39 Pułk Piechoty Strzelców Lwowskich (39 pp) to jednostka piechoty Wojska Polskiego z okresu II Rzeczypospolitej.
Powstał z oddziałów broniących Lwowa w 1918 roku, po upadku Austro-Węgier.
Brał udział w walkach o granice w 1919 roku oraz w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 roku.
W okresie międzywojennym był częścią 24 Dywizji Piechoty.
Jego garnizon znajdował się w Jarosławiu, a I batalion stacjonował w Lubaczowie.
W kampanii wrześniowej pułk przeszedł przez szlak bojowy od Wojnicza, walcząc pod Zgłobicami, Zbylitowską Górą, Jawornikami Ruskim, Boguszówką, Boratyczami, Husakowem, Mużyłowicami Kolonią, Rzęsną Ruską oraz Hołoskiem, a jego ostateczna walka miała miejsce pod Lwowem 20 września 1939 roku.
== Formowanie i zmiany organizacyjne ==
39 pułk piechoty Strzelców Lwowskich został zorganizowany z oddziałów broniących Lwowa przed Ukraińcami, którzy opanowali Małopolskę Wschodnią 1 listopada 1918 roku. Polskie grupy bojowe zaczęły działać samodzielnie, prowadząc walki uliczne przez trzy tygodnie. 20 listopada 1918 roku do Lwowa przybyły 4 i 5 pułk piechoty, a 22 listopada miasto zostało odbite przez Polaków.
25 listopada 1918 roku utworzono trzy lwowskie pułki piechoty, w tym 2 pułk Strzelców Lwowskich, sformowany przez Komendę Lwowa z różnych oddziałów. I batalion pochodził z obrońców Podzamcza i Rzęsnej Polskiej, a II z obrońców Dworca Głównego. 20 grudnia 1918 roku do pułku dołączono 3 pułk Strzelców Lwowskich jako III batalion.
25 stycznia 1919 roku batalion zapasowy pułku przeniesiono do Jarosławia.
Zgodnie z rozkazem Nr 98 Sztabu Generalnego z 8 marca 1919 roku oddział przemianowano na 39 pułk piechoty.
4 kwietnia 1919 roku Minister Spraw Wojskowych, generał porucznik Józef Leśniewski, nadał pułkowi nazwę wyróżniającą „Strzelców Lwowskich”.
W grudniu 1919 roku batalion zapasowy pułku stacjonował w Jarosławiu.
== Pułk w walce o granice ==
=== W wojnie polsko-ukraińskiej ===
Pułk miał za zadanie bronić północno-zachodniego i zachodniego odcinka frontu lwowskiego, walcząc w Hołosku, Rzęsnej Polskiej, Lewandówce, Biłohorszczy, Sygniówce, Zboiskach oraz Kościarni. 14 lutego siły ukraińskie przeszły do ofensywy, a bataliony pułku walczyły w okrążeniu przez miesiąc, aż do przybycia odsieczy gen. Wacława Iwaszkiewicza (17 marca 1919 roku). Największe zwycięstwo pułk odniósł 29 kwietnia 1919 roku, przerywając okrążenie wojsk ukraińskich w Zboiskach i Brzuchowicach oraz zdobywając rejon umocniony Melechów–Laszki Murowane. W połowie maja rozpoczęła się polska ofensywa, w trakcie której pułk, w składzie 5 Dywizji Piechoty, przełamał front nieprzyjaciela, docierając do Zborowa i Jeziernej. 1 czerwca zdobył Tarnopol, zdobywając dziewięć lokomotyw oraz dużą ilość amunicji i sprzętu wojskowego. Podczas kontrofensywy ukraińskiej pułk osłaniał odwrót dywizji, a 28 czerwca przeszedł znów do działań ofensywnych. Mimo dużych strat, pułk zajął Kotłów, Kruhów i Załoźce, a następnie wycofał się do Hłuboczka Wielkiego. 1 września 1919 roku na mocy rozejmu ustalono linię demarkacyjną wzdłuż rzeki Zbrucz, gdzie pułk zakończył swój szlak bojowy w wojnie polsko-ukraińskiej.
