39 Dywizja Piechoty (II RP)

39 Dywizja Piechoty

39 Dywizja Piechoty (39 DP) to rezerwowa wielka jednostka piechoty Wojska Polskiego II RP.

Podczas kampanii wrześniowej dywizja działała w ramach Armii „Lublin”. Została zorganizowana w miejscowościach Rembertów, Biała Podlaska oraz Dęblin, pełniąc funkcję osłonową w środkowej części Wisły w rejonie Puław, Dęblina i Maciejowic. Była podporządkowana dowództwu Frontu Północnego i brała udział w walkach pod Krasnymstawem, Cześnikami oraz Krasnobrodem.

Historia dywizji

39 Dywizja Piechoty (rezerwowa) pod dowództwem gen. bryg. Brunona Olbrychta była przeznaczona do dyspozycji Naczelnego Wodza, z zamiarem włączenia jej do Armii „Lublin”.

Choć w pierwszych dniach września planowano jej koncentrację w rejonie Gór Świętokrzyskich, to dopiero 6 września jej pododdziały zaczęły przybywać do środkowej Wisły. W miarę postępującej koncentracji zajmowały mosty i przeprawy na Wiśle. Ostateczne formowanie dywizji zakończyło się około 10 września, kiedy to otrzymała rozkaz obrony odcinka Dęblin–Kazimierz Dolny. 39 DP rez. nie została sformowana w składzie etatowym. Dowództwo 93 pp wraz z pododdziałami pułkowymi oraz I batalionem weszło w skład improwizowanej podgrupy „Radom” pod dowództwem ppłk. dypl. Bronisława Kowalczewskiego, podporządkowanej improwizowanej Grupie „Kielce” dowodzonej przez płk. dypl. Kazimierza Glabisza. Dowództwo 94 pp z pododdziałami pułkowymi oraz I batalionem włączyło się do improwizowanej Grupy „Sandomierz” pod dowództwem ppłk. Antoniego Sikorskiego. W tym okresie dywizja wchodziła w skład Armii „Lublin” pod dowództwem gen. Tadeusza Piskora. Z powodu choroby dowódcy dywizji, rzeczywiście dowodził nią płk Bronisław Duch.

14 września, po zniszczeniu materiału wojennego w głównej składnicy uzbrojenia w Stawach oraz spaleniu benzyny lotniczej w magazynach w Dęblinie, dywizja udała się w rejon Chełma. Następnie weszła w skład Frontu Północnego pod dowództwem gen. Stefana Dęba-Biernackiego. 19 września główne siły dywizji przemieszczały się przez Pawłów i Rejowiec w kierunku Skierbieszowa. Potem zaatakowały Niemców w Krasnymstawie, jednak nie udało się im wyprzeć przeciwnika z miasta. 20 września dywizja skutecznie zaatakowała niemiecką 4 DLek. W dniach 21–22 września, podczas odwrotu spod Zamościa, stoczyła nierozstrzygniętą i zaciętą walkę z oddziałami niemieckiego VII Korpusu w rejonie wsi Cześniki – podczas bitwy pod Krasnobrodem 24–25 września. W kolejnych dniach uczestniczyła w drugiej bitwie pod Tomaszowem Lubelskim i skapitulowała wraz z innymi jednostkami 26 września we wsi Szopowe na Lubelszczyźnie. Niektóre z jej oddziałów walczyły jeszcze do dnia następnego.

