4 (album Beyoncé)

4 – Czwarty album studyjny Beyoncé

4 to czwarty album studyjny amerykańskiej piosenkarki Beyoncé Knowles, który został wydany 24 czerwca 2011 roku przez Columbia Records. Na trzy tygodnie przed zaplanowaną premierą, wszystkie utwory z płyty wyciekły do Internetu. Album 4 był pierwszym dziełem Knowles stworzonym po zakończeniu współpracy z jej ojcem, Mathew, który był jej menedżerem. W 2010 roku Beyoncé postanowiła zrobić przerwę w karierze, aby przygotować się do pracy nad nowym albumem. W tym okresie, jak sama przyznała, inspirowała się codziennym życiem i rozwijała swoją kreatywność, odwiedzając teatry i oglądając sztuki broadwayowskie. Wśród muzycznych inspiracji, które wpłynęły na proces produkcji 4, wymieniła Felę Kutiego, Earth, Wind & Fire i Lionela Richie, a także m.in. The Jackson 5 i Prince’a.

Beyoncé wyjaśniła, że podczas pracy nad 4 postanowiła pozwolić sobie na wolność artystyczną, aby nagrywać utwory, w których melodia i tekst harmonijnie się łączą. W trakcie tworzenia materiału na płytę, łączyła klasyczne R&B lat 70. z rockiem lat 90. oraz hip-hopem. Jej głównym celem było przywrócenie w muzyce emocji, instrumentalizacji i duszy, które, według niej, zaczęły zanikać w przemyśle rozrywkowym.

4 to przede wszystkim album utrzymany w stylistyce R&B i pop; krytycy zwrócili uwagę na wyraźne wpływy R&B z lat 70. i 80. oraz soulu. W warstwie tekstowej album poruszał głównie tematy dotyczące miłości, kobiecości i monogamii. Płyta zdobyła przeważnie pozytywne oceny od recenzentów, którzy uznali 4 za krok naprzód w dotychczasowej twórczości Beyoncé, chwaląc jej styl muzyczny, proces produkcji i wokal. Jednak niektórzy krytycy negatywnie ocenili zawarte na albumie ballady oraz liryczną stronę 4.

Album zadebiutował na szczycie amerykańskiej listy Billboard 200, sprzedając się w pierwszym tygodniu w 310 tysiącach egzemplarzy w Stanach Zjednoczonych. Premiera 4 została poprzedzona wydaniem głównego singla z płyty – „Run the World (Girls)”, który ukazał się 21 kwietnia 2011 roku. Kolejne single promujące album to „Best Thing I Never Had” (wydany 1 czerwca 2011 roku), „Countdown” (premiera 4 października 2011 roku) oraz „Love on Top” (7 grudnia 2011 roku). Piątym singlem z płyty stał się „End of Time”, który wydano 22 kwietnia 2012 roku.

Tło

W wywiadzie udzielonym 28 stycznia 2010 roku Elysie Gardner z USA Today, Beyoncé ogłosiła, że postanowiła zrobić przerwę w karierze muzycznej, aby „czerpać z życia i szukać inspiracji”. Po intensywnej pracy w erze I Am… Sasha Fierce, wokalistka przyznała, że czuła się przytłoczona i przepracowana, a jej matka, Tina, doradziła jej, aby zaczęła żyć własnym życiem. W tym czasie Beyoncé zaczęła pracować nad swoim czwartym albumem, angażując się w tworzenie i produkcję nowego materiału. Wspomniała, że chciała wykorzystać szeroką gamę instrumentów, aby stworzyć własny, unikalny gatunek muzyczny. Podkreśliła: „Nie szufladkuję siebie. To nie będzie R&B ani klasyczny pop, ani rock – to będzie połączenie wszystkich brzmień, które kocham”. Wśród artystów, którzy mieli znaczący wpływ na jej twórczość, wymieniła Fela Kutiego, The Stylistics, Lauryn Hill, Stevie Wondera i Michael Jacksona.