== W wojnie polsko-bolszewickiej ==
W lutym 1920 roku pułk zdobył Nowokonstantynów po czterodniowych walkach, a 14 kwietnia 1920 roku, wspólnie z 38 pułkiem piechoty, nacierał na Wołkowińce, gdzie zniszczono kilka pułków piechoty i jazdy sowieckiej.
13 kwietnia gen. Władysław Jędrzejewski zorganizował kolejny wypad na Wołkowińce, mając na celu rozbicie sił nieprzyjacielskich oraz przerwanie toru kolejowego. Tym razem w skład oddziału wchodziły znacznie większe siły, a w jego skład weszło siedem kompanii 38 pułku piechoty, pięć kompanii 19 pułku piechoty, cały 39 pułk piechoty, III/4 pułku strzelców konnych oraz pociągi pancerne „Pionier” i „gen. Iwaszkiewicz”.
Nocą z 13 na 14 grupa rozpoczęła marsz na Wołkowińce, a o świcie zaatakowała miejscowość. Zaskoczony przeciwnik wycofał się w panice, co zaowocowało zdobyciem czterech dział, 26 ckm-ów oraz dużych zapasów amunicji i żywności.
W kwietniu 1920 roku pułk uczestniczył w wyprawie kijowskiej w składzie 6 Armii. 29 kwietnia 1920 roku zdobył Winnicę, a następnie działał w ramach Armii Rezerwowej gen. Kazimierza Sosnkowskiego.
4 lipca 1920 roku wojska Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego rozpoczęły natarcie.
39 pułk piechoty, wchodzący w skład IX Brygady Piechoty z Grupy gen. Władysława Jędrzejewskiego, bronił pozycji nad Autą na lewym skrzydle brygady.
Już w pierwszych godzinach nieprzyjacielskiego natarcia pojawił się kryzys na odcinku polskiej obrony. 39 pp został odrzucony na drugą linię okopów, a jego pozycje kilkakrotnie przechodziły z rąk do rąk w walkach z oddziałami sowieckiej 4 Dywizji Strzeleckiej i zbiorczą brygadą kawalerii. Pułk stracił około 50% szeregowców i 40% kadry oficerskiej. Wieczorem pułk wycofał się za Mniutę i przeszedł do obrony przedmościa Zadoroże. 5 lipca przeciwnik przełamał front polski na północ i południe od przedmościa, a jego kawaleria zaczęła zagrażać tyłom broniących się oddziałów. O 14.00 dowódca pułku otrzymał rozkaz opuszczenia przedmościa. Z ocalałych żołnierzy utworzono tylko jeden batalion pod dowództwem kpt. Stanisława Szyłejki. Wieczorem zbiorczy batalion zajął stanowiska pod Zaborzem po obu stronach drogi z Zadoroża do Głębokiego. Niestety kawaleria bolszewicka wykonywała głębokie obejścia, uniemożliwiając utrzymanie pozycji obronnej. W trakcie dalszego odwrotu tylko część batalionu zdołała przedrzeć się do Głębokiego, a kpt. Szyłejko wraz z grupą żołnierzy został otoczony przez kawalerię i wzięty do niewoli.
W Głębokiem resztki pułku uzupełniono rozbitkami z różnych oddziałów 1 Armii i jako batalion skierowano do obrony linii Olszanki.
W kolejnych dniach pułk poniósł takie straty, że nie udało się z niego sformować większego oddziału. Został wycofany z frontu i wysłany do Jarosławia do uzupełnienia i reorganizacji. W końcu sierpnia pułk powrócił na linię frontu i wziął udział w walkach pod Kutkorzem i Milatynem, gdzie stracił ponad 300 żołnierzy. Ostatnie walki pułk stoczył, forsując rzekę Boh i zdobywając Nowokonstantynów.
W czasie obu wojen poległo oraz zmarło z ran 25 oficerów i podchorążych, a także 361 podoficerów i szeregowców pułku.
=== Kawalerowie Virtuti Militari ===
Dodatkowo 59 oficerów, 12 podchorążych, 36 podoficerów i 64 szeregowców odznaczono Krzyżem Walecznych, w tym 7 żołnierzy z jednym okuciem, 6 z dwoma okuciami oraz 4 z trzema okuciami.