Planowana organizacja wojenna dywizji

Kwatera Główna 39 DP

dowództwo i sztab 39 DP
dowódcy broni 39 DP
szefowie służb 39 DP
komendant Kwatery Głównej 39 DP
kompania gospodarcza Kwatery Głównej 39 DP
kompania asystencyjna nr ? – kpt. Stefan Gądzio
sąd polowy nr
poczta polowa nr

Piechota dywizyjna

93 pułk piechoty
94 pułk piechoty
95 pułk piechoty
samodzielna kompania km i broni towarzyszących nr 14 – kpt. Eugeniusz Ladenberger

Artyleria dywizyjna

51 pułk artylerii lekkiej
samodzielny patrol meteo nr 51

Jednostki broni

baon saperów II b nr 56
szwadron kawalerii dywizyjnej
kompania telefoniczna nr 50
pluton łączności Kwatery Głównej nr 50
pluton radio nr 50
drużyna parkowa łączności nr 50
pluton pieszy żandarmerii nr 50

Jednostki i zakłady służb

kompania sanitarna nr 33 (231)
szpital polowy nr 231
polowa kolumna dezynfekcyjno-kąpielowa nr 231
polowa pracownia bakteriologiczno-chemiczna nr 231
polowa pracownia dentystyczna nr 231
dowództwo grupy marszowej służb typ II nr
kolumna taborowa parokonna nr
warsztat taborowy (parokonny) nr
pluton taborowy nr
pluton parkowy uzbrojenia nr
park intendentury nr 231

Rzeczywisty skład bojowy 39 DP rez.

9 pułk piechoty Legionów (bez I batalionu, z III batalionem 8 pułku piechoty Leg. i z II batalionem 93 pp rez.)
94 pułk piechoty improwizowany
95 pułk piechoty
samodzielna kompania km i broni towarzyszących nr 14
samodzielna kompania kolarzy nr 15
51 pułk artylerii lekkiej (bez III dywizjonu, z III dywizjonem 61 pułku artylerii lekkiej)
II dywizjon 3 pułku artylerii lekkiej Leg., III dywizjon 3 pal Leg. 3 dywizjon artylerii ciężkiej
81 dywizjon artylerii Lekkiej
2 bateria motorowa artylerii przeciwlotniczej
3 batalion saperów
3 kompania łączności

Obsada personalna kwatery głównej

Obsada personalna kwatery głównej we wrześniu 1939 roku:

dowódca dywizji – gen. bryg. Bruno Olbrycht
dowódca piechoty dywizyjnej – płk dypl. piech. Bronisław Duch
oficer sztabu – mjr dypl. Tadeusz Maria Paciorkowski
oficer sztabu – kpt. Stanisław Michał Stankiewicz
dowódca artylerii dywizyjnej – płk art. mgr Jan Antoni Filipowicz
oficer sztabu – kpt. Tadeusz Krzyszkowski
oficer sztabu – kpt. Eugeniusz Tomaszewicz
oficer sztabu – kpt. Kazimierz Polak
oficer sztabu – kpt. Tadeusz Szymański
dowódca saperów dywizyjnych – mjr Tadeusz Górecki
dowódca kawalerii dywizyjnej –
szef sztabu – ppłk dypl. Włodzimierz Wisłocki
oficer operacyjny – mjr dypl. Bożesław Józef Nieciengiewicz
oficer informacyjny – kpt. Tadeusz Jan Górecki
dowódca łączności – ppłk łącz. Aleksander I Winiarski
kwatermistrz – mjr dypl. Franciszek Kłosowski
szef służby uzbrojenia – kpt. Kazimierz Zaleski
szef służby intendentury – kpt. int. Józef Zieliński
szef sanitarny – mjr lek. dr Józef Leonard Nowicki
komendant kwatery głównej – mjr piech. st. sp. Franciszek Rodziewicz

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939: organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. T. 7. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.

Ludwik Głowacki: Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1976.

Ludwik Głowacki: Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939. Wyd. 2. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1986. ISBN 83-222-0377-2.

Michał Kuchciak. Nieznane relacje dotyczące Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej w 1939 roku. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 4 (262), s. 152-176, 2017. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny. ISSN 1640-6281.

Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.

Stanisław Maksimiec: Front Północny. Organizacja i walki we wrześniu 1939 roku. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2021. ISBN 978-83-8178-582-2.

Apoloniusz Zawilski: Bitwy polskiego września. Kraków: Znak Horyzont, 2019. ISBN 978-83-240-5692-7.