Samozarządzanie

Pod koniec marca 2011 roku przedstawicielka Beyoncé, Yvette Noel-Schure, ogłosiła, że Knowles i jej ojciec, Mathew, zakończyli współpracę. Decyzję tę podjęła podczas swojej artystycznej przerwy. Mathew był menedżerem córki od czasu jej debiutu w roli głównej wokalistki Destiny’s Child. Beyoncé wyraziła wdzięczność za rolę, jaką odegrał w jej karierze, jednak 4 był pierwszym albumem nagranym bez jego wsparcia. W wywiadzie dla magazynu Billboard powiedziała:

„To nie tak, że doszło między nami do jakichkolwiek spięć. Moja rodzina zawsze może liczyć na moje wsparcie, a ja na ich. Pracując z kimś przez 15 lat, naturalne jest, że w pewnym momencie zaczynasz mieć swoje własne pomysły. Moim celem nie zmienił się; to jakość. Chcę mieć pewność, że to, co tworzę, będzie mi sprawiać radość przez wiele lat.”

Postęp

Na prywatnym przyjęciu, gdzie przedpremierowo odsłuchano część materiału z 4, Knowles opowiedziała fanom o koncepcji albumu. „Chciałam nagrać coś świeżego i odmiennego. Dlatego połączyłam gatunki, czerpiąc inspirację z moich tras koncertowych, podróży oraz występów zespołów rockowych. […] Byłam jak szalony naukowiec, zestawiając ze sobą zupełnie różne utwory.” W magazynie Billboard dodała, że jej osobisty rozwój i doświadczenia z tego okresu miały duży wpływ na tworzenie albumu. „Czuję, że wiem, kim jestem i nie muszę się ograniczać. Bawię się artystyczną wolnością, która pozwala mi robić to, co chcę.”

Knowles podkreśliła, że jej inspiracją było niezadowolenie z charakteru współczesnych stacji radiowych, które zaniedbują muzykę R&B: „Próby przywrócenia R&B do radia są ogromnym wyzwaniem. Teraz każdy utwór brzmi podobnie. Przez 4 chciałam połączyć R&B z lat 70. i 90. z rock ’n’ rollem, by stworzyć coś nowego i ekscytującego. Chciałam emocji, instrumentacji i duszy, których brakuje w branży.”

Największą inspiracją przy tworzeniu 4 była dla Knowles twórczość Felę Kutiego. „Doceniam, jak ukazywał swoje serce w muzyce, co pozwalało słuchaczom się w niej zatracić.” Inni artyści, którzy wpłynęli na produkcję albumu to m.in. Earth, Wind & Fire, DeBarge, Lionel Richie oraz Teena Marie. Beyoncé wspomniała również o wpływie Jaya-Z, dodając, że w wielkich hitach melodia i tekst współpracują ze sobą naturalnie.

Produkcja albumu

Współpraca

Knowles rozpoczęła proces produkcji albumu od sesji z zespołem z musicalu Fela!, opartego na życiu Felę Kutiego. Utwory nagrywane były w różnych studiach na całym świecie, od Nowego Jorku, przez Australię, po studio Petera Gabriela w angielskiej wiosce Box. Wśród producentów, którzy mieli znaczący wpływ na album, byli Jim Jonsin i Ne-Yo. Ne-Yo, w jednym z wywiadów, podkreślił, że 4 będzie dla Beyoncé nową drogą, a Jim Jonsin dodał, że starał się tworzyć utwory w klimacie muzyki elektronicznej lat 80. Również Sean Garrett i S1 byli zaangażowani w produkcję albumu. Współpraca z Diplo, Frankiem Oceanem, Kanyem Westem, Q-Tipem i innymi artystami również miała miejsce podczas pracy nad 4.

W czerwcu 2011 roku Diane Warren ogłosiła, że również miała wkład w album, twierdząc, że napisała tekst, który Beyoncé nagrała. Knowles opisała, jak odkryła Franka Oceana, słuchając jego utworu, co skłoniło ją do skontaktowania się z nim i zaproszenia go do pracy nad albumem. Beyoncé była także zachwycona współpracą z Kanyem Westem, zauważając jego szczerość i emocjonalność w muzyce.

Nagrywanie

Większość materiału na 4 została nagrana w studiach MSR Studios w Nowym Jorku. Nagrania odbywały się również w różnych studiach, takich jak Conway Recording Studios i Record Plant w Los Angeles. Album był również nagrywany w Londonie, Honolulu oraz w specjalnie wybudowanym studiu w Sydney, gdzie Knowles pracowała równocześnie z Kanyem Westem nad jego płytą Watch the Throne.