== Pułk w okresie pokoju ==
W styczniu 1921 roku sztab pułku przeniesiono do Jarosławia, gdzie I batalion stacjonował w Stanisławowie, a II i III w Kołomyi. W lipcu 1921 roku pułk został w całości dyslokowany w Jarosławiu, w koszarach przy ul. Kościuszki. W 1922 roku I i III batalion przeniesiono do Lubaczowa, do koszar im. gen. Józefa Zajączka. I batalion stacjonował w Lubaczowie do września 1939 roku, a III batalion został skadrowany i w 1930 roku powrócił do Jarosławia. Kadra batalionu zapasowego stacjonowała w Jarosławiu.
Organizacyjnie od 1921 roku pułk wchodził w skład 24 Dywizji Piechoty, składając się z dowództwa, batalionu sztabowego, trzech batalionów piechoty i kadry batalionu zapasowego. W 1924 roku zlikwidowano batalion sztabowy oraz kadrę batalionu zapasowego, wprowadzając w ich miejsce drużynę dowódcy pułku oraz dwa plutony specjalne – pionierów i łączności.
19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził 29 kwietnia jako datę święta pułkowego, obchodzonego uroczyście w rocznicę zwycięskich walk pod Brzuchowicami i Zboiskami z 1919 roku.
18 września 1928 roku w Ożańsku kpr. Józef Rychtyk, w wyniku nieostrożnego obchodzenia się z granatem, doprowadził do jego eksplozji, raniąc 4 osoby oraz 3 konie z orszaku weselnego.
Na mocy rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty wprowadzono organizację piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku. 39 pułk piechoty został zaliczony do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). Każdego roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, natomiast w letnim batalion starszego rocznika oraz dwa bataliony poborowych. Pułk szkolił rekrutów dla potrzeb Korpusu Ochrony Pogranicza. Reorganizacja z 1930 roku wprowadziła dowództwo, kwatermistrzostwo z kompanią administracyjną, trzy bataliony piechoty (każdy po 3 kompanie strzeleckie i 1 kompanię ckm) oraz oddziały specjalne: łączności, pionierów, artylerii piechoty i zwiad konny.
W 1937 roku w pułku sformowano kompanię przeciwpancerną, która w 1938 roku miała na stanie siedem 37 mm armatek. W tym samym roku utworzono oddział zwiadu składający się z plutonu kolarzy oraz plutonu zwiadowców konnych.
== 39 pp w kampanii wrześniowej ==
=== Mobilizacja ===
Pułk był jednostką mobilizującą. Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” dowódca pułku był odpowiedzialny za przygotowanie i przeprowadzenie mobilizacji następujących oddziałów:
w I rzucie mobilizacji powszechnej:
39 pułku piechoty (I baonu w Lubaczowie),
kompanii kolarzy nr 104 (dla 36 DP),
samodzielnej kompanii karabinów maszynowych i broni towarzyszących nr 103 (dla 24 DP),
samodzielnej kompanii karabinów maszynowych i broni towarzyszących nr 104 (dla 36 DP),
kompanii asystencyjnej nr 198 (dla 24 DP),
parku intendentury typ I nr 13,
kolumny taborowej parokonnej nr 18 (w Lubaczowie dla 24 DP),
kolumny taborowej parokonnej nr 19 (w Lubaczowie dla 24 DP),
Obozu Jeńców Lubaczów,
w II rzucie mobilizacji powszechnej:
III batalionu 154 pułku piechoty,
batalionu marszowego 39 pp,
uzupełnienia marszowego samodzielnej kompanii km i broni towarzyszących nr 103.
Pod względem mobilizacji materiałowej, dowódcy pułku była podporządkowana Komenda Rejonu Uzupełnień Jarosław.
Mobilizację powszechną ogłoszono 31 sierpnia o godz. 11.30. I batalion mobilizował się w Młodowie pod Lubaczowem, pozostałe w Jarosławiu – II w Tywonii, III we Wierzbnej. Mobilizacja przebiegała zgodnie z planami, które zakładały całkowitą gotowość pododdziałów szóstego dnia, jednak z powodu niekorzystnej sytuacji na froncie pułk otrzymał rozkaz zakończenia mobilizacji do godziny 12.00 3 września.
Załadunek pododdziałów na eszelony odbywał się na stacjach Munina i Jarosław w następującej kolejności: pluton artylerii piechoty i kompania ppanc., I batalion, dowództwo pułku i kompania zwiadu, II batalion. Odjazd nastąpił o godz. 15.00. Załadunek III batalionu miał miejsce późną nocą na rampie w Jarosławiu, skąd wyruszył w rejon koncentracji 24 Dywizji Piechoty o godz. 3.00 4 września.
