3R9/3R10

Rakiety 3R9 i 3R10

Rakiety 3R9 i 3R10 to radzieckie taktyczne pociski balistyczne, które wykorzystują paliwo stałe jako źródło napędu. Służyły do transportu głowic z ładunkiem konwencjonalnym lub jądrowym, mających na celu likwidację siły żywej, środków ogniowych, stanowisk dowodzenia oraz zgrupowań sprzętu technicznego. Były wykorzystywane od lat 60. XX wieku z samobieżnych wyrzutni.

Opis konstrukcji

Pociski 3R9 i 3R10 (oznaczenia nadane przez GRAU) były projektowane do startu z samobieżnej gąsienicowej wyrzutni 2P16, która była częścią zestawu 2K6 Łuna. Napęd tych rakiet stanowił silnik rakietowy na paliwo stałe, zbudowany z dwóch komór umieszczonych jedna za drugą. Każda z tych komór zawierała trzy ładunki prochowe w formie elipsy z centralnym kanałem ogniowym. Pomiędzy komorami znajdował się dodatkowy ładunek prochowy z dyszami wylotowymi, które były ułożone poprzecznie do osi rakiety, co pozwalało na nadawanie prędkości obrotowej w początkowej fazie lotu. Dysze wylotowe pierwszej komory spalania były lekko skierowane na zewnątrz, aby zapobiec uszkodzeniom kolejnych komór przez wylatujące gazy prochowe. Zapłon był inicjowany przez dwa elektryczne zapłonniki umieszczone w pierwszej komorze. Ogień przemieszczał się kanałami wewnętrznymi rakiety, co powodowało jednoczesny zapłon ładunków prochowych w środkowej i tylnej komorze. Stabilizację lotu zapewniały cztery brzechwy, które nadawały rakiecie ruch obrotowy.

W związku z nietypową konstrukcją, niektóre źródła błędnie klasyfikują te rakiety jako dwustopniowe. Do ćwiczeń obsługi wykorzystywano wersje szkolne rakiet, które były pozbawione ładunków prochowych i wybuchowych. Często można je zobaczyć w muzeach, eksponowane wraz z wyrzutniami 2P16. Rakiety 3R9 i 3R10 miały identyczny silnik, różniąc się jedynie rodzajami głowic, które można było wymieniać w zależności od potrzeb.

Dane techniczne silnika

Średnica: 415 mm
Rozpiętość brzechw: 1000 mm
Prędkość maksymalna: 767 m/s (3R10)
Aktywna część toru lotu: 2000 m (3R10)
Czas pracy silnika: 4,3 s
Waga ładunku prochowego: 840 kg

3R9

W rakiecie 3R9 zastosowano głowicę bojową typu odłamkowo-burzacego 3N15, której materiałem wybuchowym był heksogen. Głowica ta była wyposażona w dwa zapalniki uderzeniowe, które aktywowały się w trakcie lotu rakiety. Pierwszy zapalnik, znajdujący się w przedniej części głowicy, uzbrajał się pod wpływem ciśnienia powietrza na membranę oraz ruchu obrotowego głowicy. Miał trzy nastawy, umożliwiające natychmiastową eksplozję przy bezpośrednim kontakcie z celem lub detonację z krótką lub długą zwłoką. Drugi zapalnik, umieszczony w dnie głowicy, aktywował się na skutek przyspieszenia oraz ruchu obrotowego. Posiadał dłuższą zwłokę niż najdłuższa zwłoka zapalnika w przedniej części głowicy. W systemie NATO rakieta wraz z wyrzutnią 2P16 otrzymała oznaczenie FROG-3.

Dane techniczne pocisku 3R9

Donośność: od 12 (min.) do 44,6 km (maks.)
Długość: 9100 mm
Masa startowa: 2175 kg
Masa głowicy 3N15: 358 kg
Średnica głowicy: 410 mm

3R10

Rakieta 3R10 była rozwinięciem systemu rakietowego 2K1 Mars. W pierwotnych założeniach konstrukcyjnych głowica jądrowa miała mieć taką samą średnicę jak silnik, jednak okazało się to niemożliwe do zrealizowania. W rezultacie stworzono nadkalibrową głowicę jądrową 3N14. Z powodu większej masy i zmienionej aerodynamiki głowicy, rakieta 3R10 miała gorsze osiągi w porównaniu do modelu 3R9. Głowica 3N14 miała moc 10 kT, a zapalnik umożliwiał detonację w powietrzu lub na ziemi. Typ wybuchu oraz jego wysokość były regulowane pokrętłami umieszczonymi w obudowie głowicy. Ze względu na wrażliwość głowicy na niskie temperatury, zabezpieczano ją do momentu startu pokrowcem z elektrycznym podgrzewaniem, co zapewniało optymalną temperaturę.

W systemie NATO rakieta wraz z wyrzutnią 2P16 otrzymała oznaczenie FROG-5.