Podczas nagrywania utworów, Knowles współpracowała z Jordanem Youngiem, który początkowo pracował nad utworem „Party”. Young przyznał, że jego celem było spełnienie oczekiwań Beyoncé, a ich współpraca owocowała kreatywnym procesem. W lutym 2011 roku projekt był niemalże gotowy, a Beyoncé przekazała 72 gotowe piosenki swojej wytwórni. W rezultacie, przedstawiciele Columbia Records byli zaskoczeni ilością materiału, który zaprezentowała.

Tytuł i okładka

Beyoncé w wywiadzie dla magazynu Billboard przyznała, że tytuł 4 zasugerowali jej fani. Choć miała inny pomysł na nazwę, postanowiła uszanować wybór fanów. Liczba cztery ma dla niej szczególne znaczenie, ponieważ zarówno jej urodziny, jak i data ślubu przypadają na czwarty dzień miesiąca. Okładka standardowej edycji albumu została ujawniona 18 maja 2011 roku, w tym samym dniu, w którym opublikowano teledysk do „Run the World (Girls)”.

Beyoncé zdecydowała się na współpracę z mniej znanymi projektantami, aby stworzyć okładkę, która odzwierciedlałaby różnorodność jej muzyki. Na okładce standardowej wersji 4, Knowles ma na sobie kamizelkę z futra lisa od Alexandre’a Vauthiera, a w edycji deluxe występuje w fioletowej sukni od Maxime’a Simoensa.

Wydanie i promocja

Data premiery albumu w Stanach Zjednoczonych została ujawniona w dniu publikacji teledysku do „Run the World (Girls)”, czyli 18 maja 2011 roku. 7 czerwca, na trzy tygodnie przed planowaną premierą, album wyciekł do Internetu. Przedstawiciele Knowles podjęli działania, aby usunąć utwory z sieci, jednak część fanów nadal je udostępniała. 9 czerwca Beyoncé skomentowała sytuację, zapewniając, że cieszy się z pozytywnego odzewu fanów i że tworzy muzykę z myślą o nich.

W tym samym czasie wytwórnia Columbia Records obawiała się o przyszłość albumu, zwracając uwagę na brak hitów, które mogłyby podnieść sprzedaż. Jednak po premierze Rob Stringer, prezes Columbia Records, zapewnił, że album jest gotowy, a wszelkie plotki o niezadowoleniu wytwórni są nieprawdziwe.

11 maja 2011 roku odbyło się ekskluzywne przyjęcie dla fanów, na którym zaprezentowano cztery nowe piosenki z 4. W kolejnych tygodniach odbyły się występy promocyjne, w tym na Billboard Music Awards oraz American Idol. Beyoncé także uczestniczyła w festiwalach muzycznych w Europie.

W lipcu 2011 roku Knowles dała cztery koncerty w nowojorskiej Roseland Ballroom, prezentując materiał z 4 oraz wcześniejsze utwory. 28 sierpnia, podczas gali MTV Video Music Awards 2011, wykonała „Love on Top”, ogłaszając jednocześnie swoją ciążę.

Przyjęcie

Album 4 otrzymał przeważnie pozytywne recenzje od krytyków. W serwisie Metacritic uzyskał wynik 73 punktów na 100, co oznacza „ogólnie przychylne oceny”. Eric Henderson z Slant Magazine opisał płytę jako „intymną, pełną ballad”. Randall Roberts z Los Angeles Times określił ją jako „zaskakujący, śmiały ruch”. Wiele recenzji podkreślało emocjonalność i osobisty charakter utworów, a także wokal Beyoncé. Niektórzy krytycy wskazywali na brak hitów i uznali, że album nie wyróżnia się szczególnie na tle innych.

4 został wyróżniony w wielu zestawieniach najlepszych albumów roku, a także zdobył kilka nominacji do nagród muzycznych. W 2012 roku magazyn Rolling Stone umieścił 4 na 37. miejscu listy 50 najlepszych albumów kobiecych wszech czasów.

Odbiór komercyjny

4 zadebiutował na szczycie listy Billboard 200, sprzedając się w pierwszym tygodniu w 310 tysiącach egzemplarzy w Stanach Zjednoczonych. Był to czwarty album Knowles, który zadebiutował na 1. miejscu tej listy. W drugim tygodniu sprzedaż utrzymała się na wysokim poziomie, co przyniosło albumowi status platynowej płyty w USA. Album odniósł również sukces na rynkach międzynarodowych, debiutując na szczycie UK Albums Chart i osiągając wysokie miejsca w innych krajach.