=== Działania bojowe ===
==== Obrona na linii Dunajca ====
Pierwszy transport wyładował się w Tarnowie 4 września. I batalion został zbombardowany i poniósł pierwsze straty, zabity został podoficer żywnościowy 2 kompanii, a kuchnia i wóz przykuchenny zostały zniszczone. II batalion rozpoczął wyładunek w południe, również zbombardowany dwukrotnie, jednak nie poniósł żadnych strat. III batalion wyładował się dopiero rano 5 września, dołączył do pułku w dniu następnym i pozostał w odwodzie w rejonie Koszyc.
W składzie Armii Kraków pułk miał zorganizować obronę wschodniego brzegu Dunajca na odcinku Zgłobice–Zbylitowska Góra, na długości około 8 km. Pułk przygotował się do obrony stałej, nie mając jednak wsparcia artylerii. Pierwsze walki stoczone zostały z niemieckimi dywersantami w nocy z 5 na 6 września, w trakcie których zginęło dwóch żołnierzy. Do pierwszej styczności z oddziałami niemieckiej 4 Dywizji Lekkiej doszło 6 września w Wojniczu, podczas próby opanowania mostu drogowego nad Dunajcem przez zmotoryzowany pododdział rozpoznawczy niemieckiej 4 Dywizji Lekkiej. Po południu pułk oddał swój III batalion na rzecz 38 pp, a jednocześnie dotarł do dywizji 24 pułk artylerii lekkiej, którego 1 bateria wzmocniła artylerię pułku. Około północy dotarł rozkaz wycofania się w kierunku Pilzna.
==== Odwrót na linię Wisłoka, Wisłoki i Sanu. Walki pod Jawornikiem Ruskim ====
Odwrót rozpoczął się rano 7 września. Po południu pułk przeszedł Wisłokę i zajął stanowiska na skraju lasu na wschód od rzeki i południe od Pilzna. W trakcie marszu pułk poniósł znaczne straty marszowe, spowodowane chaosem na drodze, wywołanym przez oddziały 17 pułku piechoty i 38 pułku piechoty oraz tabory, które były częściowo rozbite przez niemiecką 4 DLek pod Tuchowem. Część pogubionych żołnierzy pomaszerowała na Dębicę. W batalionie III/39 pp pozostała tylko połowa stanu osobowego, ponieważ batalion w trakcie 80 km marszu toczył walki z niemieckimi patrolami rozpoznawczymi. Przed zmrokiem batalion odparł niemiecki podjazd pancerno-motorowy. 8 września rano 39 pp, wzmocniony baterią 9/24 pal, podjął marsz jako straż tylna 24 DP, docierając do Wielopola, a wieczorem do Kozłówka. W nocy 8/9 września, w związku z rozkazem dalszego marszu za rzekę San, pułk dotarł o świcie do wsi Węglówka. Z powodu zatarasowania drogi przez 11 Dywizję Piechoty, pułk zajął przejściową obronę w Bonarówce i jej najbliższej okolicy. Tu do pułku dołączył 60 dywizjon artylerii ciężkiej – bez dwóch baterii. Po zwolnieniu drogi o godz. 16.00, 39 pp, wraz z artylerią, podjął marsz, docierając wieczorem około 23.00 do Domaradza, gdzie pozostał na postoju. 10 września po godz. 2.00, w trakcie dalszego marszu w kierunku Baryczy, pułk został zatrzymany przed umocnioną obroną 11 DP. Nie przepuszczono pułku, więc marsz kontynuowano drogą do Sanu przez wieś Wara. Ostatecznie pułk, po marszu polnymi drogami, przeprawił się przez San wieczorem. 