 1946 roku 10 szeregowców zostało przeniesionych do Ośrodka Demobilizacyjnego Nr 1 w Greenock (Transit Camp). 15 marca 1946 roku kolejna grupa szeregowców została przeniesiona do Komendy Uzupełnień Nr 1 – Obóz Repatriacyjny Tairfield.
W dniach 20 i 21 marca 1946 roku do batalionu przydzielono pod względem gospodarczym personel Polskiego Biura Wojskowego w Glasgow, liczący 29 oficerów, 8 podchorążych, 3 podoficerów oraz 7 szeregowców. Wśród oficerów biura byli podpułkownicy: Ludwik Świątek (zastępca kierownika Kierownictwa Zaopatrzenia Intendentury w 1939), Jan Wilczyński, Czesław Leon Pawluś oraz major Stefan Zaremba.
28 marca 1946 roku do batalionu przydzielono 8 oficerów Biura Rozrachunkowego Sztabu Głównego pod przewodnictwem majora Jerzego Mariana Ciepielowskiego oraz 4 oficerów z Komisji Regulaminowej. 6 września 1946 roku major Ciepielowski (*6 XII 1899 †16 XII 1969 Londyn) został pozbawiony obywatelstwa polskiego.
1 kwietnia 1946 roku kompania moździerzy została przeniesiona z obozu Barry Links do obozu Buddon Camp.
18 kwietnia 1946 roku dowódca batalionu zniósł wartę obozową oraz służbę zastępcy oficera służbowego, wprowadzając zamiast tego ront podoficerski składający się z dwóch podoficerów młodszych, posiadających uprawnienia wartowników oraz funkcję podoficera pożarniczego – profosa.
Na podstawie Dziennika Personalnego Naczelnego Wodza i Ministra Obrony Narodowej Nr 1 z 5 stycznia 1946 roku ogłoszono, że plut. Władysław Ogrodnik z 2 kompanii ckm został odznaczony Krzyżem Walecznych z dwoma okuciami za kampanię francuską 1940 roku.
21 kwietnia 1946 roku dowódca batalionu awansował:
- sierżanta Tomasza Dziembę z kompanii dowodzenia na stopień rzeczywistego starszego sierżanta,
- wachmistrza Antoniego Jaksoniaka z Posterunku Żandarmerii na stopień rzeczywistego starszego wachmistrza,
- 3 podoficerów na stopień rzeczywistego sierżanta,
- 7 podoficerów na stopień plutonowego,
- 15 starszych strzelców na stopień kaprala,
- 1 starszego strzelca na stopień tytularnego kaprala,
- 38 strzelców na stopień starszego strzelca,
- 6 strzelców na stopień tytularnego starszego strzelca.
Wśród awansowanych na plutonowego był Franciszek Ilkiewicz z Posterunku Żandarmerii. Awansowani żołnierze otrzymywali dotychczasowe uposażenie, ponieważ władze brytyjskie nie zgodziły się na wypłatę wyższego wynagrodzenia związku z awansami.
25 kwietnia 1946 roku podporucznicy: Zenon Janiga i Jan Kantor zostali przeniesieni do Rezerwy Personalnej Oficerów – obozu zbiorczego Strowan House k. Crieff. Tego samego dnia ogłoszono, że podporucznik Władysław Samborowski został odznaczony Krzyżem Walecznych za kampanię włoską 1944 roku. 30 kwietnia 1946 roku podporucznicy: Bolesław Grocz i Wacław Jurowski zostali przeniesieni do Rezerwy Personalnej Oficerów – obozu zbiorczego Strowan House k. Crieff.
9 maja 1946 roku dowódca batalionu awansował plutonowego Władysława Ogrodnika na tytularnego sierżanta oraz 3 żołnierzy na stopień tytularnego kaprala i kolejnych 6 na stopień tytularnego starszego strzelca.
26 lipca 1946 roku dowódca 4 Dywizji Piechoty przydzielił do batalionu kapitana Franciszka Malika oraz poruczników: Wilhelma Kohlmana i Wilhelma Kulę z Wyższej Szkoły Wojennej. 31 lipca 1946 roku por. Wilhelm Kohlman został odkomenderowany do dyspozycji szefa Biura Ewidencji w Witley Camp. 8 sierpnia 1946 roku kpt. piech. Franciszek Malik został tymczasowo przydzielony do Obozu Przejściowego dla Rodzin Żołnierzy II Korpusu Polskiego w Macmerry na stanowisko oficera administracyjnego obozu. 15 sierpnia 1946 roku 6 strzelców pod dowództwem kaprala Jana Nitki zostało odkomenderowanych do 8 kompanii saperów w Tulloch Castle w Dingwall.
21 sierpnia 1946 roku dowódca batalionu polecił wypłatę dodatku dla żandarmów z Ekspozytury Polskiego Biura Wojskowego w Dundee: plut. Józefowi Torpiłowskiemu, plut. Kazimierzowi Zielińskiemu oraz st. strz. Stefanowi Dudzińskiemu.
1 października 1946 roku dowódca batalionu utworzył Pluton Transportowy „w celu zaspokojenia wszelkich potrzeb transportowych batalionu”. Na stanowisko dowódcy plutonu wyznaczono ppor. Jana Szaciłło, a jego zastępcą został chor. Józef Kot. Pod względem ewidencyjnym, gospodarczym i dyscyplinarnym wszyscy szeregowcy zostali przeniesieni do kompanii dowodzenia. Do Plutonu Transportowego przeniesiono wszystkie pojazdy batalionu kategorii „B” (kołowe i motocykle). W pierwszym etapie organizacji plutonu przeniesiono: 6 samochodów Austin WD, 12 samochodów Bedford WD oraz 2 samochody Commer WD.