11 września po nocnym odpoczynku, 39 pp podjął marsz z okolic Siedlisk przez Jawornik Ruski, gdzie kolumna pułku została ostrzelana z zasadzki przez niemieckie oddziały 137 pułku strzelców górskich oraz 111 pułku artylerii górskiej z 2 Dywizji Górskiej. Schodząca kolumna pułku pod niemieckim ostrzałem podzieliła się na dwie części. Jedna z części kolumny, w składzie III/39 pp oraz części II/39 pp, wsparta plutonem artylerii piechoty, zajęła obronę i o godz. 11.00 odparła niemieckie natarcie. O godz. 12.00 ta część kolumny wykonała przeciwuderzenie na stanowiska niemieckie, co umożliwiło pozostałej części pułku odejście na wschód w rejon Kotowa, a dalej na Jasienicę Sufczyńską. Po godz. 14.00 niepełne bataliony II i III pod dowództwem mjr. Józefa Bieńka wycofały się w kierunku Piątkowej. Po dojściu tej grupy do Iskań, a następnie Tarnawki, oba bataliony przeszły na odpoczynek. Podczas walk pod Jawornikiem Ruskim, pułk poniósł ciężkie straty w zabitych, w tym kpt. Leopold Arendt oraz wielu rannych, w tym ciężko por. Stanisław Trondowski. Utracono większość taborów i część moździerzy. O świcie 12 września pułk ruszył na Birczę. Grupa mjr. Bieńka szła wzdłuż Sanu, przez Krasiczyn do Kruhela Wielkiego. I batalion, wraz z resztą II batalionu, 9 kompanią III batalionu oraz częścią oddziałów specjalnych, zdołał przejść przez Kotów i dotrzeć 12 września do rejonu na wschód od Birczy, a wieczorem do odwodu dywizji w Kruhelu Wielkim. Tam doszło do połączenia obu grup. Po tych walkach siły pułku spadły do liczebności dwóch batalionów, a podczas boju pod Jawornikiem Ruskim oraz dalszego marszu ppłk. dypl. Roman Szymański był na odprawie w sztabie dywizji.
==== Kierunek: Lwów. Bój pod Boratyczami i Husakowem ====
Wieczorem 13 września dowódca Armii Małopolska gen. K. Sosnkowski nakazał 24 DP forsowny marsz w kierunku Lwowa, aby obronić przyczółek rumuński na linii Dniestr–Stryj. W związku z tym rozkazem 39 pp otrzymał zadanie marszu do Husakowa poprzez Pikulice i Nehrybkę. W czasie postoju w Prałkowcach i Kruhelu Wielkim uzupełniono oddziały rozbitym batalionem „Nowy Sącz”. Resztki III batalionu utworzyły 7 kompanię strzelecką pod dowództwem por. L. Zalasińskiego. Rozwiązano również orkiestrę pułkową. Skład pułku po reorganizacji:
I i II batalion z etatowymi kompaniami ckm
kompania zwiadu z 2 ckm
4 moździerze 81 mm
4 armatki ppanc. 37 mm
2 działony artylerii 75 mm
Rano 14 września, w rejonie Tyszkowice, Boratycze, Chodnowice, na zajmujące obronę oddziały 24 DP uderzyły jednostki niemieckiej 2 DGór. Po załamaniu niemieckiego natarcia, przystąpiły do kontrataku na las Boratycze 155 pułk piechoty oraz batalion 38 pp. Niemiecka strona wprowadziła nowe bataliony oraz, przy silnym wsparciu artylerii, ponowiła atak na pozycje 155 pp oraz batalion 38 pp, spychając je w głąb lasu. Dowódca 24 DP płk. Bolesław Schwarzenberg-Czerny wydał rozkaz skierowania 39 pp oraz pułku zbiorowego 24 DP do odzyskania poprzednich pozycji. Pułk uderzył na zalesione wzgórze na zachód od Boratycz. I batalion ppłk. Piotra Kaczały uderzył z zaskoczenia na oddział rozpoznawczy niemieckiej 2 Dywizji Górskiej, zmuszając go do odwrotu. W pierwszym rzucie natarcia brały udział 6 i 7 kompanie strzeleckie oraz dywizyjna 103 kompania km. Następnie pułk, wspólnie z 155 pułkiem piechoty, przeszedł do natarcia na las pod Boratyczami. Po ciężkich walkach zmuszono Niemców do wycofania się. W krytycznym momencie na polu walki pojawił się poczet ze sztandarem pułku, co przyczyniło się do opanowania paniki. Zwycięstwo okupione było bardzo wysokimi stratami, wśród poległych był por. Kazimierz Czabanowski. W pułku pozostały trzy niepełne kompanie, liczące po kilkudziesięciu żołnierzy. Walki trwały do wieczora, następnie pułk wycofał się do Husakowa, a po przejściu płonącego miasta, pomaszerował w kierunku Balic.
==== Walki pod Mużyłowicami Kolonią. Marsz do Lasów Janowskich ====
Po dojściu 39 pp do rejonu Mościsk, rozkazem dowódcy dywizji pułk podjął dalszy marsz przez Tuligłowy do lasów Zarzecze, gdzie dotarł 15 września po południu. W trakcie postoju do pułku dołączył batalion marszowy mjr. Henryka Dyducha oraz dwie armatki przeciwpancerne z III batalionu, które wcześniej brały udział w obronie Przemyśla, oraz resztki innych pododdziałów z garnizonu Przemyśla. Po południu pułk wyruszył na pozycję wyjściową do przewidywanego nocnego uderzenia przez Słomianki. Rano 16 września straż przednia pułku dotarła pod Mużyłowice Kolonię, gdzie napotkała zdecydowany opór resztek III batalionu, który został rozbity przez 11 KDP oraz zmotoryzowany pułk SS-Standarte „Germania”. Dowództwo przejął I batalion ppłk. Piotra Kaczały, a obronę niemiecką oskrzydliła kompania zwiadu 39 pp. Niemiecki pododdział został zniszczony, a po stronie polskiej poległ por. Kazimierz Bukowy. 39 pułk dotarł do Mołoszkowic, a następnie do Lasów Janowskich (na północny zachód od Lwowa), obsadzając odcinek obronny lasu „Na Chmurowem” od strony południowo-wschodniej i południowej. 17 września o świcie, pod stanowiska obronne 24 DP, podeszły grupy bojowe niemieckiej 1 DGór. Po silnym ostrzale artylerii piechota górska uderzyła na oddziały 24 DP, w tym na odcinek 39 pp. Szczególnie atakowany był batalion I/39 pp. Wszystkie niemieckie natarcia zostały odparte. Po zmroku pułk oderwał się od nieprzyjaciela i podjął marsz przez las 336 do Kertyny. Dołączył do sił głównych 24 DP, z którą pomaszerował w kierunku Janowa. Kompanie miały wówczas po około 50 strzelców, a kompania zwiadu przestała istnieć. Rankiem 18 września pułk dotarł do Janowa, gdzie ppłk. dypl. Roman Szymański dokonał kolejnej reorganizacji 39 pułku piechoty, formując zbiorczy batalion piechoty oraz kompanię ckm.
==== Ostatnie boje pod Lwowem i rozwiązanie pułku ====
Po krótkim postoju w Janowie batalion zbiorczy 39 pp ruszył na Jamelnę – Kozice – Rzęsnę Ruską. Dalszy marsz zatrzymany został na przedpolu Rzęsnej Ruskiej przez oddziały niemieckiej 1 Dywizji Górskiej. Wobec zamknięcia drogi na Lwów, zgrupowanie gen. Sosnkowskiego wydało rozkaz uderzenia na Rzęsną Ruską. W celu jej zdobycia ppłk. dypl. Szymański, oprócz batalionu zbiorczego 39 pp, podporządkował zbiorcze bataliony 38 i 17 pp oraz dwa zbiorcze bataliony KOP i ON. Z rejonu Kozic, przy wsparciu artylerii 24 DP, wyprowadzono natarcie batalionu 39 pp mjr. Bieńka, batalionu 38 pp mjr. Böhma oraz batalionu 17 pp mjr. Weisbacha oraz batalionu zbiorczego KOP i ON mjr. Dembowskiego. Batalion 39 pp w ciężkiej walce wdarł się do północno-zachodniej części Rzęsny Ruskiej, tocząc walki o poszczególne budynki. Batalion 38 pp zdobył folwark Rzęsna Ruska i podszedł pod południowo-zachodnią część wsi. Pozostałe dwa bataliony zostały zatrzymane przed Dworem Skitniki. O godz. 10.00, na prośbę ppłk. dypl. Szymańskiego, wprowadzono zbiorowy batalion 1 pułku strzelców podhalańskich mjr. Serafiniuka, który wdarł się do lasu na północ od Dworu Skitnik, jednak został wyrzucony przez niemieckie przeciwnatarcie. W dalszej walce batalion 39 pp opanował zachodnią część wsi, a batalion 38 pp południowy skraj wsi. Po gwałtownej walce, wobec braku wsparcia, natarcie utknęło w połowie miejscowości. Wielu żołnierzy poniosło śmierć lub zostało rannych, w tym mjr. Józef Bieniek oraz por. Marian Żurawski, a dowódcą batalionu został ppłk. Piotr