3 października 1946 roku do Obozu Repatriacyjnego w Irvine przeniesiono: por. Stanisława Hirscha, ppor. Romana Jorkasch-Kocha oraz ppor. Rudolfa Osieckiego.
24 października 1946 roku ppor. Władysław Samborowski został wyznaczony na funkcję oficera ewidencyjnego Grupy 3 Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Tego samego dnia dowódca batalionu zabronił żołnierzom udziału w zabawach organizowanych w lokalu „Chalet” w Broughty Ferry z powodu bójek i polecił dowódcy Posterunku Żandarmerii dopilnować wykonania tego rozkazu.
20 listopada 1946 roku dowódca batalionu przydzielił pozostałe pojazdy mechaniczne do Plutonu Transportowego: 15 samochodów Austin WD, 36 samochodów Bedford 15 cwt, 10 samochodów Humber oraz 17 motocykli BSA.
30 listopada 1946 roku dowódca batalionu połączył 1 i 2 kompanie ckm w jeden pododdział o nazwie „2 Kompania CKM”.
Organizacja batalionu
Dowództwo 4 Batalionu CKM
Kompania Dowodzenia
1 Kompania CKM
2 Kompania CKM
3 Kompania CKM
Kompania Moździerzy
Obsada personalna batalionu
Dowództwo batalionu
dowódca batalionu – ppłk Franciszek Raczek
I zastępca dowódcy – mjr Stanisław Mrozek
II zastępca dowódcy
kpt. Wilhelm Jan (do 26 I 1946 → 6 miesięczna praktyka w firmie „S Moris” w Redditch)
kpt. Maksymilian Bociek (p.o. od 26 I 1946)
adiutant batalionu
por. Józef Nahaczewski (do 10 I 1946 → Komenda Uzupełnień Nr 1)
ppor. Czesław Obecny (16 II – 4 XI 1946 → 6 tygodniowy kurs języka angielskiego)
por. Wilhelm Kula (od 31 X 1946)
por. Stanisław Opoka (od 19 XII 1946)
oficer wywiadowczy
ppor. Aleksander Wincberg
por. Stanisław Opoka (5 I – 16 II 1946)
ppor. Witold Jewasiński (od 16 II 1946)
oficer techniczny
por. Tadeusz Pisarski (do 22 VII 1946 → 4 bł)
ppor. Roman Jorkasch-Koch (od 22 VII 1946)
oficer opieki nad żołnierzem
oficer łączności
por. Kazimierz Szomborski (od 1 III 1946)
ppor. łącz. Ksawery Kudelski (od 16 X 1946)
oficer kwaterunkowy – ppor. Stefan Zalejko (od 5 III 1946)
oficer zaopatrywania – ppor. Zbigniew Strojny (od 10 IV 1946)
Kompania Dowodzenia
dowódca kompanii – kpt. Uziębło
dowódca kompanii – por. Kazimierz Szomborski (od 5 I 1946)
dowódca kompanii – kpt. Michał Naziębło (od 1 III 1946)
dowódca kompanii – por. Kazimierz Szomborski
dowódca kompanii – por. Leon Stetkiewicz (od 14 IX 1946)
1 Kompania CKM
dowódca kompanii – kpt. Tomasz Srokowski
zastępca dowódcy kompanii – por. Włodzimierz Pochwat
dowódca kompanii – por. Włodzimierz Pochwat
dowódca kompanii – por. Feliks Babula (21 – 30 XI 1946 równocześnie z funkcją dowódcy 2 kompanii ckm)
2 Kompania CKM
dowódca kompanii – por. Feliks Babula
zastępca dowódcy kompanii – por. Tadeusz Wiśniewski
dowódca kompanii – por. Leon Stetkiewicz (p.o. od 4 III 1946)
dowódca kompanii – por. Feliks Babula
3 Kompania CKM
dowódca kompanii – kpt. Józef Serafin (Croix de Guerre ze srebrną gwiazdką)
zastępca dowódcy kompanii – por. Eugeniusz Bernatek
dowódca kompanii – kpt. piech. Adam Borowiec (do 14 IX 1946 → Obóz Repatriacyjny Nr 99 w Polkemmet)
dowódca kompanii – por. piech. Wilhelm Kula (od 15 IX 1946)
dowódca kompanii – kpt. piech. Adam Borowiec (od 31 X 1946)
Kompania Moździerzy
dowódca kompanii – kpt. Bronisław Nitka
zastępca dowódcy kompanii – por. Janusz Michalik
dowódca kompanii – por. Stanisław Opoka (wz. 16 II – 4 XI 1946 → 6 tygodniowy kurs języka angielskiego)
dowódca kompanii – por. Marian Wisłocki (od 5 XI 1946)
Znaki rozpoznawcze
Patki – żółte z granatową żyłką.
Otoki: granatowe.
Znaki na wozach: biała cyfra 64 na czarnym tle.
Przypisy
Bibliografia
4. Baon C.K.M. Rozkazy dzienne 1946, Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, sygn. R.398.
Zbigniew Wawer: Organizacja polskich wojsk lądowych w Wielkiej Brytanii 1940-1945. Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk: Bellona, 1992. ISBN 83-11-08218-9.
4 Dywizja Piechoty – Pamięci żołnierzy 4 Dywizji Piechoty i ich dowódcy gen. Glabisza. Tuchowo: Mała poligrafia WSD Redemptorystów.
Tadeusz Kryska-Karski, Henryk Barański: Piechota Polska 1939-1945 Zeszyt nr 12. Londyn: 1973.