Kaczała. Po godz. 16.00 wprowadzono do walki resztki 155 pp, który zdobył część lasu na północ od Rzęsny Ruskiej. Oddziały 24 DP w Rzęsnej Ruskiej i okolicy były atakowane przez lotnictwo niemieckie. Dalsze natarcie powstrzymano o godz. 17.00 z powodu pojawienia się niemieckich czołgów z 5 Dywizji Pancernej, które ostrzelały pozycje batalionu ppłk. Piotra Kaczały, a następnie zostały ostrzelane przez broń ppanc. batalionu 38 pp oraz armaty 75 mm, 24 pal i 40 pułku artylerii lekkiej, ponosząc straty w unieruchomionych i zniszczonych czołgach. Z powodu braku odwodów, natarcie zatrzymano. Na rozkaz gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego zdecydowano się wycofać do Lasów Brzuchowickich. Zniszczono samochody, pozostałe działa, ciężki sprzęt oraz tabory. Pozostali żołnierze, po oderwaniu się od nieprzyjaciela, o zmroku zebrali się w punktach zbiórek, gdzie dokonano zniszczeń i reorganizacji pododdziałów. Z 39 pp pozostały wtedy dwie kompanie ckm i dwie kompanie strzeleckie liczące 200 żołnierzy. O godz. 22.00 pułk rozpoczął nocny marsz do Brzuchowic. O północy udało się nawiązać łączność z dowódcą 11 Karpackiej Dywizji Piechoty, w związku z czym odwołano wcześniejszy rozkaz o rozwiązaniu oddziałów i zniszczeniu ciężkiego sprzętu. Niestety, pułk zniszczył już swoje moździerze oraz dwa działony artylerii piechoty, ale pozostało dwadzieścia ckm, pięć armatek ppanc., cztery karabiny ppanc. oraz większość rkm. Z batalionów 39 pp, 38 pp oraz resztek 155 pp zorganizowano jeden zbiorczy pod dowództwem mjr. Józefa Böhma. 19 września resztki pułku weszły do akcji w Lasach Brzuchowickich. Zacięte walki o przebicie się do Lwowa rozpoczęły się popołudniu 19 września i trwały do wieczora 20 września. Z zbiorczego batalionu 38 pp, 39 pp, 155 pp oraz pozostałości 1 pspodh. pozostało około 400 żołnierzy, cztery armatki ppanc. i osiem ckm. Około godz. 20.00 przystąpiono do ostatniej próby przebicia się do Lwowa wąwozem biegnącym od strzelnicy wojskowej do Zboisk, a następnie uderzeniem przez tę miejscowość, jednak nie udało się przełamać linii niemieckich. W nocy 20/21 września ostatnia grupa żołnierzy w liczbie 300–400, w tym kilkudziesięciu z 39 pp wraz z ppłk. dypl. Szymańskim oraz kpt. Domiterem, towarzyszyli gen. Sosnkowskiemu w próbie przebić się do Dublan i do granicy węgierskiej. Wobec natrafienia na niemiecką obronę ppłk Szymański zdecydował o rozwiązaniu grupy oraz pułku, rozdzielając żołnierzy w małe grupy, które miały dotrzeć do granicy lub udać się do domu. 21 września 1939 roku 39 pułk piechoty Strzelców Lwowskich przestał istnieć.
=== Pododdziały formowane przez 39 pp ===
III batalion 154 pułku piechoty
Zmobilizowany został dla 45 Dywizji Piechoty Rezerwowej, mającej być odwodem Armii „Kraków”. Oprócz oficerów z 39 pp do mobilizowanego batalionu odeszło 200 strzelców z pełnym uzbrojeniem. Mobilizacja 45 DP (rez.) nie została zakończona, a scalanie dowództwa 154 pp (rez.) oraz wszystkich jego pododdziałów nie powiodło się. Z rozkazu dowódcy Okręgu Korpusu nr X gen. Wacława Wieczorkiewicza batalion ppłk. Franciszka Herzoga przeznaczono do obrony linii Sanu. 9 września zajmował pozycje obronne w Nowosielcach pod Przeworskiem. Wieczorem opuścił stanowiska i wymaszerował pod Leżajsk, aby wzmocnić obsadę przyczółka mostowego w Kuryłówce. Niestety, rano 10 września, na postoju w lasach w rejonie Dębna, został zaskoczony i rozbity przez oddziały niemieckiej 2 Dywizji Pancernej.
I batalion improwizowany 39 pp
Utworzony został z nadwyżek osobowych pokojowego I batalionu 39 pułku piechoty, w ramach Ośrodka Zapasowego 24 DP. 7 września obsadzał odcinek obronny pod Przemyślem: Lipowica–Winna Góra–zakole Sanu pod Buszkowicami. Wycofany 14 września, obsadził odcinek drogi od Dobromila przez Zniesienie i Podzamcze do Krasiczyna, odpierając wielokrotne ataki niemieckiej 7 Dywizji Piechoty. Batalion miał 68 zabitych i 97 rannych. Wieczorem wycofał się w lasy janowskie, gdzie uzupełnił stany osobowe macierzystego pułku.
Dowódca – kpt. Franciszek Wylęgała
1 kompania – por. Józef Przybylski
2 kompania – ppor. Jerzy Górkiewicz
3 kompania – ppor. rez. Szczepański
1 kompania karabinów maszynowych – ppor. Marian Kadlec
I pluton – ppor. Kazimierz Sokół + 14 IX 1939 Przemyśl
II batalion improwizowany 39 pp
Zmobilizowany w 39 pp jako batalion marszowy, potem w Ośrodku Zapasowym 24 Dywizji Piechoty z nadwyżek mobilizacyjnych pułku. W związku z załamaniem frontu batalion był przewidziany do obrony Przemyśla. Obsadzał odcinek obrony na Zasaniu. 14 września wycofany został do wschodniej części miasta i zdołał nie dopuścić do przeprawy przez San niemieckiego podjazdu, który sforsował rzekę pod Buszkowicami. Wieczorem wycofał się do Mościsk, gdzie dołączył do 24 Dywizji Piechoty.
Dowódca – mjr Henryk Dyduch
4 kompania – ppor. Piotr Michał Kurek
5 kompania – kpt. Marian Ostrowski
6 kompania – ppor. rez. Leszek Winiarski
2 kompania karabinów maszynowych – por. rez. Józef Kupka
III batalion improwizowany 39 pp
Zorganizowany został w koszarach 5 psp z nadwyżek mobilizacyjnych 39 pp. Wszedł w skład OZ 24 DP. W trakcie obrony Przemyśla batalion obsadzał główną pozycję obronną w rejonie mostu kolejowego i drogowego. W nocy 13/14 września, opuścił dotychczasową pozycję i zajął odcinek w południowo-wschodnim rejonie Przemyśla, od koszar 22 pal do cmentarza przy ul. Słowackiego. Podczas walk o miasto poniósł duże straty pod ogniem niemieckiej artylerii i broni maszynowej (54 zabitych i kilkudziesięciu rannych). Wieczorem 14 września wycofał się do Mościsk, gdzie dołączył do 24 Dywizji Piechoty.
Dowódca – kpt. Jakub Szutt
adiutant – ppor. Kazimierz Radwański
7 kompania – por. rez. mgr Tomasz Sajdłowski
8 kompania – por. Józef Kuś
9 kompania – por. rez. Bolesław Osierda
3 kompania karabinów maszynowych – por. rez. Stanisław Kamiński
batalion Obrony Narodowej „Jarosław”
== Symbole pułku ==
Sztandar pułku
9 maja 1923 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski zatwierdził wzór chorągwi 39 pp.
29 kwietnia 1924 roku generał broni Lucjan Żeligowski, w imieniu Prezydenta RP, wręczył chorągiew ówczesnemu dowódcy oddziału, pułkownikowi Edwardowi Kańczuckiemu. Chorągiew została ufundowana przez Polonię amerykańską z Detroit.
Motyw kolorystyczny obu stron płata stanowił czerwony krzyż maltański na białym tle. W środku prawego płata umieszczono wieniec waw